Τα πρώτα τους βιβλία

της Έλενας Μπούλια

Μελέτες που έχουν γίνει σε παιδιά της πρώτης τάξης του δημοτικού λένε πως το πρώτο «ζόρι» που αυτά βρίσκουν στην γλώσσα δεν είναι το πώς θα κρατήσουν το μολύβι για να γράψουν, αλλά το πώς θα κατανοήσουν το κείμενο που διαβάζουν. Το «ζόρι» αυτό θα είχε σίγουρα αποφευχθεί αν οι γονείς αφιέρωναν καθημερινά χρόνο για να διαβάζουν στο παιδί τους και να του αφηγούνται ιστορίες.

Η τεράστια σημασία του παιδικού βιβλίου είναι ένα θέμα πέραν κάθε αμφισβήτησης και για το οποίο έχουμε, άλλωστε, μιλήσει αναλυτικά στο παρελθόν με την βοήθεια παιδοψυχολόγων και συγγραφέων (δείτε εδώ). Αυτό που ίσως πολλοί γονείς να μην γνωρίζουν, όμως, είναι ότι η αρχή για να έρθει ένα παιδί σε επαφή με το βιβλίο, μπορεί να γίνει ήδη κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του. Τα δε οφέλη που μπορεί να έχει το βιβλίο ακόμα και για τα βρέφη είναι πολύ σημαντικά για να τα αγνοήσει κανείς –αρκεί ο γονιός να κάνει τις σωστές επιλογές.

Βιβλία από ετών… 0
Ο παιδοψυχολόγος κ. Ιωσήφ Κουράκης υπογραμμίζει ότι από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ζωής ενός παιδιού είναι καλό να αποκτά εικόνες μέσα από βιβλία, ακόμα και στην πιο απλή και βρεφική μορφή τους, όπως είναι τα υφασμάτινα βιβλία με φωτογραφίες και γράμματα. Η νηπιαγωγός κ. Μαρία Βουβούση (MA Leadership and Management in Education) πηγαίνει ακόμα πιο πίσω, στη στιγμή που το βρέφος θα αρχίσει να κάθεται και να ασχολείται πιο σοβαρά με παιχνίδια.

Τέτοια βιβλία, υφασμάτινα ή ηλεκτρονικά με ήχους, με εικόνες και απλές λέξεις, μπορεί κανείς να βρει στους καταλόγους της Fisher Price ή και σε μεγάλα βιβλιοπωλεία με ειδικό τμήμα για το παιδικό βιβλίο. Αναζητήστε τα βιβλία προσχολικής αγωγής των εκδόσεων Πατάκη.
 
Η σημασία αυτής της πλέον απλουστευμένης μορφής βιβλίου είναι μεγάλη καθώς το βρέφος αποκτά από νωρίς ενδιαφέρον για το βιβλίο και την αφήγηση. Στόχος, σε αυτές τις ηλικίες, λέει η κ. Βουβούση, δεν είναι να αποκτήσει το παιδί γνώση, όσο το να κάνει το βιβλίο μέρος της ψυχαγωγίας και του παιχνιδιού του. «Έτσι το παιδί θα μάθει από νωρίς ότι πρώτα απ’όλα διαβάζουμε για να περνάμε καλά». Η αφήγηση μιας ιστορίας μπορεί να γεμίσει με συναισθήματα το παιδί και να το φέρει πιο κοντά με τον γονιό.

Επιπλέον, η πρώιμη επαφή με το βιβλίο, δίνει στο παιδί ένα παραπάνω κίνητρο να μιλήσει, να επικοινωνήσει, ενώ οι εικόνες του βιβλίου διεγείρουν την φαντασία έτσι ώστε να δημιουργήσει τις δικές του προτάσεις που έπειτα θα γίνουν ιστορίες.

Η κ. Μαράνια Γκίοκα, ειδική παιδαγωγός (MSc Special & Inclusive Education), συμφωνεί λέγοντας πως αν απομακρυνθούμε λίγο από το γνωστικό κέρδος και κινηθούμε προς πιο συναισθηματικούς τομείς, διαβάζοντας ένα βιβλίο σε ένα παιδί ο γονιός και το παιδί μοιράζονται την προσοχή τους και τον χρόνο τους και αυτό βοηθάει στη δημιουργία σχέσης μεταξύ τους.

Βιβλία που η κ. Γκιόκα προτείνει για την βρεφική ηλικία είναι «Ο σκυλάκος μας ο Γουφ», εκδ. Πατάκη, «Αγγίζω και νιώθω: Τα μωρά των ζώων», εκδ. Πατάκη, «Νιάου! Η γατούλα!», εκδ. Μίνωας.

Μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής, όταν το παιδί αρχίσει σιγά-σιγά να μιλάει, η κ. Βουβούση προτείνει να στραφούμε σε παιδικά βιβλία με ρίμες, τις οποίες σιγά-σιγά θα μάθουν λένε τα παιδιά και να «λύσουν» πιο εύκολα την γλώσσα τους. «Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι αν περιγράψουμε μια μεγαλύτερη ιστορία σε ένα βρέφος, αυτό δεν θα μας κοιτάζει στα μάτια προσεκτικά προσπαθώντας να κατανοήσει τι του λέμε».

Το παιδικό βιβλίο στη νηπιακή ηλικία
Η επιλογή του βιβλίου για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας έχει να κάνει κυρίως με το ένστικτο του γονιού, λέει η κ. Βουβούση, η οποία παροτρύνει τους γονείς να ξεφυλλίσουν προσοχή το βιβλίο που σκέφτονται να αγοράσουν στο παιδί τους. «Η λογική των εκδοτικών οίκων είναι να βγάζουν βιβλία για τους γονείς και βιβλία για τα παιδιά» και αυτό το παρατηρεί κανείς αν προσέξει τα βιβλία που επιλέγουν οι μεν και δε. «Μετά τα δύο έτη το νήπιο έχει πλέον την ικανότητα να κάνει τις δικές του επιλογές, ακόμα και όσον αφορά τα βιβλία που θα διαβάσει», λέει η νηπιαγωγός. «Πάρτε το μαζί σε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο με ειδικό τμήμα παιδικού βιβλίου και αφήστε το να διαλέξει με τα δικά του κριτήρια».

Συμβουλεύει, δε, να μην απορρίψουμε το βιβλίο που θα έχει διαλέξει το παιδί μας, ακόμα κι αν είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό που έχουμε διαλέξει εμείς, αλλά να του τα διαβάσουμε και τα δύο, διευρύνοντας έτσι τους ορίζοντές του. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί αποκτά σιγά-σιγά τις δικές του προτιμήσεις, ενώ μαθαίνει πως το διάβασμα δεν είναι καταναγκαστικό έργο.

Στα βιβλιοπωλεία κυκλοφορούν, φυσικά, και βιβλία με χαμηλής ποιότητας κείμενα, όπως τα βιβλία της Patty. Ακόμα και αυτά, όμως, δεν θα πρέπει να απορριφθούν από τον γονιό αν το παιδί επιμείνει ότι θέλει να τα διαβάσει. Πάνω σε αυτά τα βιβλία ο γονιός μπορεί να προσαρμόσει δικά του δεδομένα και να κάνει έτσι το κείμενο πιο δημιουργικό, λέει η κ. Βουβούση.

Όσο, βέβαια, είναι στο χέρι των γονιών, η νηπιαγωγός προτείνει να στραφούν σε πραγματικά ποιοτικά κείμενα, όπως τα διηγήματα του Ευγένιου Τριβιζά (π.χ. «Η πινεζοβροχή», «Ο κροκόδειλος που πήγε στον οδοντογιατρό»), ή σε παραμύθια που αντιστρέφουν τους παραδοσιακούς «ρόλους» και δημιουργούν ανατροπές, π.χ. «Ο Λύκος ξαναγύρισε» ή «Ο Πράσινος Λύκος», εκδ. Παπαδόπουλος.

Η κ. Γκιόκα τονίζει πόσο σημαντικό είναι να επιλέγουμε βιβλία τα οποία το παιδί μας θα μπορέσει να προσεγγίσει πολυαισθητηριακά. Έτσι ένα βιβλίο μπορεί να έχει εικόνες που θα κοιτάει το παιδί (οπτικός τομέας). Επίσης, ένα βιβλίο μπορεί να παράγει ήχους (ακουστικός τομέας). Τέλος, ένα βιβλίο μπορεί να δίνει την ευκαιρία στο παιδί να αγγίξει (αφή) ή να κινήσει (κίνηση) διάφορα μέρη / εξαρτήματα του βιβλίου (κιναισθητικός τομέας).

Ως προς το περιεχόμενο, η ίδια προτείνει, ιδιαίτερα για παιδιά νηπιακής ηλικίας, να προτιμάμε βιβλία που μπορούν να τα ευαισθητοποιήσουν σε θέματα που αφορούν σε τομείς όπως: η ανακύκλωση, η φιλία, τα συναισθήματα, η διαφορετικότητα κ.ά. Κάποια από τα βιβλία που η ίδια προτείνει για αυτές τις ηλικίες είναι: «Οι λέξεις δεν είναι για να πληγώνουμε», εκδ. Μεταίχμιο, «Δυο παπούτσια με καρότσι», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, «Φον Κουραμπιές εναντίον Κόμη Μελομακαρόνη», εκδ. Μεταίχμιο. «Μπορείτε ακόμα να φτιάξετε και ένα «βιβλίο» με πρωταγωνιστή το ίδιο το παιδί σας! Δοκιμάστε το και θα ξαφνιαστείτε με τον ενθουσιώδη τρόπο που θα ανταποκριθούν τα παιδιά!», συμπληρώνει η ίδια.