Οι μεθυστικές φωτογραφίες του Lindbergh στην Αθήνα

του Γιάννη Ασδραχά

Όσοι έζησαν τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, οι φωτογραφίες του Peter Lindbergh που παρουσιάζονται αυτό το διάστημα στη γκαλερί «Gagosian» της Αθήνας δεν τους αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά. Απλώς τις ανέσυραν από την μνήμη τους. Όχι ως αποστειρωμένες άχρονες εικόνες, αλλά ως συστατικά της μαζικής αισθητικής που χαρακτήρισε μία χρονική περίοδο.

Οι ασπρόμαυρες αποτυπώσεις των αψεγάδιαστων σωμάτων καλλίγραμμων κοριτσιών πρωτοεμφανίστηκαν την εποχή που κυριαρχούσε απόλυτα η έντυπη εικόνα και ξεπρόβαλαν όταν ξεδιπλωνόταν μία τετράφυλλη αφίσα ή στο γύρισμα της σελίδας μίας εφημερίδας η ενός περιοδικού. Τη θέαση συνήθως συνόδευαν επιφωνήματα θαυμασμού. Και πριν βρεθούν τα επιμελημένα από τον ίδιο το φωτογράφο αντίτυπα του αρνητικού στις επιφάνειες του ελληνικού παραρτήματος της διεθνούς γκαλερί, έντυσαν τοίχους συνεργείων, καφετέριες, μπαρ και πολλά πολλά δωμάτια.

Ελάχιστοι από το σύνολο των παρατηρητών του θέματος θα έχουν αποστηθίσει στη μνήμη τους το όνομα του φωτογράφου. Αλώστε δεν ήταν το κύριο μέλημα τους η αναζήτηση της πατρότητας του έργου, παρ’ ότι σκάναραν με υποδόρια λαγνεία κάθε εκατοστό του κεντρικού θέματος. Και αύτη είναι η σπουδαία άτυπη διάκριση του έργου του Peter Lindbergh: Να αναγνωρίζεται με μια ματιά και να επισύρει την μνήμη της πρώτης φοράς.

Εντέλει αυτές οι φωτογραφίες συνέβαλαν στο να κερδίσουν τα πρόσωπα ένα μερίδιο στη διαχρονία, σπουδαιότερο από την εκτυφλωτική αλλά παροδική λάμψη των προβολέων της showbiz.



Γιατί άσπρο-μαύρο; Ο ίδιος ο καλλιτέχνης διευκρινίζει για την επιλογή του ότι όποτε προσπάθησε να χρησιμοποιήσει έγχρωμο φιλμ, η ομορφιά των κοριτσιών άγγιζε τη τελειότητα και κατάληγε να του θυμίζει μία κακή διαφήμιση καλλυντικών προϊόντων. Σε αντίθεση με το μαυρόασπρο, για το οποίο πιστεύει πως ο θεατής σε αυτό δύναται να διακρίνει ποιος είναι πραγματικά ο φωτογραφίζομενος. Και αυτό επειδή η χρήση του είναι πιο ήπια από την εμπορική διάσταση που δίνει το χρώμα. Εντυπωσιακό θεωρεί το γεγονός ότι το μαύρο και το λευκό διευκολύνουν στο να προσλάβει ο θεατής άμεσα την αίσθηση της πραγματικότητας.

Αυτούς τους προσωπικούς κανόνες αισθητικής κατάφερε να τους επιβάλει σε όλα τα περιοδικά που συνεργάστηκε. Οι φωτογραφίες του έγιναν πρωτοσέλιδα ή κεντρικά θέματα σε έντυπα όπως το Interview, η Vogue, το Harper's Bazaar. «Στο έργο του, αυτό που παρατηρείς δεν είναι τα μοντέλα και τα ρούχα, αλλά η δύναμη των ίδιων των ανθρώπων», είχε πει κάποτε η ταλαντούχα γιαπωνέζα σχεδιάστρια Rei Kawakubo.

