Διαμαντής Αϊδίνης: "Οι Έλληνες δεν είμαστε δημιουργοί"

του Γιάννη Ασδραχά

Μέταλλο και χρώμα. Tα συστατικά μίας πόλης που δεν είναι φτιαγμένη στις ανθρώπινες διαστάσεις, αλλά σε αυτές που «επιτάσσει» η φαντασία. Πρόκειται για την «μητρόπολη» τριαντατριών κτηρίων, την “Pupo Per Oddo”, που σχεδίασε και εκτέλεσε ο Διαμαντής Αϊδίνης. Η απρόσμενη νέα «αστική» δουλειά του εικαστικού «καταλαμβάνει» αυτό το διάστημα τη γκαλερί «Ζουμπουλάκη» (Πλατεία Κολωνακίου 20).

Απρόσμενη, καθώς πρόκειται για την τρισδιάστατη μακέτα ενός οικιστικού ιστού, η οποία δεν ακολουθεί κανένα κανόνα που επιτάσσει η μορφολογία του εδάφους. Η πόλη του Αϊδίνη ακολουθεί αποκλειστικά τους «νόμους» της αισθητικής και της φαντασίας του. Ωστόσο, δεν μένει ανεπηρέαστη από την εικόνα που μας περιβάλλει.

Όπως αναφέρει ο Θανάσης Μουτσόπουλος σε κείμενό του για την έκθεση, «το κέντρο της πόλης του Αϊδίνη, ο κορμός της, παρουσιάζει μια ιστορική διαστρωμάτωση που καλύπτει κτίρια που (θα μπορούσαν να) έχουν χτιστεί από τις αρχές του 20ου αιώνα έως τα τέλη του και έτσι αποκαλύπτει τη μεγάλη εμμονή του καλλιτέχνη με τον Μοντερνισμό και τα κινήματά του: Art Deco, Φουτουρισμός, Bauhaus, ο Buckminster Fuller και οι space age μεταλλικές κατασκευές του, Μπρουταλισμός…».

Συναντήσαμε τον καλλιτέχνη κυριολεκτικά μέσα στην πόλη του. Δεν μας μίλησε μόνο για το έργο του. Αλλά και για τον Έλληνα και την Ελλάδα, που τον απογοητεύει, την τέχνη και το μέλλον.

Η τωρινή έκθεση είναι το μεγαλύτερο μέχρι στιγμής εικαστικό πρότζεκτ σου;
Πάντα σκέφτομαι ότι το μεγαλύτερο πρότζεκτ καλλιτεχνικό είναι αυτό που θα κάνω.

Αρκετά ζωγραφικά σου έργα «παίζουν» με την τρίτη διάσταση. Και στις ζωγραφικές σου δημιουργείς τα κτήρια, αντίστοιχης αισθητικής με αυτά της έκθεσης, είναι σχεδόν ανάγλυφα. Μήπως αποχώρησαν από τις δύο διαστάσεις για να διεκδικήσουν αυτόνομη ύπαρξη στην έκθεση;
Θα μπορούσε να ισχύει αυτό, όπως και το αντίθετο. Δηλαδή ότι φύγανε αυτά τα κτήρια απ' το τρισδιάστατο και έγιναν επίπεδα στο χαρτί. Στην έκθεση, την οποία απαρτίζουν τριάντα τρία κτήρια, παρουσιάζω και πέντε έργα ζωγραφικά. Αυτό που νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον είναι ότι πρώτη φορά αποποιήθηκα τις ανθρώπινες καταστάσεις στα έργα, που με γοητεύουν και με βοηθάνε. Δηλαδή επειδή είμαι και λίγο... καλλιγράφος βάζοντας κάπου ένα ανθρωπάκι, ανάλογα με την έκφρασή του καθορίζεται κι όλη η διάθεση του πίνακα. Στα κτήρια απέφυγα δια ροπάλου να προσθέσω αυτοκίνητα και ανθρωπάκια. Ήταν μία δυσκολία που όμως με γοητεύει.

Επέλεξες η πόλη σου να είναι από μέταλλο για συγκεκριμένο λόγο;
Αυτή η πόλη είναι μία μεταλλική κατασκευή και βγάζει κάτι ψυχρό. Αλλά το μέταλλο σαφώς είναι πιο χαρούμενο από την πόλη που ζούμε.

