In the Fog: Ο πόλεμος με διαφορετική ματιά

του Λουκά Τσουκνίδα

Ο έμπειρος ουκρανός ντοκιμαντερίστας Σεργκέι Λοζνίτσα, που βραβεύτηκε στις Κάννες για την πρώτη του σκηνοθετική δουλειά σε ταινία μυθοπλασίας (My Joy), επιστρέφει με ένα βαρύ πολεμικό δράμα που διαδραματίζεται στα κατεχόμενα ρωσικά εδάφη κατά την επέλαση των γερμανών στην Ανατολική Ευρώπη. Το “In the Fog” είναι αργόσυρτο, χωρίς ουσιαστική πλοκή και πραγματικούς ήρωες. Είναι όμως πιστό στους χαρακτήρες και το στόχο του, να ρίξει λίγο φως μέσα στην καταχνιά που αφήνει πίσω του ένας πόλεμος, απ' όπου κι αν περνά.

Η υπόθεση

Βρισκόμαστε στη Λευκορωσία, σε μια περιοχή που γερμανοκρατείται, και παρακολουθούμε την εκτέλεση τριών σαμποτέρ με απαγχονισμό. Ο τέταρτος, ο Σουσένια, ο οποίος έχει αφεθεί ελεύθερος απ' τον γερμανό διοικητή, κάθεται στο σπίτι του περιμένοντας το αναπόφευκτο. Ένα βράδυ, δυο παρτιζάνοι, ο παιδικός του φίλος Μπούροφ και ο Βόιτσικ, εμφανίζονται για να τον πάρουν μαζί τους και να τον εκτελέσουν στο δάσος ως συνεργάτη των ες-ες. Τα πράγματα όμως δεν πάνε σύμφωνα με το σχέδιο κι οι τρεις άντρες βρίσκονται ξαφνικά σε πολύ δύσκολη θέση, χωρίς πολλές ελπίδες για επιβίωση...

Η κριτική

Μ' ένα υπέροχο εισαγωγικό μονόπλανο, ο Λοζνίτσα μας περιφέρει στην κεντρική πλατεία της πόλης, στις φάτσες και στα βλέμματα των ανθρώπων καθώς, εκτός πλάνου, οι τρεις καταδικασμένοι συντοπίτες τους περιμένουν ν' ανοίξουν οι καταπακτές που θα σημάνουν το θάνατό τους. Η κάμερα δεν προλαβαίνει να φτάσει ποτέ στην εκτέλεση και, αντ' αυτού, “κάθεται” πάνω σε ένα σωρό από σκελετούς σφάγιων, υπογραμμίζοντας μια εποχή όπου τοπικές κοινωνίες έχουν λυγίσει κάτω απ' το γερμανικό ζυγό, έχουν διχαστεί σε συνεργάτες και αντάρτες, ενώ τα γυναικόπαιδα βιώνουν την ανέχεια και τους εξευτελισμούς που συνεπάγεται αυτή η στεβλή συμβίωση.

Ο Σουσένια ήταν ένας εργάτης στο δίκτυο των σιδηροδρόμων, αλλά όχι πια. Τώρα είναι ατιμασμένος, φορτωμένος με ενοχές για τον απαγχονισμό των συναδέλφων του και ντροπή για την αδυναμία του να κάνει οτιδήποτε για τη γυναίκα, το παιδί του και τον τόπο τους. Ο Μπούροφ με τον Βόιτσικ έρχονται απ' το σκοτάδι να του παράσχουν τη λύτρωση που περιμένει, αλλά η ζωή του επιφυλάσσει μια ακόμη δοκιμασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της “παράτασης” ενός προδιαγεγραμμένου τέλους, ο Λοζνίτσα μας συστήνει με φλας-μπακ στους τρεις χαρακτήρες που καταλαμβάνουν το προσκήνιο, τον ευσυνείδητο Σουσένια, τον άκαμπτο Μπούροφ και τον αμοραλιστή Βόιτσικ, τους οποίους ερμηνεύουν εξαιρετικά οι πρωταγωνιστές του. Είναι τρεις εκδοχές του υποδουλωμένου ρώσου, τρεις άνθρωποι που πρέπει να υπερβούν το εγώ τους για να μην αλληλλεξουδετερωθούν, για να μην τους νικήσει όλους τους ο πόλεμος.

Με αρωγό την υπέροχη φωτογραφία του Όλεγκ Μούτου (που φωτογράφησε το “Beyond the Hills”) και άψογα εκτελεσμένα διαδοχικά μονόπλανα, που συχνά ακολουθούν τους χαρακτήρες από πολύ κοντά χωρίς να μας δείχνουν τι συμβαίνει εκτός πλάνου, ο Λοζνίτσα συντάσσει μια αφήγηση, μακροσκελή μεν, αλλά εξαιρετικά κρυστάλλινη ως προς το κυρίως θέμα, το ύφος και τις προθέσεις της. Είναι μια ιστορία απ' την εμπόλεμη ζώνη, αλλά όχι απ' το μέτωπο όπου οι επιλογές των ανθρώπων και οι αιτιάσεις τους είναι λίγο ή πολύ ξεκάθαρες, παρά από τα μετόπισθεν και τη βυθισμένη κάτω απ' την ομίχλη του μακροχρόνιου πολέμου καθημερινότητα των κατεχόμενων.

Το “In the Fog” είναι μια πολύ καλή ταινία, που μπαίνει στην καρδιά του θέματός της χωρίς υπερβολές, σοκ και περιττά κυρήγματα.

Βγαίνουν ακόμη:
Το μετριότατο, αδικαιολόγητα αρρωστημένο θρίλερ του Λι Ντάνιελς “The Paperboy”, η ταινία φαντασίας “Oz the Great and Powerful” του Σαμ Ράιμι, το δράμα “Apres Mai” του Ολιβιέ Ασαγιάς, το αδιάφορο θρίλερ του Στίβεν Σόντερμπεργκ “Side Effects”, το “Μια Νύχτα στην Αθήνα” του Δημήτρη Αρβανίτη και τα ντοκιμαντέρ “Black Box” του Γεράσιμου Ρήγα και “Κατερίνα Γώγου: Για την Αποκατάσταση του Μαύρου” του Αντώνη Μποσκοΐτη.

Όλες οι Ταινίες