Η έκθεση στη γκαλερί “Gagosian” περιλαμβάνει 33 φωτογραφίες, εμβληματικά έργα τα οποία συνάπτουν την τριαντάχρονη διαδρομή του καλλιτέχνη. Στο σύνολο τους προσδιορίζουν τον εκφραστικό πλούτο ενός έμπειρου χειριστή της κάμερας και ιχνηλάτη ανεξερεύνητων ζωνών στη καλλιτεχνική αποτύπωση του γυναικείου σώματος.



Η πρώτη εντύπωση που αναδύεται στον επισκέπτη είναι αυτή της ρεαλιστικής απόδοσης, ακόμα και όταν είναι αφύσικες οι στάσεις και οι εκφράσεις που πήραν οι φωτογραφούμενες. Τα θέματα του είναι πασίγνωστα πρόσωπα που όλος ο πλανήτης γνώρισε αλλά και λάτρεψε τα χαρακτηριστικά τους. Οι φωτογραφιζόμενες προέρχονται από τον κόσμο της πασαρέλας, του χορού, του κινηματογράφου – ονόματα όπως Monica Bellucci, Linda Evagelistra, Naomi Kampel, Pina Bausch, Milla Jovovich, Kristen McMenamy, όλες τους “τραβηγμένες“ σε στούντιο και εξωτερικούς χώρους και σε πολλές ευφάνταστες στάσεις.

Με μεγάλες διαστάσεις και σε κεντρικό σημείο, μαγνητίζει η φωτογραφία της Nadja Auermann, το κάδρο της οποίας έχει απομονώσει το κορμί της από τους ώμους έως και το μέσο των γονάτων της. Τα δύο της χέρια, απλωμένα το ένα πάνω από το άλλο, σκεπάζουν τη φύση της σαν προστατευτική κίνηση. Μαγνητίζει και το δίπτυχο στο οποίο ο φακός εστίασε στο πρόσωπο και το βλέμμα της πληθωρικής ιταλίδας ηθοποιού Monica Bellucci. Στο μεγαλύτερο διαστάσεων κάδρο, η Kristen McMenamy στηρίζεται με την ισορροπία του ακροβάτη σε μία βιενέζικη καρέκλα μπροστά από μία παραλία. Πέντε μοντέλα γίνονται ένα, σε ένα αφιέρωμα στη χορογράφο Pina Bausch. Οι φωτογραφιζόμενες, με την κίνηση του κορμιού τους, συνθέτουν μια εικόνα όπου τα άκρα και οι καμπύλες τους αποτελούν στοιχεία μίας αφαιρετικής σύνθεσης.



Λίγα λόγια για τον φωτογράφο
Ο Peter Lindbergh γεννήθηκε το 1944 στη Λίσσα της Γερμανίας. Φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βερολίνου. Ξεκίνησε την ενασχόληση του με τα εικαστικά για να αφοσιωθεί στη συνέχεια στη φωτογραφία. Εντάχθηκε στην οικογένεια του περιοδικού «Stern». Δούλεψε μαζί με τα θρυλικά ονόματα Helmut Newton, Guy Bourdin και Hans Feurer. Στη δουλειά του επηρεάστηκε από την φόρμα των κορυφαίων φωτογράφων του 20ου αιώνα της Dorothea Lange, του Henri Cartier-Bresson και του Garry Winogrand. Η δουλειά του επαναπροσδιόρισε τα πρότυπα της φωτογραφίας. Έργα του υπάρχουν σε δημόσιες συλλογές, μεταξύ των οποίων: Κέντρο Georges Pompidou (Παρίσι), μουσείο Victoria and Albert (Λονδίνο) και CNAP—Centre national des arts plastiques (Παρίσι). Σήμερα κινείται μεταξύ Παρισιού, Νέας Υόρκης και Αρλ της Γαλλίας.