Μουσική για μωρά

«Η εκπαίδευση στη μουσική είναι ανάγκη επιτακτική γιατί περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο ο ρυθμός και η αρμονία επηρεάζουν το ενδότερο κομμάτι του εαυτού μας, και ο καθένας από εμάς θα πρέπει να ξέρει πώς να το χαλιναγωγήσει.» Πλάτωνας
 
της Έλενας Μπούλια

Δεν συνειδητοποιούμε την ματαιότητα των υλικών αγαθών μέχρι να αποκτήσουμε παιδί. Όσοι έχουν γίνει πρόσφατα γονείς γνωρίζουν πολύ καλά πως τίποτα δεν μπορεί να προσφέρει τόση χαρά στο μωρό τους όσο το να ασχολούνται μαζί του. Να του μιλούν, να παίζουν μαζί του και, χωρίς να έχουν καμία ιδιαίτερη γνώση επί του θέματος, να του τραγουδούν όταν αυτό πονάει ή είναι εκνευρισμένο ή απλά βαριέται, για να το κάνουν να αισθανθεί καλύτερα. Ανατρέχουν, λοιπόν, στα παιδικά τους τραγουδάκια, συχνά χωρίς να θυμούνται καν τους στίχους, και εντυπωσιάζονται από το γεγονός ότι το μωρό ανταποκρίνεται άμεσα, δείχνοντας ότι νιώθει χαρά.

Η αξία της μουσικής στην ζωή μας δεν είναι καινούργια ιδέα. Η αξία της, όμως, στην ζωή των παιδιών, ακόμα και από την βρεφική ηλικία, επιβεβαιώνεται ακόμα, μέσα από έρευνες που συνεχώς αποδεικνύουν ότι η μουσική όχι μόνο μπορεί να ψυχαγωγήσει ένα παιδί, αλλά και να αναπτύξει αποτελεσματικότερα τις ικανότητες –πιθανώς και το IQ του.

Τα οφέλη της μουσικής

Το κατά πόσο έχουμε την μουσική στο DNA μας συζητιέται, αλλά δεν έχει ακόμα ξεκαθαριστεί από την επιστημονική κοινότητα. Κανείς, όμως, δε μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι ο άνθρωπος συνηθίζει να ακούει μουσική ήδη από την κοιλιά της μητέρας, με αποτέλεσμα να γίνεται αυτή αναπόσπαστο κομμάτι της ανάπτυξής του και τις περισσότερες φορές να παραπέμπει σε ευχάριστα συναισθήματα.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, δημοσιεύονται συχνότατα μελέτες που παρουσιάζουν πολύπλευρα οφέλη της μουσικής. Μία από αυτές, που πραγματοποιήθηκε το 2008 από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Florida, έδειξε ότι η μουσική βοηθάει τα πρόωρα βρέφη και τα νεογνά να συντομεύουν τον χρόνο παραμονής τους στις θερμοκοιτίδες κατά περίπου τρεις ημέρες και να αναπτύσσονται καλύτερα.

Άλλες έρευνες, επίσης εξ Αμερικής, επιμένουν ότι η μουσική μπορεί να αυξήσει το IQ των παιδιών. Αυτή στηρίζεται στην παραδοχή ότι τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του, καθώς στο διάστημα αυτό ο εγκέφαλος τριπλασιάζεται σε βάρος και δημιουργεί δεκάδες δισεκατομμύρια νευρικών συνδέσεων. Οι ειδικοί, λοιπόν, υποστηρίζουν πως η μουσική που κάνει τα μωρά εξυπνότερα είναι η κλασική και μάλιστα ο Μότσαρτ. Αυτό εξηγείται ως εξής: Η κλασική μουσική είναι όπως τα μαθηματικά, αφού οι συμφωνίες μετρώνται με μαθηματική ακρίβεια για να υπάρξει το τέλειο αποτέλεσμα. Ωστόσο, την ίδια «δουλειά» μπορούν να κάνουν και ορισμένα ορχηστρικά κομμάτια ροκ μουσικής, π.χ. των Pink Floyd, του Philip Glass ή του Gershwin, ενώ ακόμα και τα κλασικά παιδικά τραγουδάκια έχει βρεθεί πως ενισχύουν τη νοητική ανάπτυξη των παιδιών, ειδικά αν συνοδεύονται από μιμήσεις, όπως το «Αχ, κουνελάκι».

