Νόμπελ Ιατρικής: Οι ανακαλύψεις που χάρισαν ζωή
Με αφορμή την πρόσφατη απονομή του Νόμπελ Ιατρικής στην ομάδα των Κάμπελ, Ομούρα και Γιούγιου, θυμόμαστε τις σημαντικότερες βραβεύσεις στην ιστορία του θεσμού.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Πριν από μερικές ημέρες, ο Ιρλανδός Ουίλιαμ Κάμπελ, ο Ιάπωνας Σατόσι Ομούρα και η Κινέζα Γιουγιου Του κέρδισαν από κοινού το βραβείο Νόμπελ 2015 Ιατρικής και Φυσιολογίας για το έργο τους στην καταπολέμηση των λοιμώξεων που προκαλούνται από παράσιτα, αλλά και για μια νέα θεραπεία κατά της ελονοσίας.
Στην πρόσφατη ιστορία του Νόμπελ Ιατρικής, υπήρξαν αρκετές «μεγάλες» στιγμές οι οποίες άλλαξαν τα δεδομένα του χώρου και άνοιξαν τον δρόμο για θεραπείες που – τότε- κανείς δε θα μπορούσε να πιστέψει πως θα υπήρξαν. Δείτε μερικές από τις πιο σημαντικές εξ αυτών παρακάτω, από την ανακάλυψη των δράσεων της ασπιρίνης μέχρι την αποκάλυψη της διπλής έλικας του DNA.
Η εκπληκτική δράση της ασπιρίνης
Μπορεί να ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής ως παυσίπονο ήδη από το 1899, όμως μόλις το 1971 ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά η πολύπλευρη δράση της ασπιρίνης. Υπαίτιος ο βρετανός καθηγητής Φαρμακολογίας Τζον Βέιν, ο οποίος βραβεύτηκε το 1981 από την Επιτροπή μαζί με τους βιοχημικούς Σούνε Μπεργκστρομ και Μπενγκτ Σάμουελσον. Ο Βέιν και η ομάδα του έδειξαν ότι η ασπιρίνη καταστέλλει την παραγωγή των προσταγλανδινών και των θρομβοξανίων, χημικά οξέα τα οποία εμπλέκονται σε μεγάλο αριθμό παθοφυσιολογικών λειτουργιών, όπως οι φλεγμονές, η αιμόσταση, η θερμόσταση, η θρόμβωση, η κυτταροπροστασία, η εξέλκωση και η νεφρική ανεπάρκεια.
Φωτίζοντας την λειτουργία των γονιδίων
Ο ιταλικής καταγωγής Αμερικανός ερευνητής Μάριο Καπέκι, ο Βρετανός σερ Μάρτιν Εβανς και ο Αμερικανός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα Ολιβερ Σμίθις βραβεύτηκαν το 2007 για τις ανακαλύψεις τους στις μεθόδους που διευκολύνουν τη γενετική τροποποίηση πειραματόζωων μέσω της χρήσης βλαστικών κυττάρων. Τα αποτελέσματα των μελετών τους υπήρξαν ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς κατάφεραν να αποκαλύψουν τον ρόλο συγκεκριμένων σημαντικών γονιδίων, τα οποία επιδρούν ουσιαστικά στη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Πρόκειται για μία τεχνική η οποία «απενεργοποιεί» συγκεκριμένα γονίδια σε ποντίκια προκειμένου να εξεταστούν στη συνέχεια οι λειτουργίες τους και η οποία ενδεχομένως να βοηθήσει σημαντικά στην κατανόηση των γενετικών ασθενειών και στην αντιμετώπισή τους.
