Zero Dark Thirty: Ο Οσάμα και το Όσκαρ

του Λουκά Τσουκνίδα
 
Μετά το καλοφτιαγμένο και πολυβραβευμένο “The Hurt Locker”, η Κάθριν Μπίγκελοου, η πρώτη γυναίκα που κέρδισε ποτέ Όσκαρ σκηνοθεσίας, επιστρέφει με ένα ακόμη σύγχρονο αμερικάνικο έπος, υποψήφιο κι αυτό σε λίγες μέρες για “Ταινία της χρονιάς”. Το “Zero Dark Thirty” εξιστορεί αφαιρετικά το κυνήγι για τον Οσάμα Μπιν Λάντεν μέχρι τη στιγμή της εκτέλεσής του, μέσα απ' τα μάτια μιας νεαρής γυναίκας που δουλεύει εμμονικά γι' αυτό το σκοπό. Καλοφτιαγμένο συνολικά, θα μας μείνει ίσως για την έντεχνη μετατόπιση του ενδιαφέροντος απ' τη γενική εικόνα στον κεντρικό της χαρακτήρα, εκεί όπου διαπρέπει η υπέροχη Τζέσικα Τσαστέιν.

Η υπόθεση

Μια νεαρή πράκτορας της CIA, στρατολογημένη απ' το σχολείο ακόμη γι' αυτό το ρόλο, γίνεται μέλος της ομάδας που ερευνά την υπόθεση Μπιν Λάντεν με θεμιτούς και αθέμιτους τρόπους —οι γνωστές πια εξομοιώσεις πνιγμών στο Γκουαντάναμο. Δυστυχώς, οι πληροφορίες που εξάγονται είναι ασαφείς και αντιφατικές στέλνοντας τους διώκτες του αρχιτρομοκράτη σε ένα λαβυρινθώδες και κοστοβόρο κυνήγι χωρίς ορατό τέλος. Παρ' όλ' αυτά, η Μάγια είναι πεισματάρα κι έχει πάρει την πρώτη της αποστολή πολύ στα σοβαρά. Με την επιμονή και το θράσος της, πείθει τους ανώτερούς της ν' ακολουθήσουν για μια ακόμη φορά τα θολά ίχνη που η ίδια πιστεύει ότι οδηγούν με ακρίβεια στον γηραίο, μα πανίσχυρο ακόμη Οσάμα...



Η κριτική

Ο κεντρικός χαρακτήρας, η εργασιομανής, εμμονική και πεισματάρα Μάγια, γεννήθηκε όταν η Μπίγκελοου και ο σεναριογράφος της Μαρκ Μπόουλ, ενώ έψαχναν περισσότερα στοιχεία για την υπόθεση Μπιν Λάντεν, βρήκαν πως πολλές γυναίκες-πράκτορες έπαιξαν σημαντικό ρόλο και ότι μία συγκεκριμένη νεαρή κοπέλα δούλεψε ασταμάτητα για την επιτυχία της μακροχρόνιας δίωξης. Η Μάγια έγινε η “μαγιά” που κρατά την αφήγηση δεμένη, αφού όλα περιστρέφονται γύρω απ' αυτήν, είναι ο χαρακτήρας που δίνει στο κυνηγητό πρόσωπο και στην ταινία ένα βασικό συναισθηματικό διακύβευμα που μας κρατά καθηλωμένους στην οθόνη ως το τέλος —παρ' ότι αυτό είναι γνωστό εξ' αρχής.

