Η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ: Το νουάρ στα καλύτερά του

της Ηρώς Κουνάδη

Ο ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ έχει, λένε, ορκισμένους φαν. Δεν είναι να απορεί κανείς. Ένας απολαυστικά κυνικός, ριψοκίνδυνα ειλικρινής και σαρκαστικά ετοιμόλογος ντετέκτιβ που ζει και αναπνέει στο Βερολίνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σιχαίνεται τους Ναζί αλλά δουλεύει γι’ αυτούς –γιατί τι άλλο να κάνει;– είναι δύσκολο να μη σου φαίνεται γοητευτικός.

Η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ, του Philip Kerr, είναι η δέκατη ιστορία του ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ. Μπορεί, όμως, κάλλιστα να είναι και η πρώτη που θα διαβάσεις –δεν έχει καμία σημασία. Δεν θα δυσκολευτείς στιγμή να «πιάσεις» τον χαρακτήρα, τα βιώματα ή την εποχή του, ακόμα και αν οι γνώσεις σου για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο περιορίζονται στο «κακοί Ναζί που σκοτώνουν Εβραίους – καλοί Σύμμαχοι που κερδίζουν στο τέλος». Ή μάλλον, ειδικά αν οι γνώσεις σου περιορίζονται στο δίπολο αυτό. Έχεις πολλά να μάθεις.

Η ιστορία μας, λοιπόν, έχει ως εξής: Ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ο διαβόητος Υπουργός Προπαγάνδας του Γ’ Ράιχ, βάζει τον Μπέρνι Γκούντερ να πείσει μια πανέμορφη ηθοποιό, την οποία ο (γνωστός γυναικάς) Γκέμπελς έχει ερωτευτεί, να πρωταγωνιστήσει στην επόμενη ταινία του. Μόνο που εκείνη, η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ του τίτλου, αρνείται πεισματικά να το κάνει, αν δεν της βρουν πρώτα τον χαμένο της πατέρα, η τύχη του οποίου αγνοείται κάπου στη Γιουγκοσλαβία. Έτσι ο ντετέκτιβ μας κινά κατά εκεί, όπου ένας πολύ αιματηρότερος εμφύλιος από εκείνον που ξέρουμε εμείς για «εμφύλιο της Γιουγκοσλαβίας», καλά κρατεί.

Το συναρπαστικό με το βιβλίο του Kerr είναι ότι, σελίδα με τη σελίδα, μπλέκονται μεταξύ τους ο έρωτας και ο πόλεμος, ο κυνισμός και ο ρομαντισμός, η καθημερινότητα με την Ιστορία. Σε τέλεια αντίθεση με το background της, η ιστορία που παρακολουθούμε δεν έχει καμία σκοτεινιά. Τα πρωινά που ξημερώνουν μετά τις επιδρομές της RAF, οι κυρίες του Βερολίνου φοράνε τα μαγιό τους και πηγαίνουν για μπάνια και βαρκάδες στις λίμνες, και ο Γιόζεφ Γκέμπελς στο γραφείο του ακούγεται σαν κανονικός άνθρωπος –είχες ποτέ φανταστεί τον Γιόζεφ Γκέμπελς να μιλάει;

Κι ωστόσο, ο Μπέρνι Γκούντερ παρακολουθεί την Ιστορία (με κεφαλαίο γιώτα) να εκτυλίσσεται, εξιχνιάζει φόνους και συνταράσσεται με τις ίδιες του τις ανακαλύψεις, ανατριχιάζει μπροστά στον απόλυτο τρόμο του Ναζισμού και των παρακλαδιών του, ανακαλύπτει σκάνδαλα στα οποία είναι μπλεγμένη ακόμα κι αυτή η πάντα ουδέτερη, απόλυτα ουδέτερη Ελβετία.

Και τα κάνει όλα αυτά με σημαία τον κυνισμό του, αλλά ευχόμενος κάποια στιγμή η Ιστορία να αποδώσει δικαιοσύνη. Εξιχνιάζει φόνους αναρωτώμενος τι νόημα έχει η εξιχνίαση φόνων τη στιγμή που η πατρίδα του είναι ο μεγαλύτερος φονιάς. Φροντίζει διαρκώς να ξεκαθαρίζει τα αισθήματά του για τους Ναζί σε όποιον έχει ή δεν έχει όρεξη να τον ακούσει, αλλά παράλληλα αισθάνεται τύψεις γιατί δεν μπορεί να πάψει να είναι κομμάτι ενός λαού που τους έφερε στην εξουσία. Είναι, όπως θα έλεγε ένας άλλος μεγάλος συγγραφέας, ο Τομ Ρόμπινς, ενδιαφέρων όπως όλοι οι αντιφατικοί χαρακτήρες.

Η σκοτεινιά που κάνει την Γυναίκα από το Ζάγρεμπ νουάρ μυθιστόρημα είναι η σκοτεινιά της εποχής στην οποία εκτυλίσσεται. Αυτό που το κάνει να διαβάζεται απνευστί είναι η σφιχτοδεμένη πλοκή, οι πυκνοδομημένοι διάλογοι, οι ολοζώντανοι χαρακτήρες –οι περισσότεροι από τους οποίους υπήρξαν, κι αυτό είναι που κάνει το καινούριο βιβλίο του Philip Kerr ανατριχιαστικά συναρπαστικό.