Η πόλη χαρακτηρίζεται από κάποιο συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό ρυθμό ή ήθελες να αποδοθεί αυτούσιο το ετερόκλητο «μπάχαλο» της Αθήνας; Δηλαδή, η συνύπαρξη-γειτνίαση ενός νεοκλασικού κτηρίου με μία πολυκατοικία του μοντερνισμού αλλά και ένα ακαθόριστο μεταπολεμικό «κουτί»;
Συμβαίνει και αποτυπώνεται ακριβώς αυτό το «μπάχαλο» στην έκθεση. Ξεκινά από μία Gotham City και καταλήγει σε κτήρια «Β.Π.» (βορείων προαστίων). Έχει καθολικές εκκλησίες και Bauhaus κτήρια. Αυτή ακριβώς είναι η Αθήνα και η αναρχία της, που πρέπει να πω ότι δεν χαρακτηρίζει μόνο την Αθήνα, αλλά και άλλες πόλεις. Όταν ταξιδεύω κοιτάζω κάθε πόλη με προσοχή κάνοντας «focus» στα διάφορα στοιχεία. Παρατηρώ πάντα τα κτήρια των αεροδρομίων και των περιχώρων πριν φτάσω στο κέντρο της πόλης. Αυτές οι περιοχές, συνήθως εργατικής κατοικίας, που σιγά σιγά σε οδηγούν στην καρδιά της, πιστεύω ότι χαρακτηρίζουν και τον λαό της κάθε χώρας. Δηλαδή, αν με ρωτούσε κάποιος ποιο είναι το σημαντικότερο κτήριο της Αθήνας, δεν θα απαντούσα η Ακρόπολη, το αυτονόητο δηλαδή. Παρ' όλο που όποτε βρίσκεται στο οπτικό μου πεδίο την κοιτώ. Θα απαντούσα, για παράδειγμα, η πολυκατοικία που βρίσκεται στην διασταύρωση των οδών Σόλωνος και Σίνα. Είναι σημαντικά τα κτήρια που έχουμε ζήσει και ζούμε μαζί τους, που τα γνωρίζουμε, τα ακουμπάμε, επικοινωνούμε μαζί τους και τα ερωτευόμαστε. Κτήρια ενσωματωμένα με την ζωή μας. Τα υπόλοιπα τα θεωρώ σύμβολα, μου βγάζουν την αίσθηση του καρτ-ποστάλ. 

Έχεις επηρεαστεί από αρχιτέκτονες, προέκυψαν κτήρια με αναφορά;
Παρά το ότι θαυμάζω πολλούς, για παράδειγμα τον Όσκαρ Νιμάγιερ και το έργο του στην Μπραζίλια, προτίμησα να το αποφύγω γιατί θα με οδηγούσε αλλού. Για να είμαι ειλικρινής, όταν ξεκίνησα αυτήν την έκθεση η αρχική ιδέα ήταν να φωνάξω δέκα καλούς φίλους αρχιτέκτονες, που ταυτόχρονα είναι θεωρητικοί. Ήθελα να προτείνω να τους φτιάξω κάποιο κτήριο που είχαν σχεδιάσει, ένα μουσείο, ένα νοσοκομείο, ένα στάδιο κλπ. Αν συνέβαινε θα εργαζόμουν με την λογική του εργάτη. Αυτή ήταν μια ιδέα που είχε πολύ ενδιαφέρον, όμως ο χρόνος με περιόρισε πάρα πολύ. Συγχρόνως όμως, επειδή έχω να κάνω με δημιουργούς φοβήθηκα ότι θα έπρεπε να παίξω το ρόλο του παιδονόμου. Όταν ζύγισα την ιδέα διαπίστωσα πως θα ήταν τρομακτικά χρονοβόρα και ήθελε άλλου είδους προδιαγραφές.

Ήταν δηλαδή ένα θέμα πολύ ξεκάθαρο και συγκεκριμένο;
Ακριβώς. Ενώ ως χαρακτήρας δεν είμαι ξεκάθαρος, είμαι μπερδεμένος. Δηλαδή μπορώ να κάνω ένα κάκτο ανθρωπόμορφο.