Για την ακρίβεια, μας λέει η μουσικοθεραπεύτρια κ. Εύη Παπανικολάου, «Υπάρχει μία μόδα προς την κλασική μουσική για τα μωρά, αλλά υπάρχει και αντίλογος για το πόσο σωστές είναι μεθοδολογικά οι έρευνες που την προτείνουν. Εμείς ως ειδικοί καταρρίπτουμε την ιδέα ότι υπάρχει συγκεκριμένη μουσική που «κάνει» καλό». Η κ. Παπανικολάου συνεχίζει: «Η μουσική είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αναπτύξει ψυχολογικά τον άνθρωπο. Το καλύτερο, λοιπόν, είναι το μωρό να εμπλουτίζεται με διαφορετικά ερεθίσματα, να μάθει σε διάφορα ακούσματα και σταδιακά να αναπτύξει τις δικές του προτιμήσεις».

Μιλώντας, μάλιστα, για οφέλη, η μουσικοθεραπεύτρια τονίζει την «φοβερή επίδραση που έχει η φωνή της μαμάς στην ψυχολογία του παιδιού». Τι καλύτερο, λοιπόν, για να κάνετε το μωρό σας να νιώσει καλύτερα από το να του τραγουδάτε;

Μουσικές προτιμήσεις

Υπάρχουν, λοιπόν, συγκεκριμένα είδη μουσικής που θα πρέπει να προτιμώνται για μωρά και μικρά παιδιά ή όχι; Οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να βασιστούν καταρχήν στις δικές τους μουσικές προτιμήσεις. Αν, δηλαδή, αγαπούν την κλασική μουσική και αυτή δείχνει να έχει επίδραση στην διάθεση του μωρού, τότε μπορούν να την απολαμβάνουν όλοι μαζί. Αν πάλι προτιμούν pop ή λαϊκά τραγούδια, ας επιλέξουν να βάλουν στο μωρό αυτά με την ωραιότερη μελωδία.

Όπως εξηγεί η κ. Παπανικολάου, «το έμβρυο, ήδη από την κοιλιά της μητέρας, ακούει και έχει καταγράψει την μουσική που προτιμά η μαμά. Έτσι, όταν αυτό γεννηθεί έχει ήδη κάποιες μουσικές προτιμήσεις, σύμφωνα με αυτά που έχει συνηθίσει να ακούει». Μιλώντας συγκεκριμένα για την κλασική μουσική, «αν η μαμά δεν ακούει ποτέ κλασική μουσική, πιθανώς αυτή να μην αρέσει και στο έμβρυο –πιθανώς, ακόμα και να το εκνευρίσει».

Για τους λάτρεις της ροκ ή της μέταλ μουσικής οι απόψεις διίστανται. Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι κάποια από τα τραγούδια της metal, hard rock ή κυρίως της grunge σκηνής, καλό είναι να αποφεύγονται καθώς, όπως τουλάχιστον έδειξαν πειράματα που έγιναν σε ζώα, η χαοτική, άρρυθμη μουσική μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην δομή του εγκεφάλου. Η κ. Παπανικολάου, ωστόσο, επιμένει στο ότι το μωρό μπορεί να ακούει ό,τι και οι γονείς, δίνοντας το παράδειγμα επιτόκου στην Αμερική -όπου η μουσικοθεραπεία λαμβάνει χώρα σε πολλά νοσοκομεία-, η οποία την ώρα του τοκετού είχε ζητήσει να ακούει Black Sabbath, προκειμένου να είναι πιο χαλαρή. Το μωρό αυτής της γυναίκας είναι, λοιπόν, εξοικειωμένο με τέτοιους ήχους.

