Διαβάσαμε δύο απολαυστικά νουάρ του Jo Nesbo

Μια διλογία που αποτελείται από δύο έργα νουάρ, δυο επεισόδια της ίδιας ακολουθίας, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονες εικόνες, ισχυρή δράση και σασπένς.

“Αίμα στο χιόνι”

Χαζός δολοφόνος; Συνήθως όχι. Ο εγκληματίας πρέπει να είναι έξυπνος για να βάλει δύσκολα στον αστυνόμο. Έτσι, θα αποκαλυφθεί η εξυπνάδα του τελευταίου. Έτσι το παιχνίδι της εξιχνίασης θα είναι ενδιαφέρον και για τον αναγνώστη. Έτσι το έγκλημα θα έχει γίνει με όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις και η ανακάλυψη του δράστη δεν θα είναι παιχνιδάκι. Χαζός δολοφόνος; Μόνο αν είναι εκτελεστικό όργανο, που με χοντρό λαιμό, μυώδες σώμα, αμβλυμμένη σκέψη σκοτώνει χωρίς να σκέφτεται.

Εδώ ο Νέσμπο φτιάχνει έναν ήρωα, και μάλιστα αφηγητή, ο οποίος είναι μεν εκτελεστικό όργανο αλλά οργανώνει μόνος του τους εκ παραγγελίας φόνους. Αποδεδειγμένα δεν σκέφτεται, δεν μετρά, δεν στροφάρει, αλλά ταυτόχρονα εκπονεί πετυχημένα τα σχέδια των δολοφονιών του. Είναι συνάμα αφελής και αποτελεσματικός, άνους αλλά και αξιόπιστος, σώμα χωρίς μυαλό αλλά συνάμα φερέγγυο όργανο του προαγωγού και εμπόρου ναρκωτικών Ντάνιελ Χόφμαν. Είναι ο Ούλαφ Γιόχανσεν ο οποίος αναλαμβάνει μάλιστα εκών άκων να εκτελέσει τη γυναίκα του αφεντικού, με διαταγή του ίδιου του αφεντικού. Μεγάλη δουλειά, διπλής παγίδευσης.

Το μυθιστόρημα προχωράει με μια γρήγορη ανατροπή, μια ανατροπή εξαιτίας του ίδιου του αφελούς Ούλαφ, που δεν έμαθε καλά ποιος είναι ο εραστής της Κορίνα Χόφμαν και ταυτόχρονα την ερωτεύτηκε κιόλας. Ο Nesbo έφτιαξε έναν δυσλεξικό ήρωα που του αρέσουν τα βιβλία και έναν επαγγελματία δολοφόνο που δεν ξέρει καλά τους κανόνες του παιχνιδιού. Γι’ αυτό, είμαστε έτοιμοι να δούμε πολλά πρωτόγνωρα, καθώς ο κεντρικός χαρακτήρας δεν μπορεί να στηρίξει την κλασική αστυνομική υπόθεση. Ή αντίθετα, πάνω σ’ αυτόν μπορούμε να βρούμε έναν αντι-ήρωα, που σκέφτεται αλλόκοτα, που δρα παράλογα, που δεν ακολουθεί τους τυπικούς κανόνες και συνεπώς μπορεί να παίξει αιρετικά πάνω στα μονοπάτια του παραδοσιακού hard boiled.

Αυτό που κάνει τον Νορβηγό συγγραφέα να θεωρείται δεξιοτέχνης στο αστυνομικό μυθιστόρημα είναι η κορύφωση στην οποία οδηγεί το έργο. Ο πρωταγωνιστής φτάνει στο σημείο να γίνεται συνάμα διώκτης και διωκόμενος, αφού πρέπει να σκοτώσει για να μην τον σκοτώσουν. Και παραδόξως ο Ούλαφ ξέρει να σχεδιάζει και να προβλέπει, ώσπου να οδηγηθούμε στο αποκορύφωμα της αγωνίας, όταν είμαστε ακριβώς πριν το κρίσιμο σημείο. Η ένταση κρίνεται με όρους θρίλερ, με όρους νουάρ, αφού ξέρουμε αλλά ταυτόχρονα αγωνιούμε για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, υπέρ ή κατά του πρωταγωνιστή και των καλών σκοπών του. Το πιστολίδι, η προδοσία, η αδρεναλίνη στα ύψη, οι εναλλαγές και η τελική διέξοδος κάνουν την ανάγνωση γρήγορη, αστραπιαία, που δεν αφήνει τον αναγνώστη να κλείσει το βιβλίο αν δεν τελειώσει, τουλάχιστον η τεταμένη σκηνή.