Πιστεύεις πως θα ήταν καλύτερες οι πόλεις που ζούμε αν οι αρχιτέκτονες ήταν εικαστικοί;
Σαφώς, αν ήταν περισσότερο καλλιτέχνες. Τις «αρχιτεκτονιές» στα μοντέρνα κτήρια δεν τις γουστάρω. Για την ακρίβεια, τις μισώ. Και επειδή μιλάμε για καλλιτέχνες-αρχιτέκτονες, βρίσκω εξαιρετικό το ότι έγινε στην πρωτεύουσα της Βραζιλίας, ένα αρχιτεκτονικό πείραμα. Μία πόλη που σχεδιάστηκε από ειδικούς, αρχιτέκτονες που ήταν μεγαλοφυείς. Οι «αρχιτεκτονιές» είναι παράδειγμα προς αποφυγή.

Πες μου παραδείγματα στην πόλη μας.
Έχουμε δείγματα δίπλα μας, αρκεί να ρίξουμε μία ματιά στα βόρεια προάστια της Αθήνας. Εκεί δεν γνωρίζουν τι σημαίνει φυσικό περιβάλλον. Δεν μπορούν να σχεδιάσουν για τον άνθρωπο, σχεδιάζουν μόνο για τα φράγκα και τον ιδιοκτήτη και τον εγωισμό τους, θέλοντας να βγάζουν όλο και περισσότερους ακάλυπτους για να τους νομιμοποιήσουν στην συνέχεια. Αν συζητάμε για τέτοια κατάσταση προτιμώ τον λαϊκό άνθρωπο που φτιάχνει το αυθαίρετο και την φαβέλα στο Ρίο ντε Τζανέιρο, ας πούμε, που έχει περισσότερη αρχιτεκτονική υπόσταση το έργο του απ' ότι το κέλυφος του σχεδιασμένου κτηρίου στην Μύκονο ή στην Σίφνο με τα «play room».

Να υποθέσω ότι ήταν ένα από τα παιδικά σου όνειρα να γίνεις αρχιτέκτονας;
Όταν ήμουν μικρός ήθελα να γίνω πάρα πολλά πράγματα. Από αστροναύτης έως πυροσβέστης. Και κατά συνέπεια, ζωγράφος, αρχιτέκτονας, ξυλουργός, κηπουρός. Ακόμα και θυρωρός. Θυμάμαι τον θυρωρό της δικιάς μου πολυκατοικίας. Μια ζωή καθόταν στη θέση του και άκουγε από το ραδιόφωνο σε χαμηλή ένταση Καζαντζίδη. Όταν το είπα της μητέρας μου ότι θα γίνω θυρωρός κόντεψε να με σκοτώσει. Αλλά εκ των υστέρων κατάλαβα ότι ίσως αυτό να είναι λίγο εσωτερικό. Μπορώ να κάνω χιλιάδες παραχωρήσεις στην ζωή μου και γενικά είμαι άνθρωπος λιτός και λίγο του πεζοδρομίου. Όχι κάποιος σούπερ εστέτ. Όμως σε ένα πράγμα δεν μπορώ να χαριστώ: να ζω σε άσχημο τόπο. Θυμάμαι από την φοιτητική μου εποχή ότι διαμόρφωνα τον χώρο μου.

Με ποιο τρόπο;
Ήθελα όταν ξυπνούσα να πιω τον καφέ μου να μην «πλακωθώ» με τον ακάλυπτο. Και τον κάλυπτα πάντα "εφευρίσκοντας" διάφορους τρόπους. Δεν μπορώ να πω πως αυτό είναι αρχιτεκτονική. Αλλά έχει σχέση με την ποιότητα ζωής. Κάτι που διαμορφώνεται από το πού μένεις, πού είσαι και ποιος είσαι. Κατόρθωνα να «φτιάχνω» ακόμα και τα δωμάτια των ξενοδοχείων που διανυκτέρευα. Με τον τρόπο που τοποθετούσα την οδοντόβουρτσα και την οδοντόπαστα άλλαζε ολόκληρος ο χώρος.

