Πώς να εκπαιδεύσεις τον σκύλο σου χωρίς τιμωρίες;

Δεν χρειάζεται φωνές, δεν χρειάζονται τραβήγματα, ούτε «άμα δεν κάτσεις θα δεις» απειλές. Η εκπαίδευση ενός σκύλου μπορεί –και πρέπει– να είναι μια διαδικασία γεμάτη χαρά, εμπιστοσύνη και κατανόηση. Όχι μόνο για το καλό του σκύλου σου, αλλά και για το δικό σου: γιατί εσύ είσαι εκείνος που στο τέλος της ημέρας θα έχει έναν συνεργάσιμο, χαρούμενο και συναισθηματικά σταθερό σύντροφο. Πώς το πετυχαίνεις αυτό χωρίς καμία μορφή τιμωρίας; Με γνώση, συνέπεια και πολλή θετική ενίσχυση. Πάμε να τα δούμε όλα αναλυτικά.

Ξεκινάς από την κατανόηση – όχι την επιβολή

Ο σκύλος σου δεν είναι μηχανή που εκτελεί εντολές, είναι ένας ζωντανός οργανισμός με συναισθήματα, φόβους, ανάγκες και όρια. Αντί να σκέφτεσαι «πώς θα τον κάνω να με υπακούει», ξεκίνα να αναρωτιέσαι: «γιατί κάνει αυτό που κάνει;» Όταν για παράδειγμα δαγκώνει τα παπούτσια σου, δεν προσπαθεί να σε εκδικηθεί. Πιθανόν βαριέται, βγάζει δόντια ή απλώς του αρέσει η μυρωδιά σου. Όταν γαβγίζει στον ταχυδρόμο, δεν είναι επειδή είναι «κακός», αλλά επειδή προστατεύει το σπίτι του.

Αν δεις τη συμπεριφορά του σαν μήνυμα κι όχι σαν πρόβλημα, έχεις ήδη κάνει το πρώτο βήμα προς μια εκπαίδευση χωρίς τιμωρίες.

Τι σημαίνει «θετική ενίσχυση» και πώς λειτουργεί;

Η θετική ενίσχυση είναι το Άγιο Δισκοπότηρο της σύγχρονης εκπαίδευσης σκύλων. Σημαίνει ότι επιβραβεύεις την επιθυμητή συμπεριφορά, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες να την επαναλάβει. Δεν σημαίνει ότι τον καλοπιάνεις – σημαίνει ότι του μαθαίνεις τι αξίζει να επαναλάβει, με τρόπο ξεκάθαρο και ευχάριστο.

Παράδειγμα: όταν κάθεται με το που του το ζητάς, του δίνεις λιχουδιά ή παιχνίδι ή απλώς τον χαϊδεύεις αν αυτό του αρκεί. Το μυαλό του συνδέει τη συμπεριφορά με κάτι καλό. Άρα… την ξανακάνει.

Η συνέπεια εδώ είναι το παν. Δεν μπορείς να τον επιβραβεύεις τη μία και να τον αγνοείς την άλλη. Η σταθερότητα τού δημιουργεί ασφάλεια. Και η ασφάλεια είναι το θεμέλιο κάθε εκπαίδευσης.

Απόφυγε την τιμωρία. Όχι γιατί είσαι «καλός», αλλά γιατί δεν δουλεύει

Όχι, η τιμωρία δεν διορθώνει τη συμπεριφορά. Την κρύβει. Την καταπιέζει. Τη βάζει κάτω από το χαλί. Ο σκύλος μαθαίνει να φοβάται, όχι να συνεργάζεται. Αν τον μαλώσεις γιατί λερώνει μέσα στο σπίτι, μπορεί την επόμενη φορά να μην το κάνει μπροστά σου – αλλά θα το κάνει πίσω από τον καναπέ.