Σ’ αυτό το βιβλίο του Νέσμπο δεν έχουμε αστυνομικό αίνιγμα, αλλά νουάρ ατμόσφαιρα, όπου ξέρουμε τον δολοφόνο, έναν καλόκαρδο και ανιδιοτελή δολοφόνο, ο οποίος τα βάζει με άλλους του υποκόσμου κι εκεί κερδίζει τους αναγνώστες και τη συμπάθειά τους.

“Περισσότερο αίμα”

Ο πρωταγωνιστής Γιουν Χάνσεν βρίσκεται πλέον στη βόρεια Νορβηγία, στη λαπωνική επικράτεια, σε ένα μικρό χωριό ονόματι Κόσουν. Επειδή υπεξαίρεσε από τον Ψαρά πολλά χρήματα και ναρκωτικά, βρέθηκε στο στόχαστρό του και προτίμησε να την κάνει, παρά να μείνει στο Όσλο και να δεχτεί μια σφαίρα στον σβέρκο από τους πληρωμένους διώκτες του μεγαλεμπόρου ναρκωτικών.

Το Κόσουν είναι μια ιδιαίτερη κοινωνία, όπου η αγριάδα της φύσης συνδυάζεται με την ιδιορρυθμία των κατοίκων του, όπως συμβαίνει σε κάθε μικρό μέρος. Κι ενώ ο μετονομασμένος πλέον Ουλφ γίνεται ασμένως δεκτός από τον τοπικό πληθυσμό, παρά τα ψέματα με τα οποία έντυσε την άφιξή του, αρχίζει γρήγορα να αντιλαμβάνεται πόσα μυστικά έχουν κι αυτοί. Ο εξαφανισθείς Χιούγκο έδερνε τη γυναίκα του Λέα, ο μικρός γιος τους Κνουτ παρατηρεί με εξυπνάδα όσα γίνονται, ο ψιλομέθυσος Λάπωνας Ματίς είναι πανταχού παρών, το θρησκευτικό δόγμα των Λασταντιανών κυριαρχεί σκορπίζοντας σε όλους ηθικές αρχές και απειλές για την Κόλαση…

Το μυθιστόρημα έτσι κινείται σε δύο μονοπάτια. Από τη μία, το απειλούμενο κυνήγι των μαφιόζων προς τον “Ουλφ”, κι από την άλλη η ζωή με τα παράξενα του τόπου στο απομακρυσμένο, σχεδόν ξεχασμένο σε μια προχριστιανική ζωή, Κόσουν. Ο πληρωμένος δολοφόνος φτάνει αλλά εύκολα (;) πείθεται ότι δεν είναι εκεί ο ήρωας κι έτσι φεύγει, ενώ ο Ουλφ παρατηρεί ανθρώπους, συναντά περίεργα, εγκλιματίζεται σε έναν ήρεμο αλλά υπόγεια επικίνδυνο τόπο.

Για ένα μεγάλο διάστημα το νουάρ στοιχείο υποχωρεί πίσω από την κουρτίνα, αν και πάντα υπολανθάνει απειλητικό. Το βάρος του μυθιστορήματος μετακινείται στη διελκυστίνδα ανάμεσα στη λασταντιανή πίστη και στον έρωτα, ανάμεσα στα πρέπει και στα θέλω. Κάποιες θρησκευτικές παρατηρήσεις του Νέσμπο φαίνονται πρόχειρες και βιαστικές, αλλά η ένταση μεταξύ των κανόνων και των επιθυμιών, του καθωσπρεπισμού και της ουσίας δίνει νόημα σε πολλές σελίδες του έργου.

Και φυσικά το μυθιστόρημα δεν θα προδώσει τη νουάρ φύση του, αφού «ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε», οι διώκτες θα φανούν, μετά από προδοσία, κι ο Ουλφ θα πρέπει να προφυλάξει το τομάρι του.

Εντέλει, το “Περισσότερο αίμα” κρατά τη δράση, αλλά σίγουρα ο Νέσμπο είχε αποφασίσει όταν το έγραφε να προχωρήσει προς μια κοινωνική προοπτική. Θετικό σημείο, σίγουρα. Ωστόσο μου φάνηκε ότι ως αναγνώστες δεν είμαστε έτοιμοι να δούμε αυτήν την αλλαγή σε μια διλογία που κατά βάση φωνάζει πως μιλάει νουάρ, ντύνεται νουάρ, χορεύει και πυροβολεί νουάρ.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος