Στο σκοτάδι όλοι οι λύκοι είναι γκρι: Θύτες τύποις και ουσία

Το έγκλημα είναι συνδεδεμένο με τη νύχτα, έχει τη γεύση της. Το έγκλημα σε μια πόλη που οι μέρες της μοιάζουν με νύχτα, πνιγμένες στην ομίχλη του νορβηγικού Βορρά, τι γεύση έχει; Και, ακόμη περισσότερο, τι γεύση έχει όταν οι ρίζες του χάνονται βαθιά στον χρόνο, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε παιχνίδια με ήρωες και προδότες;

Ο Βαργκ Βέουμ, ιδιωτικός ντετέκτιβ στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, γνωρίζει στο αγαπημένο του καφέ έναν συνταξιούχο αστυνομικό, τον Χιάλμαρ Νίμαρκ. Με τον καιρό ο Νίμαρκ του μιλά για μια υπόθεση που τον στοιχειώνει, μια παράξενη πυρκαγιά το 1953 σ’ ένα εργοστάσιο χρωμάτων, η οποία άφησε πίσω της δεκαπέντε νεκρούς και στην οποία φαίνεται να έχει ύποπτο ρόλο ένας πρώην συνεργάτης των Γερμανών, κατά την κατοχή της Νορβηγίας, την ώρα που ένας άλλος συνεργάτης τους, με το όνομα «Ποντικοφάρμακο» εμπλέκεται συνεχώς στην ιστορία, αλλά δεν έχει ταυτοποιηθεί –και δεν έχει τιμωρηθεί– ακόμα.

Μια σειρά από ασυνήθιστους θανάτους (μεταξύ των οποίων και του ίδιου του Νίμαρκ), που έχουν ως συνδετικό στοιχείο έναν άνθρωπο που κουτσαίνει, οδηγεί τον Βέουμ να καταπιαστεί ξανά με την υπόθεση, την ώρα που η επίσημη αστυνομία ουσιαστικά στέκει αμέτοχη.

Για τον Βέουμ αρχίζει μια επικίνδυνη κατάβαση στην ακόμα πιο σκοτεινή πλευρά της πόλης: περιθωριακοί, απομεινάρια του χρόνου, αλλά και ήρωες της Αντίστασης και αστυνομικοί μπλέκονται σ’ ένα γαϊτανάκι αναμνήσεων, αλλά και επώδυνων πράξεων. Η αποκάλυψη για τον Βέουμ είναι συγκλονιστική: οι εγκληματίες μπορεί να πεθαίνουν, αλλά το πνεύμα που γεννά το έγκλημα παραμένει ζωντανό και ζοφερό, αλλάζοντας τους ρόλους θύτη και θύματος…

Το βιβλίο «Στο σκοτάδι όλοι οι λύκοι είναι γκρι» (το δεύτερο μετά το «Δικός σου ως τον θάνατο» που εκδίδεται στα ελληνικά με ήρωα πάντα τον Βαργκ Βέουμ) δίνει μια άλλη γεύση για τους λάτρεις του αστυνομικού μυθιστορήματος. Οι περιγραφές μιας πόλης (του νορβηγικού Μπέργκεν εν προκειμένω) που δείχνει υπεράνω «εγκληματικού παρόντος», ο βαρύς καιρός της περιοχής που σκοτεινιάζει και μουλιάζει τα πάντα, άνθρωποι ξεκομμένοι απ’ το παρόν χαμένοι στις αναμνήσεις παρέα με το αλκοόλ, φαντάσματα πράξεων και περιστατικών που στοιχειώνουν ολόκληρες περιοχές της πόλης. Και μαζί η αναπόληση του ίδιου του Βέουμ, η εσωτερική αγωνία για ό,τι ήξερε και χάνεται, για ό,τι αλλάζει μορφή και, κυρίως, η σύγκρουση με ό,τι έχει άλλη μορφή απ’ αυτή που δείχνει.

Το ταξίδι του ήρωα και του συγγραφέα είναι πειστικό. Με απαλές εσωτερικές νότες, με κριτικό και συχνά ειρωνικό βλέμμα, με καλές ιστορίες που ξετυλίγονται παράλληλα, αλλά και η μία μέσα από την άλλη. Και, εν κατακλείδι, αν η τυπική μουσική για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα είναι η τζαζ, η νορβηγική τζαζ είναι καλή.

Χρήστος Ζαρίφης

Γκούναρ Στόλεσεν, «Στο σκοτάδι όλοι οι λύκοι είναι γκρι», εκδόσεις «Πόλις», σελίδες 392, τιμή 17,99 ευρώ