Κοιλιοκάκη: Η ζωή… χωρίς γλουτένη

Ένας στους εκατό περίπου ανθρώπους νοσεί από κοιλιοκάκη. Το ξέρουμε, μόλις σας αναφέραμε μια άγνωστη, σπάνια λέξη. Η ασθένεια, ωστόσο, στην οποία αναφέρεται δεν είναι τόσο σπάνια. Από αυτήν πιθανότατα υπέφερε χωρίς να το γνωρίζει το ένα εκατοστό της ανθρωπότητας από την αρχαιότητα ακόμα – τα συμπτώματά της περιγράφηκαν για πρώτη φορά τον 1ο αιώνα μ.Χ.- αλλά έπρεπε να έρθει ένας… Παγκόσμιος Πόλεμος για να αντιληφθεί η ιατρική κοινότητα την πηγή της.

Κατά την διάρκεια της Κατοχής, και ενώ εξαφανίστηκαν από αρκετές χώρες υπό τον γερμανικό ζυγό τα δημητριακά και τρόφιμα όπως το ψωμί από αλεύρι σιταριού, το κριθάρι, η βρώμη και η σίκαλη, ορισμένα παιδιά έδειξαν να αποκτούν… περισσότερη ευεξία. Με την λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου και την είσοδο και πάλι αυτών των τροφίμων στο καθημερινό «μενού», ένας Ολλανδός επιστήμονας παρατήρησε ότι περιπτώσεις παιδιών σαν τις παραπάνω, επιδεινώθηκαν.

Και κάπως έτσι, οι επιστήμονες έπιασαν την άκρη του κουβαριού που λέγεται κοιλιοκάκη: Την γλουτένη, στην οποία ένα μικρό (αλλά όχι αμελητέο) ποσοστό του πληθυσμού είναι αλλεργικό.

*Τι ακριβώς είναι η κοιλιοκάκη;
Σύμφωνα με την Εταιρεία Νόσου Κοιλιοκάκης, πρόκειται για μία από τις συνηθέστερες, συνδεδεμένες γενετικά, ασθένειες στην Ευρώπη, η οποία προκαλείται από δυνανεξία στην γλουτένη. Η τελευταία είναι μια πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη – για μερικούς συμπεριλαμβάνεται επίσης και το δημητριακό της βρώμης.

Όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα της η Εταιρεία για τη Νόσο, η κοιλιοκάκη είναι εφ’ όρου ζωής πάθηση, με πιθανές επιδράσεις σε ολόκληρο το σώμα: «Η γλουτένη προκαλεί αλλοιώσεις στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, προκαλώντας μεταξύ άλλων και μερική ή ολική ατροφία των λαχνών, εμποδίζοντας τη φυσιολογική πέψη και απορρόφηση του φαγητού. Σε περίπτωση που καθυστερήσει η διάγνωσή της, επειδή το σώμα δεν απορροφά σωστά τα θρεπτικά στοιχεία των τροφών (ή τις τροφές) μπορεί να οδηγήσει, μεταξύ άλλων σε αναιμία, οστικά προβλήματα και απώλεια βάρους».

Δυστυχώς, ενώ ένας άνθρωπος έχει τα γονίδια της νόσου εκ γενετής, τα συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του- για παράδειγμα στη γέννησή του, κατά τη διάρκεια μία ασθένειας, σε περίοδο άγχους ή μετά από ένα ατύχημα. Για την πλειονότητα όμως των ανθρώπων, η διάγνωση γίνεται στη μέση ηλικία.

*Συμπτώματα και σημάδια της ασθένειας
Εδώ έγκειται το «ύπουλο» της συγκεκριμένης νόσου: Τα συμπτώματα είτε είναι «κοινά», είτε δεν υπάρχουν καθόλου. Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του στο iatronet.gr ο διευθυντής της Α’ Γαστρεντερολογικής Κλινικής του Ευαγγελισμού, Γεράσιμος Μάντζαρης, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν «φουσκώματα στην κοιλιά και δυσπεψία, άφθες στο στόμα, καταθλιπτικές αντιδράσεις, ανεξήγητη ευερεθιστότητα, αδικαιολόγητη σιδηροπενική αναιμία που δεν διορθώνεται με χορήγηση σιδήρου, αύξηση των τρανσαμινασών (ηπατικά ένζυμα, που ανιχνεύονται σε τυχαία και συνήθως για άλλο λόγο εξέταση), λιπώδη διήθηση στο συκώτι σε ασθενή που δεν πίνει και δεν είναι υπέρβαρος», ενώ η Εταιρεία Νόσου Κοιλιοκάκη προσθέτει τον εμετό, το μούδιασμα στα πόδια, την καθυστερημένη εφηβεία (στην κοιλιοκάκη θεωρείται πως οφείλεται το χαμηλό ύψος όσων πάσχουν από αυτή) και τις ψυχιατρικές διαταραχές όπως άγχος ή κατάθλιψη.