Επίσης, η τιμωρία ραγίζει τη σχέση εμπιστοσύνης που χτίζεις μαζί του. Αν είσαι η πηγή φόβου, δεν μπορείς να είσαι και η πηγή καθοδήγησης. Και αυτό είναι μια τεράστια απώλεια για τη μεταξύ σας σύνδεση.

Το «όχι» έχει σημασία πώς θα το πεις

Δεν είναι κακό να πεις «όχι». Κακό είναι να το φωνάξεις, να το συνδυάσεις με τρομακτικό τόνο ή με τιμωρία. Το «όχι» μπορεί να είναι εργαλείο επικοινωνίας αν το συνδυάσεις με εναλλακτική:

– Όχι, μην τραβάς το λουρί  που σημαίνει στην ουσία: «Έλα, πάμε από την άλλη»

– Όχι, μην πηδάς πάνω μου που σημαίνει στην ουσία: «Κάτσε, και θα σου δώσω προσοχή»

Το «όχι» από μόνο του δεν διδάσκει τίποτα. Αν δεν του δείξεις τι θέλεις να κάνει αντί για αυτό που κάνει, δεν του μαθαίνεις απολύτως τίποτα.

Μάθε του πώς να ηρεμεί

Ένας υπερενθουσιώδης σκύλος δεν είναι κακός – είναι απλώς σκύλος. Αλλά πρέπει να μάθει πώς να διαχειρίζεται την ενέργειά του. Αυτό γίνεται με ήπιες τεχνικές όπως το mat training (εκπαίδευση σε συγκεκριμένο σημείο ηρεμίας), τα χαμηλότονα παιχνίδια, ακόμα και η μάθηση μέσα από τη μύτη του (παιχνίδια ανεύρεσης τροφής, sniff walks, κλπ).

Όσο πιο πολύ του μαθαίνεις πώς να αυτορυθμίζεται, τόσο λιγότερο θα χρειαστεί ποτέ να του φωνάξεις.

Και τώρα πρακτικά: Πώς ξεκινάς;

Βρες τι του αρέσει – Μπορεί να είναι λιχουδιές, το μπαλάκι του ή η προσοχή σου. Αυτό είναι το «νόμισμα» σου.

Δούλεψε μικρές ασκήσεις – Ξεκίνα με το «κάτσε», το «έλα» και το «μείνε», σε ήσυχο περιβάλλον. Μετά σταδιακά πρόσθεσε περισπασμούς.

Μην παρατείνεις τις συνεδρίες – Λίγα (5-10) λεπτά είναι αρκετά, πολλές φορές μέσα στην ημέρα.

Πάντα θετική λήξη – Τελείωνε κάθε συνεδρία με επιτυχία, ώστε να έχει θετικό αποτύπωμα.

Ζήτα βοήθεια αν χρειαστεί – Ένας θετικός εκπαιδευτής θα σε καθοδηγήσει χωρίς να καταφύγει σε τιμωρίες ή «παλιομοδίτικα» κόλπα.

Η σχέση σας είναι το κλειδί

Ο σκύλος σου σε ακούει, γιατί σε εμπιστεύεται. Μαθαίνει, επειδή νιώθει ασφαλής. Συνεργάζεται, επειδή είσαι η καλύτερη εκδοχή της αγέλης του. Δεν είναι θέμα «κυριαρχίας». Είναι θέμα σχέσης. Κι όπως σε κάθε σχέση, ο σεβασμός, η κατανόηση και η υπομονή είναι αυτά που κάνουν τη διαφορά.

Άρα λοιπόν: όχι τιμωρίες. Ναι στην αγάπη, στη συνέπεια και στη συνεργασία. Ο σκύλος σου δεν θέλει να σε κάνει έξαλλο. Θέλει να σε καταλάβει. Κι εσύ, με τα σωστά εργαλεία, μπορείς να τον βοηθήσεις να γίνει ο σκύλος που πάντα ήθελες – και που πάντα μπορούσε να γίνει.