Κλείνεις τα μάτια σου σε κάτι που σε ενοχλεί προσπαθώντας να το διορθώσεις;
Δεν το συζητώ στις μέρες και τις δραματικές καταστάσεις που ζούμε. Σήμερα το πρωί που έκανα τις τελευταίες διορθώσεις στο φωτισμό της πόλης υπάρχει και η απεργία των σκουπιδιών. Είδα χιλιάδες σακούλες ποδοπατημένες στον δρόμο και αναρωτήθηκα «σε τι τόπο ζούμε;». Σε πιάνει μία μελαγχολία. Βιαζόμουν να έρθω στην γκαλερί για να μην με επηρεάσει η εικόνα της εγκατάλειψης και της ασχήμιας της πόλης. Μιας Αθήνας που όλοι μας την αγαπάμε αλλά κατοικείται από αφιλόξενους κακόγουστους και αγενείς πολίτες που κάνουν τα πάντα για να την καταστρέψουν και να την διαλύσουν. Δεν λένε «καλημέρα», δεν προσέχουν την εμφάνιση τους και δεν τους ενδιαφέρει τίποτα. Με αυτούς τους ανθρώπους τσακώνομαι, γίνομαι γερομπισμπίκης, παλιόγερος. Μου έχει τύχει να τσακώνομαι στην γειτονιά όταν κάποιες κυρίες, φορώντας τα καλά τους ρούχα, πετάνε τα σκουπίδια όχι μέσα στον κάδο, αλλά δίπλα, για να μην λερώσουν τα χέρια τους.

Είναι της εποχής μας ο τύπος αυτός του νεοέλληνα ή ο αστικός χώρος του τον «γεννά»;
Δεν ξέρω να σου πω. Αλλά όσο περνάει ο καιρός γίνομαι έντονα μισέλληνας. Αρχίζω και αποκαλώ κάποιους Έλληνες «Greeks». Ακούγεται σαν σνομπισμός αλλά νομίζω ότι η συμπεριφορά μας ως λαός έχει φτάσει σε σημεία αλλόκοτα. Έχουμε ξεφύγει.

Τι εννοείς;
Πρόσφατα είχα πάει να πληρώσω έναν λογαριασμό και όπως έμπαινε στο ασανσέρ ένας νεαρός χτύπησε μία κοπέλα που ήταν σαν κλαράκι. Του έκανα μία ήπια παρατήρηση. Εκείνο όμως που με ξάφνιασε ήταν πως με κοίταξε άγρια ακόμα και η κοπέλα. Δηλαδή, πήρε το μέρος του παιδιού που την χτύπησε. Έχουμε πάρει λάθος δρόμο. Στο εξωτερικό δεν νοείται να μπεις σε ένα καφέ και να μην πεις «μποντζόρνο» σε όλους και να μην σου απαντήσουν. Στην Ελλάδα αν μιλήσεις στον πληθυντικό στον παρκαδόρο νομίζει ότι τον δουλεύεις. Έχουμε πάρει ανεπιστρεπτί έναν άσχημο δρόμο και είμαι θυμωμένος για αυτό. Πιστεύω πως το μέλλον θα είναι πάρα πολύ σκληρό για εμάς. Και φταίμε εμείς για αυτό. Έχουμε αυτοκαταστροφικά στοιχεία, μάθαμε και λάθος.

Βλέπεις μέσα στην κρίση να υπάρχει μία ελπίδα να αλλάξουμε νοοτροπία, συμπεριφορά;
Ναι. Πιστεύω πως η κρίση θα φέρει και καλό. Από την άποψη πως όταν πιάνεις «πάτο» αναγκαστικά ακολουθεί μία ανάταση. Αυτό έχει παρατηρηθεί στον χώρο του πολιτισμού, δυνατές εμπνεύσεις προέκυψαν σε καιρούς κρίσης. Για παράδειγμα η αγγλική ποπ προέκυψε όταν ήταν σε ύφεση η Βρετανία. Η άρτε πόβερα «βγήκε» στο φως όσο η Ιταλία βρισκόταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση. Έχω την εντύπωση ότι θα νοικοκυρευτούμε κατά κάποιο τρόπο με την κρίση. Κάποιες κακιές συνήθειες, με τις οποίες έχουμε μπουχτίσει, θα κοπούν για πάντα. Και κάποια καλά θα γεννηθούν.

