Άντρεϊς Γκράντς: Φωτογραφίες... από τη Λετονία με αγάπη

Ο λετονός φωτογράφος Άντρεϊς Γκραντς μας ξεναγεί στο σύμπαν των ασπρόμαυρων εικόνων του, με αφορμή την μεγάλη αναδρομική του έκθεση στην Image Gallery.
Άντρεϊς Γκράντς: Φωτογραφίες... από τη Λετονία με αγάπη
του Γιάννη Ασδραχά 

Του είναι αρκετο το άσπρο-μαύρο για να μοιραστεί ο λετονός φωτογράφος Άντρεϊς Γκραντς τον κόσμο του. Να περιγράψει στους τόνους αυτών των ακραίων στην παλέτα χρωμάτων τον τρόπο που αγγίζει και αντιλαμβάνεται τη ζωή. Χωρίς να υπάρχει η ανάγκη, στο σύμπαν του κάθε έργου, για εννοιολογικές ερμηνείες και πολιτικοκοινωνικες διευκρινήσεις. Κάθε φωτογραφία του έχει τα χαρακτηριστικά εκείνης της στιγμής που παρεισφρέει στην μνήμη ωθούμενη από το συναίσθημα, δηλαδή την ανάμνηση.

Γεννημένος το 1955, μεγάλωσε όταν η χώρα του ήταν Σοσιαλιστική Δημοκρατία, μέλος της κραταιάς τότε ΕΣΣΔ. Πήρε την απόφαση να ασχοληθεί με την τέχνη της φωτογραφίας αφήνοντας τη σιγουριά του δικηγορικού επαγγέλματος. Η ιδιαίτερη αισθητική του στην απόδοση της εικόνας, πάντα σε ασπρόμαυρο φιλμ, τον έχει καθιερώσει ως έναν από τους πιο διάσημους φωτογράφους της χώρας του, αναγνωρισμένο σε όλο τον κόσμο. Το πορτοφόλιο του περιέχει συμμετοχές σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις. Έχει τιμηθεί με πολλά αναγνωρισμένα βραβεία και υποτροφίες ενώ παράλληλα σημαντικό είναι και το εκπαιδευτικό του έργο.

Η αναδρομική έκθεση στην Αθήνα

Μία μεγάλη ενότητα με έργα του καλλιτέχνη παρουσιάζεται αυτό το διάστημα σε έναν ιδιαίτερο χώρο της πόλης, την Ιmage Gallery που στεγάζεται σε ένα σημείο αναφοράς της αρχιτεκτονικής ιστορίας της Αθήνας, την μεσοπολεμική Πολυκατοικία Λυκιαρδόπουλου επί της λεωφόρου Αμαλίας στο νούμερο 36. Στους χώρους του ισογείου παρουσιάζονται περισσότερες από 100 φωτογραφίες του Άντρεϊς Γκραντς που στο σύνολο τους διατρέχουν όλες τις περιόδους δημιουργίας του και συντελούν στην παρουσίαση ένος αντιπροσωπευτικού συνόλου των αναζητήσεων του. Μία διαδρομή που χρονικά ξεκινά πριν την διάλυση της ΕΣΣΔ, φτάνοντας μέχρι και την εποχή μας.

«Andrejs Grants: Photographs, 1980-2011» είναι ο τίτλος της αναδρομικής έκθεσης που διέπεται από την αρχή του δημιουργού η οποία, όπως μας είπε τη βραδιά των εγκαινίων της έκθεσης, είναι να «αποδίδει την ζωή μέσα από τη φωτογραφία όπως την αισθάνεται». Ένα παρόμοιο γεγονός, μία ομαδική έκθεση φωτογραφίας που διοργανώθηκε στη μικρή γενέθλια πόλη του, ήταν καταλυτική στο να πάρει ο Άντρεϊς την απόφαση στο να επιλέξει να ασχοληθεί με τη φωτογραφία. Εκεί τον άγγιξαν, όπως ο ίδιος θυμάται, τα ερμηνευτικά γυμνά του Γκούνααρς Μπίντε και η δραματική αίσθηση ελευθερίας του Γιάνις Κρέιτσμπεργκς. Έργα που απέπνεαν ελεύθερη βούληση και βρισκόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με τις φόρμες του σοσιαλιστικού εγχειρίδιου για τη φωτογραφία.

