Εξάρχεια εναντίον Gentrification σημειώσατε Χ (προς το παρόν)

Η εικόνα των Εξαρχείων αλλάζει ραγδαία. Νέα μπαρ, boutique hostels, «concept» μαγαζιά και βραχυχρόνιες μισθώσεις σπρώχνουν τη γειτονιά σε μια άλλη εποχή, με αυξημένα ενοίκια και πιεστική τουριστικοποίηση. Κι όμως, μέσα σε όλη αυτή τη δίνη, μερικά στέκια, συλλογικότητες και συνήθειες κρατούν τη φάση ζωντανή στην «εναλλακτική» γειτονιά της πόλης.

Για πόσο ακόμα; Άγνωσται αι βουλαί του Gentrification. Το μόνο σίγουρο είναι πως μαζί με την άνοδο των ενοικίων για σπίτια -χρέπια, ήρθε και ο εξευγενισμός που τόσο θέλουν οι άρχοντες του κράτους σε πλήρη αντιδιαστολή με τα θέλω μιας σημαντικής μερίδας της γειτονιάς.

Την ίδια στιγμή, στα Εξάρχεια έχουν ξεφυτρώσει «ψαγμένα» καφέ, wine bars, μαγαζιά που πουλάνε φυτά και δονητές, μικρά ξενοδοχεία και ινσταγκραμικά (από μέσα) hostels. Είναι αυτές οι μικρο-μεγαλο επιχειρήσεις το πρόβλημα; Αξίζουν τη μήνη του κόσμου και το σπάσιμο των βιτρινών από συλλογικότητες που εναντιώνονται; Σε καμία περίπτωση.

Ειρήνη υμίν λέμε και θα λέμε πάντα, έχοντας ως σημαία μας το «ναι» στις νέες ιδέες, αλλά το «όχι» στην υπέρμετρη τουριστικοποίηση που διαπερνά ολοένα και περισσότερες γειτονιές της πόλης – βλέπε Κυψέλη.

Οι κάτοικοι μιλούν για «εκτοπισμό» και αλλαγή της ανθρωπογεωγραφίας. Παράλληλα, αναδύονται ξανά προβλήματα που ποτέ δεν λύθηκαν οριστικά: θύλακες παραβατικότητας σε πάρκα, κατάληψη δημόσιου χώρου από τραπεζοκαθίσματα, πεζοδρόμια ικανά για διάστρεμμα, θόρυβος και αϋπνία σε πολυκατοικίες πάνω από «καυτά» σημεία με λαοθάλασσες που πίνουν ψαγμένα κοκτέιλ.

Ευτυχώς, ανάμεσα στην πλημμυρίδα του «εξευγενισμού», υπάρχουν ακόμη σημεία που κρατούν τον παλιό ρυθμό των Εξαρχείων: χαλαρά, φιλόξενα και αυθεντικά. Το Καφενείο Ναυαρίνου ας πούμε, απέναντι από το πράσινο πάρκο της οδού, παραμένει ένας κλασικός καφενές που έχει φιλοξενήσει ολόκληρες γενιές. Η Ίντριγκα στη Δερβενίων, ιστορικό ποτάδικο από τα 80s με ξύλινη μπάρα και χαμηλό φωτισμό, συνεχίζει να σερβίρει καθαρά ποτά υπό τους ήχους σταθερά καλών μουσικών επιλογών. Οι Χάρτες στη Βαλτετσίου, γνωστό καταφύγιο φοιτητών και ροκάδων, το Σέλας, βουτηγμένο σε φυλλωσιές και street art στη Μεθώνης, το καφενείο του Χασάν, οι 5 Δρόμοι στη Σουλτάνη, το παλιό «του Γαλάνη», το Jimmy’s Hall και πολλά ακόμα εξαρχειώτικα στέκια της «παλιάς σχολής» το κρατάνε ζωντανό.

Η συζήτηση για τα Εξάρχεια δεν εξαντλείται σε αισθητικές προτιμήσεις. Αγγίζει στεγαστική πολιτική, ρύθμιση βραχυχρόνιων μισθώσεων, προστασία ελεύθερων χώρων και προοδευτικές πολιτικές αστικού ιστού που βάζουν στο κέντρο τον κάτοικο και όχι αναγκαστικά τον τουρίστα.

Για να μη γίνει η γειτονιά «πάρκο θεματικού τουρισμού», χρειάζονται άμεσες πολιτικές παρεμβάσεις αλλά και καθημερινή μέριμνα: συντήρηση πεζοδρομίων, περισσότερο πράσινο, ήπια αστυνόμευση που προστατεύει χωρίς τραμπουκισμούς, κανόνες για τον δημόσιο χώρο που εφαρμόζονται.

Υπάρχει διάθεση για τέτοιες αλλαγές; Υπάρχει, αλλά είναι αντιφατική και πολυεπίπεδη.

Εξάρχεια εναντίον Gentrification, λοιπόν. Ποιος θα κερδίσει;

Το gentrification δεν είναι μια μάχη με σαφείς γραμμές, ούτε μια διαδικασία που τελειώνει με νοκάουτ. Η εικόνα είναι διπλή: από τη μία τα hip μαγαζιά, τα airbnb και η τουριστική αναβάθμιση, κι από την άλλη οι παλιοί κάτοικοι, τα αυθεντικά στέκια και οι συλλογικότητες που επιμένουν.

Αν κυριαρχήσει η λογική της αγοράς, η γειτονιά κινδυνεύει να γίνει άλλη μια «αστική ατραξιόν» χωρίς μόνιμους κατοίκους, με ενοίκια απλησίαστα και ακριβά benedict. Αν όμως οι πρωτοβουλίες των κατοίκων και οι μικρές αντιστάσεις συνεχίσουν να βάζουν φρένο, τότε τα Εξάρχεια ίσως καταφέρουν να βρουν μια ισορροπία ανάμεσα στην ανανέωση και στη μνήμη.

Το βέβαιο είναι πως το ερώτημα «ποιος θα κερδίσει» θα απαντηθεί εν καιρώ. Γιατί τα Εξάρχεια ήταν και παραμένουν ένας ζωντανός οργανισμός που δεν παύει να μεταμορφώνεται, αλλά και να διεκδικεί.