Έχει συνειδητοποιήσει την δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται ο Έλληνας;
Εύχομαι, νομίζω όμως πως δεν το έχει κάνει. Και αυτό επειδή έχει περάσει πολλές εποχές ευδαιμονίας. Ο πολίτης αυτής της χώρας έχει ζήσει υπερπροστατευμένος. Δεν έχει καταλάβει τι πάει να πει δουλειά, εργασία και εντέλει δημιουργία. Παντού όλοι είχαν ένα χωραφάκι και έναν ντενεκέ λάδι. Πούλησαν το χωραφάκι και αγόρασαν BMW. Δεν είμαστε δημιουργοί. Η κρίση μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε καλύτεροι. Να ξαναγυρίσουμε σε κάποια πράγματα που θεωρούνταν μομφή.

Όπως;
Για παράδειγμα να ξαναεπισκεφτούμε τον τσαγκάρη για να φτιάξουμε ένα παπούτσι. Πας για παράδειγμα σε ένα χωριό, τέρμα θεού, της Τοσκάνης και εκεί βλέπεις έναν τσαγκάρη ο οποίος συνεχίζει να φτιάχνει παπούτσια που δεν θέλεις να τα βγάλεις από πάνω σου. Ακόμα βλέπεις τον βιβλιοδέτη και τον σιδερά που κουρμπάρει σίδερο. Αυτοί χάθηκαν από την Ελλάδα. Ο μάστορας δεν υπάρχει πια.

Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης; Αλλάζει τον άνθρωπο;
Όταν ο θεατής εισπράττει και αντιλαμβάνεται την τέχνη, αλλάζει. Είναι κάποια πράγματα που λειτουργούν σαν κάθαρση. Θέλω να πιστεύω πως δεν μπορεί φεύγοντας από μια έκθεση να πετάξει με ευκολία το αποτσίγαρο στο δρόμο ή τα σκουπίδια του. Βελτιώνεται. Αυτό που ευελπιστώ είναι ο επισκέπτης της έκθεσης να αφήσει πίσω του την αγριότητα του.

Η αγορά της τέχνης θα επηρεαστεί από την κρίση; Οι καλλιτέχνες θα γίνουν πιο παραγωγικοί, όπως συνέβη στην Αγγλία και την Ιταλία, ή το αντίθετο;
Πιστεύω ότι στον χώρο της τέχνης θα νοικοκυρευτούμε λίγο. Οι τιμές των έργων κατ' αρχήν θα αποκτήσουν μία πραγματική αξία. Γιατί μέχρι τώρα κυριαρχούσε ένα αλαλούμ. Τα πράγματα θα ξεκαθαρίσουν και θα αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη σοβαρότητα. Θέλω να πω ότι σε στιγμές ευδαιμονίας κάποιος που έχει χρήματα μπορεί και να αγόραζε ακόμα και ένα πλαστό έργο. Τώρα θα σοβαρέψουν όλα. Ο κόσμος θα υπολογίζει τα χρήματα, ενώ συγχρόνως θα ζητά και κάτι άλλο. Πιστεύω στο νοικοκύρεμα.

Αλήθεια, στην πόλη σου την “Pupo Per Oddo”, γίνονται διαδηλώσεις;
Θα μπορούσε. Είμαι παιχνιδιάρης. Οταν την φωτογραφίζαμε με τον Τάσο Βρεττό ανάβαμε φωτιά σε σκουπίδια και βάζαμε χρώματα για να δούμε πώς θα ήταν σε συνθήκες πυρκαγιάς. Γενικά, η πόλη με γοητεύει σε όλες τις μορφές της: με κραυγές και συνθήματα, στην ησυχία του ύπνου, σε ό,τι υπάρχει πίσω από τα διαμέρισματα, μέσα στα κτήρια. Ακόμα και στα απλοϊκά πράγματα, όπως το φαγητό που μυρίζει. Ένας μουσακάς ή το μπριάμ.

*Διάρκεια έκθεσης έως τις 5 Ιουνίου
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Παρασκευή 11.00 – 15.00 & 17.00 – 21.00 Σάββατο 11.00 – 14.00 Κυριακή & Δευτέρα κλειστά