Σε γενικές γραμμές, καταλήγει η μουσικοθεραπεύτρια, για να βοηθήσουμε το παιδί να αγαπήσει τη μουσική, καλό είναι να ξεκινάμε με απλές μελωδίες –απλά ερεθίσματα. Ευνόητο είναι ότι για την ώρα του ύπνου θα πρέπει να προτιμώνται απαλά, slow κομμάτια, ενώ τα πιο ζωηρά κομμάτια συνιστώνται για την ώρα του παιχνιδιού. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αν θέλουμε να βοηθήσουμε το μωρό μας να χαλαρώσει ή να ηρεμήσει από κάποιον έντονο πόνο, κανένα σύγχρονο μουσικό είδος δε μπορεί να συγκριθεί με τα παραδοσιακά, διαχρονικά νανουρίσματα. Αυτά τα απλά, τρυφερά τραγουδάκια που μας έλεγαν οι γιαγιάδες για να μας κοιμίσουν, τα οποία, σε συνδυασμό με την χροιά της φωνής που υποδήλωνε αγάπη, είχαν… μαγικές ιδιότητες.

Τέλος, οι ειδικοί συνιστούν το μέσο που θα παράγει τη μουσική να είναι το στερεοφωνικό και όχι η τηλεόραση, η οποία θα αποσπάσει εντελώς την προσοχή του παιδιού, αφήνοντας την μελωδία σε δεύτερη μοίρα.

Η δισκοθήκη του μωρού

Μερικές από τις συλλογές που προτείνουν οι μουσικοθεραπευτές για τα μωρά-παιδιά είναι:
• Η συλλογή Lovely Baby Music. Είναι η μοναδική πρωτότυπη σειρά μουσικής στον κόσμο που έχει δημιουργηθεί για την συναισθηματική, διανοητική και φυσική ανάπτυξη των μωρών από τον βραβευμένο Ολλανδό συνθέτη Raimond Lap. Στα αμέτρητα cd της σειράς θα ακούσετε, μεταξύ άλλων, ήχους από την φύση, φωνές μωρών και παιχνιδιών συνδυασμένες με ορχηστρικά κομμάτια από πιάνο και φλάουτο σε σύγχρονο στυλ και πολλές άλλες χαλαρωτικές μελωδίες, μεταξύ των οποίων και γνωστών κλασικών κομματιών. Δείτε πώς μπορείτε να αγοράσετε τα cd εδώ.

• Όμορφες συλλογές κλασσικής μουσικής ειδικά διαμορφωμένης για… μωρουδιακά αυτιά έχουν δημιουργηθεί και από τους ειδικούς του Baby Einstein, ενός ολοκληρωμένου ψυχαγωγικού project για μωρά και μικρά παιδιά. Για περισσότερες πληροφορίες και δυνατότητες αγοράς, δείτε εδώ.

• Υπέροχες μελωδίες για μωρά και μικρά παιδιά έχει συνθέσει και η μουσικός-μουσικοθεραπεύτρια Robin Spielberg. Μπορείτε να πάρετε μία ιδέα από την μουσική της αλλά και να αγοράσετε τα cd της εδώ.

• Αν ως λάτρεις της ροκ μουσικής δυσκολεύεστε να συνηθίσετε στα αμιγώς μωρουδιακά-παιδικά τραγουδάκια, θα ενθουσιαστείτε με την συλλογή Rockabye Baby, η οποία αποτελείται από 25 albums θρύλων της ροκ σκηνής, με αγαπημένα τραγούδια που έχουν μετατραπεί σε πανέμορφα ορχηστρικά νανουρίσματα, με ξυλόφωνα και καμπανάκια. Μπορείτε να αγοράσετε τα cd από εδώ.

• Στα ελληνικά μουσικά ύδατα συναντάμε μεγάλη ποικιλία μουσικών συλλογών για μωρά και μικρά παιδιά, όπως το «Μαθαίνω τραγουδώντας», το οποίο περιλαμβάνει όλα τα διαχρονικά παιδικά τραγουδάκια (π.χ. Μια ωραία πεταλούδα, ήταν ένα μικρό καράβι) ή το cd της αγαπημένης σε όλους μας «Λιλιπούπολης». Πολλά από αυτά τα cd μπορείτε να τα αγοράσετε από εδώ.