Η ζωή ενός φωτογράφου στην πρώην ΕΣΣΔ

Αυτή η επιλογή του ήταν η ωρίμανση μίας διαδικασίας που ξεκίνησε από την αισθητική διαπαιδαγώγησή του μέσα από τις συνεχόμενες επισκέψεις στο μεγάλο μουσείο που βρίσκεται στην πόλη που μεγάλωσε, παρά το μέγεθος της, με πάνω από 100 χιλιάδες αντικείμενα ιστορικής σημασίας. Όσο για την τεχνική του κατάρτιση, είχε εντρυφήσει στην κάμερα μέσα από τις λήψεις με την φωτογραφική μηχανή που του έκανε δώρο ο πατέρας του, μόλις έκλεισε το 15ο έτος της ηλικίας του. Εκείνο το διάστημα συμπλήρωσε και τις φόρμες συνδρομής για τα περιοδικά φωτογραφίας που κυκλοφορούσαν στον «σοσιαλιστικό κόσμο».

Στις τελευταίες τάξεις του σχολείου μετακόμισε στην πρωτεύουσα της Λεττονίας, τη Ρίγα. Εκεί διδάχθηκε τα μυστικά του μυστικού θαλάμου στο στούντιο του Γιούρις Κριέβινς. Ωστόσο αποφάσισε να σπουδάσει νομικά ακολουθώντας τις υποδείξεις του δικηγόρου πατέρα του. Όμως στη νομική σχολή έμελλε να βρεθεί ξανά αντιμέτωπος καρμικά με τη φωτογραφία. Όταν για να ολοκληρώσει μία εργασία του πήρε την άδεια να ερευνήσει σε «απόρρητες συλλογές», ανακάλυψε το ελβετικό περιοδικό «Camera», αφιερωμένο στην τέχνη της μαυρόασπρης αποτύπωσης. Μέσα από τις σελίδες του ανακάλυψε μία εντελώς διαφορετική οπτική σε σχέση με ότι γνώριζε, που του φανέρωνε διαφορετικούς τρόπους για την απόδοσης του θέματος.

Τα επόμενα χρόνια τελείωσε τη νομική σχολή και παντρεύτηκε. Εργάστηκε κάποια χρόνια ως δικηγόρος αλλά δεν κατάφερε να υποτάξει το σαράκι για τη φωτογραφία που πάντα φώλιαζε μέσα του. Εν τέλει πήρε την απόφαση να ακολουθήσει αυτό που του πρότασσε η συνείδηση του: να γίνει φωτογράφος χωρίς να έχει κάποιο πλάνο ή προσδοκία επαγγελματική, καλλιτεχνική ή υλική. Διένυε ακόμα τη Σοβιετική περίοδο η Λεττονία και ο επαγγελματίας φωτογράφος αν δεν υπηρετούσε την προπαγάνδα δεν ήταν τίποτα παραπάνω για το καθεστώς παρά ένας γραφικός χομπίστας. Στα πρώτα του βήματα μέντορας ήταν ο Λετονός Φωτογράφος Εγκονς Σπούρις και η καλλιτεχνική του παρέα-ομάδα «Ogre Photo Club» που υπήρξε μέλος της έως το 1987. Επίσης ανακάλυψε το ειδικό αμερικανικό περιοδικό για φωτογραφία «Aperture».

Ήταν η εποχή που διαμορφώθηκε και παγιώθηκε το προσωπικό του ύφος. Στο έργο του δεν υπάρχει χώρος για τίποτα περιττό αλλά πρωταγωνιστεί η αφοπλιστική εκφραστικότητα του συνηθισμένου και του απλού. Σημείο αναφοράς είναι η απόδοση του «Είμαι Ευτυχισμένος», επειδή όπως ο ίδιος λέει η «ευτυχία της δημιουργίας είναι να βλέπει και να αποτυπώνει τη στιγμή και αυτό που μεταφέρει στο θεατή», ενώ πρώτιστη σημασία έχει το να διατηρεί αλλά και να αποπνέει το έργο του, όπως έχει πει επανειλημμένως, «την αίσθηση της ελευθερίας, ένα ηδονιστικό πνεύμα, αυτό που δεν επέτρεψα ποτέ να συνθλιβεί ή να συμβιβαστεί». Αυτό το αξίωμα του ο Γκραντς δεν το ξέχασε ποτέ.

