Revenge bedtime procrastination: Γιατί χαζοξενυχτάμε και τι σημαίνει αυτό για την ψυχική υγεία

Ο όρος «revenge bedtime procrastination» πρωτοεμφανίστηκε στην Κίνα γύρω στο 2010, έγινε όμως ευρύτερα γνωστός μέσα από τα social media τα τελευταία χρόνια. Περιγράφει την ανεξήγητη μεν, ιδιαίτερα διαδεδομένη δε συνήθεια να καθυστερούμε σκόπιμα την ώρα που θα πέσουμε για ύπνο, μόνο και μόνο για να κερδίσουμε λίγο παραπάνω χρόνο για τον εαυτό μας.

Αν έχεις γυρίσει ποτέ σπίτι κουρασμένος/η, μετά από μια μέρα γεμάτη υποχρεώσεις, και αντί να πέσεις να κοιμηθείς σαν άνθρωπος άρχισες να σκρολάρεις μανιακά στο κινητό ή έβαλες να δεις σειρά με 28 επεισόδια στο Netflix, τότε ξέρεις πολύ καλά για τι πράγμα μιλάμε. Δεν πρόκειται για έλλειψη αυτοπειθαρχίας, αλλά για μια υποσυνείδητη προσπάθεια να ανακτήσεις τον έλεγχο της καθημερινότητάς σου, να πεις «έστω και αργά θα κάνω κάτι για μένα».

Γιατί χαζοξενυχτάμε;

Στην καρδιά αυτού του φαινομένου βρίσκεται η αίσθηση ότι η μέρα μας δεν μας ανήκει. Όσο πιο φορτωμένο είναι το πρόγραμμά μας με δουλειά, υποχρεώσεις, οικογενειακές απαιτήσεις ή αγχωτικά deadlines, τόσο πιο πιθανό είναι να θελήσουμε να «εκδικηθούμε», στερώντας ώρες από τον ίδιο μας τον ύπνο. Η νύχτα γίνεται το μοναδικό κομμάτι της ημέρας που έχουμε πραγματικά για τον εαυτό μας και το φυλάμε σαν θησαυρό.

Εκεί έρχεται και η τεχνολογία να βάλει το χεράκι της. Ατελείωτο scroll στο Instagram, βιντεάκια στο TikTok, «ένα ακόμα επεισόδιο» στο Netflix: οι ψηφιακοί πειρασμοί είναι φτιαγμένοι ακριβώς για να σε κρατούν ξύπνιο/α. Στο παιχνίδι μπαίνουν και ψυχολογικοί παράγοντες. Αν η καθημερινότητά σου σε αφήνει με την αίσθηση ότι δεν έχεις κανέναν έλεγχο, τότε το να αρνηθείς να κοιμηθείς και να χαρίσεις στον εαυτό σου λίγη παραπάνω ώρα, μοιάζει με μικρή πράξη αντίστασης: Μια απόπειρα να ξαναπάρεις πίσω τον έλεγχο, έστω και προσωρινά.

Οι συνέπειες στην ψυχική υγεία

Όσο αθώο κι αν φαίνεται, το «χαζοξενύχτι» δεν είναι χωρίς κόστος. Η χρόνια στέρηση ύπνου επιβαρύνει τόσο το σώμα όσο και το μυαλό. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και λίγες νύχτες με κακό ύπνο αρκούν για να αυξήσουν τα επίπεδα άγχους και ευερεθιστότητας, να μειώσουν τη συγκέντρωση και την ικανότητα λήψης αποφάσεων και να σε κάνουν πιο επιρρεπή σε αρνητικές σκέψεις.

Μακροπρόθεσμα, η έλλειψη ύπνου συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης, καθώς και με σωματικά προβλήματα όπως εξασθενημένο ανοσοποιητικό, αύξηση βάρους και δυσκολία στη ρύθμιση του σακχάρου. Με άλλα λόγια, το να θυσιάζεις τον ύπνο σου για λίγο παραπάνω scrolling μπορεί να σου δίνει προσωρινή ανακούφιση, αλλά στην πραγματικότητα σου στερεί πολύ περισσότερα από όσα σου προσφέρει.

Πώς μπορείς να το αντιμετωπίσεις

Η λύση δεν είναι να κόψεις μαχαίρι το Netflix ή τα social media. Το να χαλαρώνεις με αυτά είναι απολύτως φυσιολογικό. Το θέμα είναι να μη γίνονται η αιτία που ξενυχτάς συστηματικά. Ένας τρόπος να το πετύχεις αυτό είναι να ορίσεις μια συγκεκριμένη ώρα μέσα στην ημέρα που θα κλείνεις οθόνες και θα ετοιμάζεσαι για ύπνο. Η δημιουργία μιας χαλαρωτικής ρουτίνας, όπως ένα ζεστό ντους, λίγη μουσική ή λίγες σελίδες από ένα βιβλίο, μπορεί να λειτουργήσει σαν «σήμα» στο σώμα σου ότι η μέρα τελειώνει.

Εξίσου σημαντικό είναι να διεκδικήσεις μικρές δόσεις προσωπικού χρόνου μέσα στη μέρα: Έναν καφέ μόνος/η σου το πρωί, μια σύντομη βόλτα στο μεσημεριανό διάλειμμα, λίγα λεπτά διαβάσματος, scrolling ή απλά χαζέματος ανάμεσα στις υποχρεώσεις. Όσο περισσότερο βρίσκεις ευκαιρίες να ανήκεις στον εαυτό σου με το φως της μέρας, τόσο λιγότερο θα νιώθεις την ανάγκη να κλέβεις χρόνο από τη νύχτα.

Τέλος, μια απλή αλλά αποτελεσματική τεχνική είναι να καταγράφεις για λίγες μέρες τι σε κρατά ξύπνιο και πώς νιώθεις την επόμενη μέρα το πρωί. Αυτή η συνειδητοποίηση αρκεί συχνά για να σε βοηθήσει να δεις καθαρά τη σύνδεση και να κάνεις αλλαγές.

Τελικά…

Το revenge bedtime procrastination δεν είναι απλώς μια κακή συνήθεια, αλλά μια μορφή αυτο-σαμποτάζ που φανερώνει πόσο διψάμε για χρόνο που να μας ανήκει. Το πρόβλημα είναι ότι ο χρόνος αυτός κλέβεται από τον ύπνο μας, δηλαδή από το θεμέλιο της σωματικής και ψυχικής μας υγείας.

Αναγνωρίζοντας τη συνήθεια, αποδεχόμενοι ότι πίσω της κρύβεται η ανάγκη για περισσότερο «εγώ» μέσα στη μέρα, και βρίσκοντας πιο υγιείς τρόπους να τον εξασφαλίσουμε, μπορούμε να αναστρέψουμε τον φαύλο κύκλο. Στο τέλος της ημέρας –ή μάλλον της νύχτας– η πραγματική «εκδίκηση» είναι να προσφέρουμε στον εαυτό μας αυτό που έχει περισσότερο ανάγκη: ποιοτικό ύπνο, ξεκούραση και μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό μας.