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η ασθένεια εκδηλώνεται και επηρεάζει διαφορετικά κάθε άτομο – έχουν σημειωθεί μέχρι τώρα περί τα τριακόσια διαφορετικά συμπτώματα- και εναπόκειται στην «διορατικότητα» και την προσοχή του γιατρού σας να υποπτευθεί πως ίσως πάσχετε από την ασθένεια.

*Πώς γίνεται η διάγνωση;
Αν ο ασθενής ή ο γιατρός του υποπτευθεί ότι ορισμένα συμπτώματα προδίδουν κοιλιοκάκη, τότε ακολουθούν αιματολογικές εξετάσεις, οι οποίες καλούνται να εντοπίσουν κατά πόσο υπάρχουν στον οργανισμό συγκεκριμένα αντισώματα που συνδέονται με την ασθένεια.

Εφόσον οι αιματολογικές εξετάσεις είναι θετικές, ακολουθεί βιοψία στο έντερο, η οποία θα επιβεβαιώσει το εύρημα. Ωστόσο, σίγουρος κανείς ότι πάσχει από κοιλιοκάκη μπορεί να είναι μόνο αφού στην συνέχεια ακολουθήσει συγκεκριμένη διατροφή και δει σημάδια βελτίωσης.

*Η θεραπεία
Όπως είπαμε, η κοιλιοκάκη ακολουθεί εφ’ όρου ζωής όσους πάσχουν από αυτή, και επομένως δεν «θεραπεύεται» ολοκληρωτικά, αλλά μπορεί με την κατάλληλη προσαρμογή του διαιτολογίου να περιοριστεί η δράση της.

Συγκεκριμένα, αφού όπως είπαμε η ασθένεια συνίσταται στην αλλεργία στην γλουτένη, αν διαγνωστείτε με κοιλιοκάκη θα πρέπει με την βοήθεια ενός διαιτολόγου να βγάλετε την γλουτένη από την ζωή σας – υιοθετώντας την “Gluten Free” δίαιτα. Με αυτή τη διατροφή, αφενός θα «επουλωθεί» σταδιακά η ζημιά που έχει καταφέρει η ασθένεια στο έντερο μέχρι την στιγμή της θεραπείας, και στην συνέχεια θα φροντίσει να μην προκληθεί περαιτέρω ζημιά. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά με χαμηλό ανάστημα που ακολουθούν την θεραπεία, αποκτούν γρήγορα ύψος και αναπτύσσουν ήβη.

Η δίαιτα πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηρή, αναφέρεται στο σχετικό δημοσίευμα του iatronet.gr, γιατί ακόμη κι ο ασθενής δεν έχει συμπτώματα, θα υπολείπεται η θρέψη του, θα έχει χρόνια κόπωση και αναιμία, καθώς και κατάθλιψη, κακή υγεία και κίνδυνο από την εμφάνιση επιθετικού λευκώματος του λεπτού εντέρου. Η προσοχή του γιατρού θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς η κοιλιοκάκη συνυπάρχει σε αρκετές περιπτώσεις με αυτοάνοσα νοσήματα, τα οποία αφορούν όχι μόνο την γαστρεντερολογία, αλλά και μεταξύ άλλων την δερματολογία, την ρευματολογία και την ψυχιατρική. 

*Ποια τρόφιμα περιέχουν γλουτένη;
Δημητριακά με υψηλή περιεκτικότητα σε γλουτένη είναι το σιτάρι, το ντίνκελ, η ζειά, το μονόκοκκο, το σκληρό σιτάρι και η σίκαλη, ενώ γλουτένη σε χαμηλότερο ποσοστό περιέχουν το κριθάρι και η βρώμη. Δεν περιέχουν γλουτένη δημητριακά όπως το καλαμπόκι, το ρύζι, το κεχρί, η κινόα, το τεφ και ο αμάρανθος.

Βάσει ευρωπαϊκής νομοθεσίας, οι εταιρείες τροφίμων πρέπει να αναγράφουν πάνω στην συσκευασία του προϊόντος αν περιέχει γλουτένη. Στα περισσότερα supermarket, θα βρείτε ειδικά προϊόντα και υποκατάστατα με την ένδειξη «gluten free» σε ξεχωριστά ράφια, ενώ υπάρχουν και αντίστοιχα φαρμακευτικά προϊόντα με την ανάλογη σήμανση. Αυτό που πρέπει πάντως να θυμάστε είναι πως η αλλαγή στον τρόπο ζωής και διατροφής μπορεί να είναι μεγάλη, και τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη να σας φαίνονται πολλά, αλλά είναι ακόμη περισσότερα αυτά που δεν την περιέχουν: Εστιάστε σε αυτά και… μείνετε υγιείς.

Επιμέλεια: Γιώργος Κόκουβας