Τραύλισμα: Τα λόγια δεν είναι περιττά

της Έλενας Μπούλια

Ο Bruce Willis, η Julia Roberts, η Marilyn Monroe, και πολλοί ακόμα διάσημοι από διάφορους επαγγελματικούς τομείς, έχουν όλοι ένα κοινό χαρακτηριστικό το οποίο δε μπορείτε καν να φανταστείτε: Όλοι τραυλίζουν (ή -για τους εκλιπόντες- τραύλιζαν). Σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τα άτομα αυτά αντιμετώπισαν μεγάλες δυσκολίες για να καταφέρουν να διακριθούν σε χώρους με τρομακτικό ανταγωνισμό κι όμως τα κατάφεραν περίφημα, αποδεικνύοντας πως το τραύλισμα ή ο τραυλισμός, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, δεν είναι κάτι που χρειάζεται να κάνει την ζωή δύσκολη.

Με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Τραυλισμό, αναζητήσαμε, με την βοήθεια της κ. Μαρινέλλας Τσουκαλά, υπεύθυνης του Πρότυπου Κέντρου Παθολογίας, Λόγου-Φωνής-Ομιλίας «Λέγειν», τις αιτίες του τραυλίσματος και τους τρόπους να αντιμετωπίσει κανείς την δυσκολία αυτή, χωρίς να την αφήσει να αποτελέσει πρόβλημα στην επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους. Κι αν δεν ανήκετε τώρα στην κατηγορία των ατόμων που τραυλίζουν, πριν βιαστείτε να αποφασίσετε πως το ζήτημα δεν σας αφορά, μάθετε πως όλοι οι άνθρωποι όταν είναι παιδιά περνούν από ένα στάδιο συχνής έλλειψης ροής του λόγου καθώς αναπτύσσονται γλωσσικά, ενώ δεν είναι λίγοι οι ενήλικες που παρεμβάλλουν μακρόσυρτα «εεε…» ενώ μιλούν ή επαναλαμβάνουν λέξεις και ήχους, χωρίς βέβαια να τους κατηγορεί κανείς για τραυλισμό.

Η ίδια, προκειμένου να απαντήσει με σαφήνεια στα ερωτήματά μας, μας παρέπεμψε στην Αμερικανική Ένωση Ομιλίας – Γλώσσας – Ακοής (www.asha.org), η οποία έχει ορίσει το τραύλισμα ως «διαταραχή του προφορικού λόγου που αφορά στο ρυθμό, στη μελωδία και στην ταχύτητα της ομιλίας. Ασυνήθιστες και ασυντόνιστες κινήσεις του προσώπου και του σώματος μπορεί να παρουσιάζονται κατά την διάρκεια της ομιλίας».

Τι προκαλεί τον τραυλισμό;
Σύμφωνα με την ASHA δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί τι ακριβώς προκαλεί το τραύλισμα. Η καλύτερη επιστημονική απάντηση προς το παρόν είναι ότι υπάρχουν διαφορετικές αιτίες για διαφορετικούς ανθρώπους. Ως πιθανά αίτια θεωρούνταν μέχρι πρόσφατα οι πιέσεις από το σπίτι ή το σχολείο κατά τη διάρκεια κάποιων βασικών και κρίσιμων σταδίων ανάπτυξης, βιολογικοί παράγοντες, οικογενειακό ιστορικό και λανθασμένη εκμάθηση.

Ωστόσο, η ανακάλυψη πριν λίγους μήνες τριών γονιδίων υπεύθυνων για το τραύλισμα από τον δόκτορα Ντένις Ντρέινα, διευθυντή του Αμερικανικού Ιδρύματος για τον Τραυλισμό έριξε λίγο ακόμα φως στα συμπεράσματα γύρω από την πρόκληση της δυσκολίας. «Η έρευνα είναι σημαντική γιατί αποτελεί μία ακόμα ένδειξη του ότι οι συναισθηματικοί παράγοντες, όπως το άγχος ή η κακή γονική μέριμνα δεν προκαλούν τραυλισμό. Επίσης, ενδέχεται να ανοίξει τον δρόμο για την ανακάλυψη της θεραπείας κάποια μέρα», αναφέρει σχετικά η Τζέιν Φρέιζερ, Πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού Ιδρύματος για τον Τραυλισμό. Η ίδια προσθέτει «Γνωρίζουμε εδώ και καιρό ότι ο τραυλισμός είναι κληρονομικό ζήτημα. Θέλουμε να τονίσουμε ότι η γενετική προδιάθεση για την πάθηση δεν σημαίνει ότι ένα άτομο θα έχει πρόβλημα σε όλη την ζωή του. Η έγκαιρη αντιμετώπιση στην περίπτωση μικρών παιδιών μπορεί να προλάβει αποτελεσματικά την ανάπτυξη του τραυλισμού.»

Το γεγονός, λοιπόν, ότι το τραύλισμα εμφανίζεται συνήθως στην προσχολική ηλικία (περιστασιακά εμφανίζεται και στην σχολική και πιο σπάνια στην ενήλικη ζωή), βοηθά τους ενήλικες να διακρίνουν το πρόβλημα και να συμβάλλουν ώστε να το αντιμετωπίσει το παιδί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Όταν ένα παιδί τραυλίζει
Η κ. Τσουκαλά διευκρινίζει σχετικά με τις οδηγίες της ASHA, ότι ένα παιδί που τραυλίζει είναι πιθανό να μην το καταλαβαίνει. Έτσι, για να μην το φέρει σε δύσκολη θέση, ο γονιός δεν θα πρέπει να λέει στο παιδί εκφράσεις του τύπου «Σταμάτησε και άρχισε πάλι», «Σκέψου πριν μιλήσεις», «Μίλα πιο αργά» ή «Κατάπιες τη γλώσσα σου;». Θα πρέπει να ακούει προσεκτικά και υπομονετικά τι λέει το παιδί και να μην εστιάζει την προσοχή του στο πώς το λέει.

Επιπλέον, ανατρέχει σε ορισμένες πολύ χρήσιμες συμβουλές, όπως τις έχει συγκεντρώσει ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός Stuttering Foundation, τις οποίες πρέπει κάθε γονιός να έχει υπ’όψιν του όταν μιλά με το παιδί, ειδικά όταν αυτό βρίσκεται σε πολύ μικρή ηλικία: 
- Μιλάτε με το παιδί σας χωρίς βιασύνη, κάνοντας συχνές παύσεις. Περιμένετε λίγα δευτερόλεπτα αφού το παιδί ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει πριν έρθει η σειρά σας. Ο δικός σας αργός, ήρεμος τρόπος ομιλίας θα είναι πολύ πιο αποδοτικός από οποιαδήποτε άσκηση κριτικής ή συμβουλή όπως «μίλα πιο αργά» ή «προσπάθησε πάλι πιο αργά». 
- Μειώστε τον αριθμό των ερωτήσεων που απευθύνετε στο παιδί σας. Τα παιδιά μιλούν με μεγαλύτερη ελευθερία όταν εκφράζουν τις δικές τους ιδέες απ΄ ό,τι όταν απαντούν στις ερωτήσεις ενός ενήλικα. Αντί να ρωτάτε, απλά να σχολιάζετε τα όσα σας είπε το παιδί σας, δείχνοντάς του με τον τρόπο αυτό ότι το ακούσατε με προσοχή. 
- Να χρησιμοποιείτε τις εκφράσεις του προσώπου σας και άλλα στοιχεία της γλώσσας του σώματος, για να δείχνετε στο παιδί σας, όταν αυτό τραυλίζει, ότι ακούτε το περιεχόμενο του μηνύματός του και όχι τον τρόπο που μιλάει. 
- Αφιερώστε λίγα λεπτά σε καθημερινή βάση κατά την οποία να δίνετε την αμέριστη προσοχή στο παιδί σας. Κατά το χρονικό αυτό διάστημα, αφήστε το παιδί να επιλέξει τι θα ήθελε να κάνει. Αφήστε το να σας καθοδηγήσει σε δραστηριότητες και να αποφασίσει το ίδιο αν θα μιλήσει ή όχι.
- Βοηθήστε όλα τα μέλη της οικογένειας να μάθουν να μιλούν και να ακούν. Τα παιδιά, και ειδικότερα αυτά που τραυλίζουν, είναι πολύ ευκολότερο να μιλούν όταν δεν τα διακόπτουν συχνά και όταν έχουν την προσοχή του συνομιλητή τους.

Αν ανησυχείτε για το μέγεθος του προβλήματος που μπορεί να αντιμετωπίζει το παιδί, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να αναζητήσετε την επιστημονική εκτίμηση κάποιου Παθολόγου Λόγου και Ομιλίας, ο οποίος είναι κατάλληλα ειδικευμένος και ικανός να αξιολογεί το άτομο που τραυλίζει και να καθορίζει το κατάλληλο πρόγραμμα για την βελτίωση της ομιλίας του.

Όταν ένας ενήλικας τραυλίζει
Όπως με τα παιδιά, έτσι και με έναν ενήλικα που τραυλίζει είναι υποτιμητικό και δεν προσφέρει καμία βοήθεια να κάνετε παρατηρήσεις όπως: «Μίλα πιο αργά», «Πάρε αναπνοή», ή «Ηρέμησε». Αντίθετα, δείξτε στον συνομιλητή σας, με τον τρόπο σας και τις πράξεις σας, ότι προσέχετε αυτό που σας λέει – και όχι τον τρόπο με τον οποίο σας το λέει. Διατηρήστε οπτική επαφή και περιμένετε υπομονετικά και φυσικά έως ότου ο συνομιλητής σας ολοκληρώσει, χωρίς να συμπληρώνετε τις λέξεις ή τις φράσεις του.

Τέλος, να μιλάτε χωρίς βιασύνη –αλλά όχι τόσο αργά που να φαίνεται αφύσικο. Αυτό είναι κάτι που έτσι κι αλλιώς προωθεί την καλή επικοινωνία με όλους. Σημαντικό είναι να έχετε υπ’όψιν σας ότι τα άτομα που τραυλίζουν δυσκολεύονται συνήθως περισσότερο με την ομιλία τους στις τηλεφωνικές του συνομιλίες. Στην περίπτωση αυτή να είστε εξαιρετικά υπομονετικοί.

Υπάρχει θεραπεία για τον τραυλισμό;
Όπως ξεκαθαρίζει η κ. Τσουκαλά, η Αμερικανική Ένωση Ομιλίας – Γλώσσας – Ακοής υποστηρίζει ότι ενώ ορισμένα άτομα κατορθώνουν να μιλήσουν χωρίς καμία δυσκολία μετά από κάποια θεραπεία, είναι καλύτερο να αποφεύγουμε να σκεφτόμαστε «πλήρη εξάλειψη» του τραυλίσματος. Το τραύλισμα, ωστόσο, δεν είναι αρρώστια. Ο στόχος θα πρέπει να είναι μια πρόοδος προς την καλυτέρευση της ευφράδειας λόγου και μια αίσθηση επιτυχίας στην επικοινωνία και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ποικίλες προσεγγίσεις που έχουν αναπτυχθεί. Έτσι, μέχρι να βρεθεί οριστική θεραπεία, η λογοθεραπεία και η πρώιμη παρέμβαση στα μικρά παιδιά από ειδικό Παθολόγο Λόγου και Ομιλίας είναι η καλύτερη επιλογή.

22 Οκτωβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Τραυλισμό
Η Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Τραυλισμό υποστηρίζεται από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, το οποίο διοργανώνει κάθε Οκτώβριο ένα διαδικτυακό συνέδριο για το τραύλισμα στον ιστότοπο www.mnsu.edu/comdis/kuster/stutter.html. Παράλληλα, με αφορμή την ημέρα αυτή, διεθνή σωματεία όπως τα: International Fluency Association, International Stuttering Association, European League of Stuttering Associations, διοργανώνουν εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε όλο τον κόσμο.

Στην Ελλάδα, το Κέντρο Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια Αυγουλέα-Λιναρδάτου διοργανώνουν σήμερα ομιλία με θέμα Διαταραχές Ροής της Ομιλίας: Νέα Δεδομένα-Νέες Προσεγγίσεις. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο Σύγχρονης Σχολής Σ. Αυγουλέα – Λιναρδάτου, ενώ η είσοδος είναι ελεύθερη. Μάθετε περισσότερες πληροφορίες εδώ.