Μια περιπλάνηση στην Image Gallery

Το υλικό που παρουσιάζεται στην Αθήνα είναι χωρισμένο σε τρεις ενότητες και προέρχεται από ομώνυμες σειρές του:

Στην πρώτη με τίτλο «Πορτραίτα» («Potraits») ο καλλιτέχνης αποτύπωσε ανεπιτήδευτα πρόσωπα. Τα μοντέλα του είναι από σημαντικά άτομα για τη ζωή έως και περαστικοί που προκάλεσαν τον φωτογράφο να οπλίσει την κάμερα του. Τα πρόσωπα κοιτούν κατάματα την κάμερα, μετά την εκτύπωση τον θεατή. Στη σειρά που συμμετέχουν πρόσωπα όλων των ηλικιών είναι διάχυτη η αίσθηση της οικειότητας, ενώ η δύναμη του βλέμματος κάνει αδιάφορο το αν ο εικονιζόμενος βρίσκεται σε εξωτερικούς ή εσωτερικούς χώρους.
 
Στην σειρά «Εντυπώσεις» ο φωτογράφος έστρεψε τον φακό του σε στιγμές εφήμερες όπου το συναίσθημα είναι κυρίαρχο. Όπως μίας ομάδα παιδιών που βρίσκεται στον αέρα, κλάσματα δευτερολέπτου πριν βρεθεί στην θάλασσα. Στιγμιότυπα από συγκεντρώσεις με την αίσθηση γιορτής. Σε αυτή τη σειρά ο φωτογράφος εξυψώνει το ασήμαντο και δυσδιάκριτο μέχρι να φτάσει να γίνει το κύριο θέμα.

Μία στοχαστική ματιά πάνω στην ιστορία της χώρας του, παρουσιάζει φωτογραφικά ο καλλιτέχνης στη σειρά «Around Latvia». Εκεί καταγράφει τα τοπία αλλά και τους ανθρώπους που ζουν σε αυτά. Αναδύοντας από το έργο τους παραμέτρους όπως τη σχέση των Ανθρώπων με τη φύση, τον εκσυγχρονισμό της ζωής, τα μικρό γεγονότα κ.α.

"Στα έργα μου δεν υπάρχει πολιτική τοποθέτηση"

«Στα έργα μου δεν υπάρχουν πολιτικές και κοινωνικές αναφορές, παρά το ότι κάποιοι θεατές τους μπορούν να έχουν αυτή την αίσθηση» μας είπε ανάμεσα στη δουλειά του ο καλλιτέχνης. Όσο για το πόσο δύσκολο ήταν να κάνεις αυτό που σε εκφράζει την εποχή της σοβιετικής παντοδυναμίας είπε πως «αν το έργο σου έμπαινε για κάποιο λόγο στο στόχαστρο ως αντίθετο με το σύστημα το λιγότερο που θα μπορούσες να πάθεις ήταν να χάσεις τη δουλεία του». Όμως, επισημαίνει ξανά ότι τα φωτογραφικά ζητήματα του δεν ήταν πολιτικά.

Για το τι επιδιώκει να αποτυπώσει στο έργο του, απάντησε «τον προσωπικό μου διαλογισμό για την ζωή μεταφέρω στην φωτογραφία. Όχι την έκσταση, αλλά την αίσθηση». Τι θεωρεί σημαντικό; Όλα τα θεωρεί σημαντικά: «δεν καθορίζω εγώ το σκηνικό χώρο της φωτογραφίας. Αισθάνομαι ότι συνεργάζονται τα τοπία με τους ανθρώπους». Δεν εγκατέλειψε ποτέ την αναλογική μηχανή προς χάρην της ψηφιακής ευκολίας. Όπως είπε «όχι μόνο εξακολουθεί να χρησιμοποιεί φιλμ αλλά τυπώνει ο ίδιος τις φωτογραφίες του στο σκοτεινό θάλαμο». Κυκλοφορεί πάντα με την κάμερα μαζί του, όμως όπως είπε «δεν μπορώ να πω ότι την χρησιμοποιώ πάντα». Όσο για το αν η Ελλάδα έχει φωτογραφικό ενδιαφέρον δεν μπόρεσε να μας δώσει σαφή απάντηση. Είναι το πρώτο του ταξίδι στη χώρα και την στιγμή της ερώτησης είχε μόλις μία μέρα διαμονής.

Την έκθεση επιμελείται η ιστορικός φωτογραφίας και φωτογράφος Πάμελα Μπράουνι. Η αναδρομική έκθεση πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή της Πρεσβείας της Δημοκρατίας της Λετονίας της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η αναδρομική έκθεση, μετά την παρουσίαση της στην Αθήνα, θα μεταφερθεί στη γκαλερί «Ακρόπρωρο» στις Σπέτσες. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν την 1η Ιουνίου.

Info:
Ιmage Gallery (Αμαλίας 36)
Εκθεση φωτογραφίας του Άντρεϊς Γκραντς με τίτλο «Andrejs Grants: Photographs, 1980-2011» 
Έως το Σάββατο 6 Απριλίου 2013
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v