Πολύ καλή, λοιπόν, η δουλειά του Μπόουλ —επίσης βραβευμένος με Όσκαρ για το “Hurt Locker”— στη δημιουργία του βασικού χαρακτήρα και αντίπαλου δέους στο “απόλυτο αρχηγικό αρσενικό” που εξέπεμπε ανέκαθεν ο μύθος του Μπιν Λάντεν. Η Μάγια του είναι όσο ψυχρή και στρατευμένη προστάζει η “γενιτσαρικού” τύπου στρατολόγηση και εκπαίδευσή της, αλλά και όσο συναισθηματική και παράλογα εμμονική με την περάτωση της αποστολής της, την οποία έχει σχεδόν διαταχθεί να εγκαταλείψει, προστάζει η ανθρώπινη φύση της –και, ίσως, η αίσθηση της ότι, ως γυναίκα, έχει περισσότερα ν' αποδείξει σε μια ανδροκρατούμενη υπηρεσία με αναμφίβολα σεξιστικών αποχρώσεων ιεραρχία.

Φυσικά, εδώ φαίνεται και πάλι πόσο καλή ηθοποιός είναι η Τζέσικα Τσαστέιν, η οποία κουβαλά στις πλάτες της το σχετικά χαλαρό σενάριο που, αναγκασμένο να αναπαριστά διαδικαστικές λεπτομέρειες και να καλύπτει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, τραβά αρκετά σε διάρκεια και δε διαθέτει κάποιου είδους σφιχτή πλοκή ή δευτερεύοντα σεναριακά ευρήματα. Έτσι, το θέμα μας γίνεται κατά πόσο η Μάγια θα είναι εκείνη που, σχεδόν μόνη της αν υπολογίσουμε τη σταδιακή υποβάθμιση της αποστολής στη γενικότερη ατζέντα, θα βρει τον Οσάμα ή όχι και πώς τελικά θα γίνει η τελική επιδρομή και η εκτέλεση.

Η Μπίγκελοου, με ευγνωσμένο πλέον “μάτι” για τη δράση και το υψηλού ρυθμού θρίλερ, φροντίζει να μας κρατά σε εγρήγορση με τη σκηνοθεσία, το μοντάζ και τη μουσική, και παρ' ότι έχει ήδη ακούσει διάφορα περί ωραιοποιήσης συγκεκριμένων, αφορισμένων πλέον πρακτικών, εγώ δεν είδα κάτι τέτοιο, παρά μόνο μια προσπάθεια να κρατήσει το ενδιαφέρον μακριά απ' τα “καυτά” συστατικά της ιστορίας της, όπως είναι τα φονικά και οι βασανισμοί. Και δε νομίζω ότι αποτελεί σοβαρή στάση το να βάζουμε στο εδώλιο έναν σκηνοθέτη επειδή δεν επιλέγει το δρόμο του σοκ, για τους ίδιους σχεδόν λόγους που τον βάζουμε στο εδώλιο όταν τον επιλέγει. Οι αισθητικές επιλογές της Μπίγκελοου, έχουν να κάνουν κατά πολύ με το πού ήθελε εκείνη να ρίξει το βάρος. Το αν το έκανε καλά ή όχι —κατά τη γνώμη μου το έκανε καλά— σηκώνει πάντα συζήτηση. Το γιατί το έκανε έτσι και όχι αλλιώς είναι άλλου είδους κουβέντα.

Το “Zero Dark Thirty” είναι μια καλή ταινία ρεαλιστικής κατασκοπικής δράσης, λίγο πιο μακροσκελής απ' ότι θα 'πρεπε, αλλά η πτώση του Οσάμα Μπιν Λάντεν, όπως κι αν το δει κανείς, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία των καιρών μας.

Βγαίνουν ακόμη:
Η καλή ρομαντική κομεντί “The Sessions”, βασισμένη στην αληθινή ιστορία του παράλυτου ποιητή Μαρκ Ο'Μπράιαν και στο άρθρο που δημοσίευσε για την ασυνήθιστη ερωτική εμπειρία του. Η δανέζικη ταινία της λίστας των υποψηφίων για “ξενόγλωσσο” Όσκαρ, “A Royal Affair” και το γαλλοκαναδικό δράμα “Laurence Anyways” του Ξαβιέ Ντολάν.