H ραδιενέργεια σκοτώνει
Το 1946, ο Αμερικανός Χέρμαν Μύλερ βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ιατρικής για την ανακάλυψη του πάνω στις μεταλλάξεις που προκαλεί η ραδιενεργός ακτινοβολία. Βιολόγος το επάγγελμα, ο Μύλερ πέρασε μια δεκαετία στα 20s ερευνώντας τις επιδράσεις των ακτίνων Χ σε διάφορους οργανισμούς και το 1926 βρήκε σαφή σύνδεση μεταξύ της ακτινοβολίας και των θανατηφόρων μεταλλάξεων. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μύλερ προσπαθούσε συνεχώς να δημοσιοποιήσει τους σοβαρούς κινδύνους της έκθεσης σε ραδιενεργό ακτινοβολία. Όταν το έργο του αναγνωρίστηκε από την Επιτροπή, τότε μόνο ο κόσμος εστίασε στις θανατηφόρες επιπτώσεις στην υγεία από τα πυρηνικά νέφη, ιδιαίτερα με αφορμή την ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Για το υπόλοιπο της ζωής του, ο Μύλερ υπήρξε κυρίαρχη φωνή σε καμπάνιες κατά των δοκιμών πυρηνικών όπλων και πολέμησε για να εκτονωθεί η απειλή πυρηνικού πολέμου.
Η πιο σημαντική έλικα που υπήρξε ποτέ
Η ανακάλυψη της διπλής ελικοειδούς δομής του DNA, δηλαδή του μηχανισμού που επιτρέπει στα γονίδια να αναπαράγονται και να αποθηκεύουν πληροφορίες, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της μοριακής βιολογίας. Ο λίθος αυτός δεν θα υπήρξε ποτέ αν δεν είχαν… βάλει το χεράκι τους ένας Βρετανός, πρώην φυσικός, ο Φράνσις Κρικ και ένας Αμερικανός βιοχημικός, ο Τζέιμς Γουότσον. Η ανακάλυψη λοιπόν της περίφημης αυτής «έλικας» άνοιξε το δρόμο για τη γενετική ή γονιδιακή θεραπεία και εξασφάλισε στους δύο επιστήμονες το Νόμπελ Ιατρικής το 1962. Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα στην ιστορία του θεσμού, μιας και οι υποθέσεις των δύο επιστημόνων βασίστηκαν σε μια ακτινογραφία του DNA, η οποία είχε τραβηχτεί από την βιολόγο Ροζαλίντ Φράνκλιν, ένα χρόνο πριν. Η ακτινογραφία έφτασε στους Γουότσον και Κρικ χωρίς εκείνη να το ξέρει, και ενώ είχε ήδη κρατήσει σημειώσεις για την ελικοειδή μορφή πολύ πριν εκείνοι κάνουν τις παρατηρήσεις τους. Η Φράνκλιν όμως δεν κατάφερε ποτέ να απευθυνθεί στην Επιτροπή, αφού πέθανε τέσσερα χρόνια πριν την απονομή από καρκίνο.
Η μαγική πενικιλίνη
Το 1945 ο Σερ Αλεξάντερ Φλέμινγκ, ο Ερνστ Μπόριν Κάιν και ο Σερ Χάουαρντ Γουόλτερ Φλόρει βραβεύονται για την ανακάλυψη ενός αντιβιοτικού που έμελλε να σώσει… πολύ κόσμο. Η πρώτη αντιβιοτική ουσία που άλλαξε καθοριστικά την ιατρική του περασμένου αιώνα, η πενικιλλίνη, ανακαλύφθηκε τυχαία από τον Σκωτσέζο Φλέμινγκ στους μύκητες που αναπτύσσονταν στο ψωμί και το τυρί. Η αποτελεσματική της δράση απέναντι στα μικρόβια, πήγαζε από την ιδιότητά της να «σπάει» τη μεμβράνη που τα προστατεύει. Μερικές από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες της εποχής, όπως η φυματίωση, η πνευμονία και η σύφιλη, αποτελούσαν πλέον παρελθόν. Βέβαια η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών, τη οποία είχε προβλέψει από τότε ο Φλέμινγκ, οδήγησε στην «γέννηση» ακόμα πιο ανθεκτικών μικροβίων, για τα οποία αρκετά αντιβιοτικά, μεταξύ των οποίων και η πενικιλίνη είναι πλέον μη αποτελεσματικά.
