Πονοκέφαλος: Οι μορφές, η θεραπεία και τα αίτια

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Μας έχει ταλαιπωρήσει κάποια στιγμή στην ζωή μας, σε μικρότερο ή και μεγαλύτερο βαθμό, ενώ αρκετές φορές τον έχουμε επικαλεστεί για να αποφύγουμε πρόσωπα ή και καταστάσεις. Σε κάθε περίπτωση, έχει την... μοναδική ικανότητα να μας καταστρέφει την μέρα, ενώ για μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού αποτελεί πλέον «επίπονη» ρουτίνα. Ο λόγος φυσικά, για τον γνωστό - και μη εξαιρετέο – πονοκέφαλο και τα πιο συνηθισμένα σύνδρομα στα οποία αυτός ταξινομείται (πονοκέφαλος τύπου τάσης, ημικρανία, αθροιστικός πονοκέφαλος) .

Όπως μας λέει ο κύριος Ιωάννης Βελέντζας, Νευρολόγος στο νοσοκομείο Υγεία, το 98% των πονοκεφάλων είναι καλοήθεις. Σοβαρό πρόβλημα υγείας μπορεί να υπάρχει μόνο στην περίπτωση ξαφνικών πονοκεφάλων, που έρχονται σαν «χτύπημα» κυριολεκτικά στο κεφάλι.Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει ο πάσχων να έρθει άμεσα σε επαφή με γιατρό και εκείνος θα κρίνει κατά πόσο πρέπει να γίνει μαγνητική τομογραφία ή όχι.

Συγκεκριμένη ουσία για την αντιμετώπιση των διαφόρων τύπων πονοκεφάλων δεν υπάρχει. Τα κοινά παυσίπονα και τα αντιφλογιστικά όπως η ασπιρίνη, είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά η κάθε μορφή πονοκεφάλου αντιμετωπίζεται με ξεχωριστή φαρμακευτική αγωγή.

Η ψυχολογία από την άλλη πλευρά, παίζει και αυτή σημαντικό ρόλο στην πορεία και την εξέλιξή του. Σύμφωνα με την ψυχολόγο κ. Ευθυμία Παυλάτου, μερικοί από τους συνηθέστερους "ύποπτους" παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν πονοκέφαλο είναι οι έντονες συναισθηματικές καταστάσεις και συναισθήματα, όπως το άγχος, ο θυμός και κατάθλιψη ή ακόμα και το στρες της καθημερινής ζωής. Μάλιστα, για πολλούς ανθρώπους ακόμα και ο ίδιος ο πονοκέφαλος, και κυρίως οι σκέψεις που κάνουν γι’ αυτόν, μπορεί να αποτελέσει πηγή στρες.

Τέλος, όπως μας πληροφόρησε ο κ. Βελέντζας ριζική θεραπεία κατά των πονοκεφάλων δεν υπάρχει. Αποτελεσματική όμως, θεραπεία μπορεί να υπάρξει με την λήψη φαρμάκων προφύλαξης τα οποία μειώνουν κατά πολύ την συχνότητα και την ένταση των πονοκεφάλων και τα οποία συνήθως ανήκουν στην κατηγορία των αντιεπιληπτικών.

Ημικρανία
Τι είναι; Το πιο «διάσημο» είδος πονοκεφάλου, ο οποίος στην Ελλάδα προσβάλει περισσότερο από ένα εκατομμύριο άτομα, έχοντας ιδιαίτερη.... προτίμηση στο γυναικείο φύλο.

Τι νιώθω; Στα 2/3 των περιπτώσεων ημικρανίας ο πονοκέφαλος εντοπίζεται στο μισό κεφάλι, συνήθως πίσω από το ένα μάτι, ενώ στο υπόλοιπο 1/3 εντοπίζεται σε ολόκληρο το κεφάλι. Ο πόνος είναι έντονος και αφόρητος και μοιάζει με ρυθμικό χτύπημα σφυριού στην συχνότητα του σφυγμού. Τα συμπτώματα της ημικρανίας διαφέρουν από άτομο σε άτομο, με τα πιο συνηθισμένα να είναι αυτά της ναυτίας, της τάσης για εμετό και της δυσανεξίας στο φως ή σε διάφορους ήχους. Η ημικρανία διακρίνεται σε τέσσερεις φάσεις: τα πρόδρομα συμπτώματα (κούραση, χασμουρητό, εγρήγορση, λαιμαργία), την αύρα (φλεγμονή στα εγκεφαλικά αγγεία), τον πονοκέφαλο (μπορεί να διαρκέσει από τρεις ώρες μέχρι και τέσσερεις μέρες) και την σταδιακή υποχώρηση των συμπτωμάτων, η οποία συνήθως συνοδεύεται με εξάντληση και υπνηλία.

Από τι προκαλείται; Αν και δεν είναι λεπτομερώς γνωστά τα αίτια της ημικρανίας, η τρέχουσα ιατρική άποψη αναφέρει ότι η «υπεραντιδραστικότητα» του εγκεφάλου των ανθρώπων με ημικρανία οφείλεται κατά κύριο λόγο στα γονίδια. Άλλοι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν ημικρανίες είναι το περιβάλλον, η διατροφή, οι ορμόνες και βέβαια τα συναισθήματα.
 
Πώς την αντιμετωπίζω; Τα γενικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ημικρανίας περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων ξεκούραση, τοποθέτηση ψυχρού επιθέματος στην πάσχουσα περιοχή και ελάττωση του θορύβου, του φωτός και διάφορων μυρωδιών (μαγείρεμα, τσιγάρο κτλ.). Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει χρήση αγγειοσυσπαστικών όπως οι εργοταμίνες, αναλγητικών, αντιεμετικών και ηρεμιστικών. Η συχνή ημικρανία αντιμετωπίζεται με την καθημερινή λήψη φαρμάκων που λαμβάνονται ως προφύλαξη για τον πονοκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα για την ημικρανία στο σχετικό άρθρο του iatronet.

Πονοκέφαλος τύπου τάσεως ή απλός πονοκέφαλος
Τι είναι; Πρόκειται για μια αρκετά συνηθισμένη μορφή πονοκεφάλου, η οποία προσβάλει πάνω από το 50% του πληθυσμού. Είναι πολύ πιο ήπια συγκριτικά με την ημικρανία και μπορεί να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερη ευκολία. Μπορεί να είναι επεισοδιακός και να σχετίζεται με κάποιο συμβάν που προκάλεσε άγχος και στρες στον ασθενή, αλλά και χρόνιος με καθημερινή εμφάνιση. Στην δεύτερη περίπτωση σχετίζεται με την σύσπαση των μυών του κρανίου.

Τι νιώθω; Ο πονοκέφαλος τύπου τάσεως συνοδεύεται με πόνο και στις δύο πλευρές του κεφαλιού, ο οποίος συνήθως εστιάζεται στην περιοχή των κροτάφων ή του μετώπου πάνω από τα μάτια και μοιάζει με «σφίξιμο πρέσας». Σε αρκετές περιπτώσεις ο ασθενής εμφανίζει αϋπνία, τρίξιμο στα δόντια και αδυναμία συγκέντρωσης στον ασθενή.

Από τι προκαλείται; Άτομα ιδιαιτέρως ευαίσθητα, μελαγχολικά και αγχώδη έχουν περισσότερες πιθανότητες να ταλαιπωρηθούν από την συγκεκριμένη μορφή πονοκεφάλου χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείονται όλοι οι υπόλοιποι. Στα αίτια επίσης συμπεριλαμβάνεται η κακή στάση του σώματος, η κατάθλιψη, ο χρόνιος ίλιγγος, τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης – ενός νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου - στα αιμοπετάλια (κύτταρα του αίματος) και η ύπαρξη αυχενικής οστεοαρθρίτιδας (αυχενικό σύνδρομο).

Πώς τον αντιμετωπίζω; Γενικά μέτρα αντιμετώπισης περιλαμβάνουν μεθόδους χαλάρωσης και ανάπαυσης σε ήσυχο περιβάλλον χωρίς φως, ζεστό μπάνιο ή ντους, μαλάξεις στον αυχένα και στην περιοχή των κροτάφων, ενώ η φαρμακευτική αντιμετώπιση του πονοκέφαλου τάσης γίνεται με χρήση, απλών παυσίπονων, αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και αντικαταθλιπτικών (μόνο σε χρόνιες περιπτώσεις).

Αθροιστικός πονοκέφαλος
Τι είναι; Η πιο σπάνια μορφή πονοκεφάλου, σύμφωνα με μελέτες, προσβάλει μόλις έναν άνθρωπο στους δέκα χιλιάδες, είναι εξαιρετικά επώδυνη και ανυπόφορη για αυτούς που υποφέρουν από αυτήν.

Τι νιώθω; Ο ημικρανιακού τύπου πόνος εστιάζεται σε μία πλευρά του κεφαλιού, στις περισσότερες περιπτώσεις πίσω από το μάτι και τον κρόταφο, αλλά μπορεί να επεκταθεί και προς το μέτωπο, το μάγουλο ή τον αυχένα. Συχνά ο πόνος συνοδεύεται με δάκρυα που τρέχουν από το μάτι που βρίσκεται στην πλευρά του πόνου και βούλωμα ή καταρροή στο ρουθούνι από την ίδια πλευρά. Σε αντίθεση με τις άλλες περιπτώσεις πονοκεφάλων, το άτομο που πάσχει από αθροιστικό πονοκέφαλο δεν θέλει να ξαπλώσει, αλλά πηγαινοέρχεται νευρικά. Χαρακτηριστικό των κρίσεων της κεφαλαλγίας είναι η περιοδικότητά τους. Διαρκούν συνήθως μερικές εβδομάδες και στην συνέχεια «εξαφανίζονται» για αρκετούς μήνες, ακόμα και χρόνια και εμφανίζουν κυρίως νυχτερινή περιοδικότητα.

Πού οφείλεται; Ο αθροιστικός πονοκέφαλος σχετίζεται με τις καιρικές αλλαγές και προσβάλλει συχνότερα τους άνδρες – άγνωστο γιατί- όπως επίσης τους καπνιστές και τους πότες. Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες εξετάζουν και το γενετικό υπόστρωμα της νόσου, ενώ από ορισμένους ερευνητές αναφέρεται εμφάνιση αθροιστικού πονοκεφάλου μετά από εξαγωγή δοντιών ή μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.

Πώς την αντιμετωπίζω; Η θεραπεία για τον συγκεκριμένο πονοκέφαλο ι βασίζεται στην χορήγηση εργοταμίνης και διυδροεργοταμίνης. Τον τελευταίο καιρό μάλιστα, χρησιμοποιούνται και αγγειοδιασταλτικά και αντιεπιληπτικά σκευάσματα με γρήγορα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της. Ένας ακόμα τρόπος αντιμετώπισης είναι και η σωματική άσκηση, ενώ για προστασία υπάρχει η βεραπαμίνη και φάρμακα παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται για την ημικρανία.

Πέρα από τις τρεις αυτές μορφές πονοκεφάλου, υπάρχει και ο πονοκέφαλος από τα παυσίπονα, ο οποίος αποτελεί επίσης συχνό φαινόμενο. Προκαλείται από την παρατεταμένη χρήση παυσίπονων, διάρκειας τριών μηνών και πάνω και από την μη σωστή χρήση παυσίπονων εν γένει. Όπως λέει ο κύριος Βελέντζας, όταν ο πόνος είναι υποφερτός θα ήταν καλύτερο να μην χορηγηθούν παυσίπονα, γιατί η υπερβολική κατανάλωσή τους μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα.

Γενικές οδηγίες προς... πονοκεφαλιασμένους

* Σταματήστε αυτό που κάνετε και ξεκινήστε το συντομότερο τους τρόπους αντιμετώπισης. Δεν υπάρχει λόγος να περιμένετε μέχρι να χειροτερέψει ο πονοκέφαλος.
* Τοποθετήστε ένα βρεγμένο ύφασμα ή μια παγοκύστη στο μέτωπο και τους κροτάφους σας.
* Ξαπλώστε σε ένα ήσυχο και άνετο σκοτεινό δωμάτιο.
* Πάρτε τα φάρμακα που χρειάζονται για να σταματήσει ο πονοκέφαλος (ασπιρίνη, depon κτλ.).
* Λαμβάνετε πάντα τα φάρμακα που σας προτείνει ο γιατρός σας.
* Κάντε μασάζ για να χαλαρώσετε τους «τσιτωμένους» μυς στο κεφάλι, τον λαιμό, το πρόσωπο ή το σαγόνι σας.
* Αν τα συμπτώματα επιμείνουν, τότε το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να επικοινωνήσετε με κάποιον νευρολόγο.

Των φρονίμων τα παιδιά, πριν... πονέσουν μαγειρεύουν

* Προσπαθήστε να παραμείνετε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμοι στην καθημερινή σας ζωή και να μην αγχώνεστε.
* Προσέξτε την σωστή στάση του σώματος σας.
* Υιοθετήστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Φροντίστε να κοιμάστε τουλάχιστον οχτώ ώρες την ημέρα, να τρώτε θρεπτικά, να αποφεύγετε το αλκοόλ και την υπερβολική λήψη φαρμάκων, όπως επίσης και τις τροφές που μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Μερικές από αυτές είναι: Παλαιωμένα τυριά (ροκφόρ, μπρι, μοτσαρέλα), πίτσα, πατατάκια, καπνιστά ψάρια, συκώτι, αποξηραμένα φρούτα, καφεΐνη, ασπαρτάμη κτλ. Δείτε μια αναλυτική λίστα τον τροφών που μπορεί να σας προκαλέσουν πονοκέφαλο εδώ. 
* Αποφύγετε την υπερβολική προσπάθεια, σε οποιαδήποτε μορφή της. Αρκετοί πονοκέφαλοι εμφανίζονται ύστερα από έντονη φυσική δραστηριότητα.
* Τα αναλγητικά φάρμακα δεν είναι... καραμέλες και μπορούν να βλάψουν σοβαρά τον οργανισμό αν καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες. Αν είναι να τα πάρετε, τουλάχιστον κάντε το με μέτρο. +