Τολμηρές πολιτικές εξαγγελίες στην σύγχρονη Ελλάδα
Με αφορμή τις πρόσφατες κινήσεις του ΣΥΡΙΖΑ, ξεσκονίζουμε τη μνήμη μας και θυμόμαστε μερικές από τις πιο ριζοσπαστικές πολιτικές εξαγγελίες στη σύγχρονη Ελλάδα.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Για πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία της, η Ελλάδα έχει αριστερή Κυβέρνηση. Και ως τέτοια, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα σε μια μορφή τολμηρών εξαγγελιών, με αποκορύφωμα το πρόσφατο «Όχι» του Υπουργού Οικονομικών στην Τρόικα.
Το κατά πόσο αυτές οι εξαγγελίες θα γίνουν πράξη, θα το κρίνει ο χρόνος – και ο ελληνικός λαός. Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που μια Κυβέρνηση στην Ελλάδα, λίγες μόνο βδομάδες μετά την εκλογή της, προχωρά σε αντίστοιχες «ριζοσπαστικές» δηλώσεις. Στην περίοδο της μεταπολίτευσης, υπήρξαν και άλλες Κυβερνήσεις που προχώρησαν σε τολμηρές πολιτικές εξαγγελίες λίγες μόνο εβδομάδα αφού εκλέχθηκαν ή κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν φλέγοντα εθνικά ζητήματα έχοντας τον χρόνο εχθρό.
Μπορεί βέβαια η αναλογία με τις Κυβερνήσεις αυτές ως προς τις εξαγγελίες, αλλά και την πολιτική θέση του ΣΥΡΙΖΑ να μην είναι ακριβής, παρ’ όλα αυτά όμως μπορούμε να βρούμε κάποιες ομοιότητες τουλάχιστον ως προς το μέγεθος των προκλήσεων που είχαν να αντιμετωπίσουν, αλλά και ως προς την ταχύτητα που κινήθηκαν για να το κάνουν – ασχέτως αποτελέσματος.
Η κυβέρνηση Καραμανλή του 1974
«Η κυβέρνηση Καραμανλή το 1974 είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Είχε πραγματικά να αντιμετωπίσει δυσθεώρητες δυσκολίες απέναντί της και χωρίς καθόλου προδικασμένο αποτέλεσμα», αναφέρει σχετικά ο κ. Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας και γραμματέας σύνταξης της Νέας Εστίας. «Τη στιγμή που ο Καραμανλής έρχεται στην Ελλάδα και προσπαθεί να συγκροτήσει την πρώτη του Κυβέρνηση, έχει «ανοικτά» πολλά θέματα να αντιμετωπίσει: το Κυπριακό, μιας και η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε πόλεμο εκείνη την περίοδο, το ζήτημα της αποχουντοποίησης με την ύπαρξη στρατιωτικών οι οποίοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι δεν έχει τελειώσει το θέμα της Δικτατορίας και το πολιτειακό, δηλαδή τι θα γίνει με την βασιλεία», προσθέτει.
Ο πολιτικός χρόνος του Κωνσταντίνου Καραμανλή εκείνη την περίοδο ήταν εξαιρετικά περιορισμένος, με αποτέλεσμα σχεδόν κάθε μέρα για τους πρώτους έξι μήνες μετά την ανάληψη της Πρωθυπουργίας της χώρας να προχωρά σε ανατροπές, εκπλήξεις και θεμελιώδεις πολιτικές αλλαγές.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981
Μία άλλη περίπτωση είναι εκείνη του 1981 με την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Ανδρέα Παπανδρέου. «Και εκεί έχουμε για πρώτη φορά στη μεταπολεμική περίοδο μια Κυβέρνηση η οποία δεν ανήκει ούτε στη δεξιά ούτε στο κέντρο, όπως τα γνωρίζαμε μεταπολιτικά. Υπάρχει μια κυβέρνηση της κεντροαριστεράς, η οποία έρχεται και αυτή στην εξουσία με αρκετά ριζοσπατικό λόγο. Επιδιώκει διάφορες ανατροπές σε διάφορα πεδία: στο οικονομικό, σε θέματα δικαιωμάτων, σε θέματα συμβολικά όπως η αναγνώριση της αντίστασης και σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, υπό την έννοια ότι αμφισβητεί έντονα τη συμμαχία με το ΝΑΤΟ και την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ», επισημαίνει ο κ. Σωτηρόπουλος.
Πράγματι, οι πρώτες κινήσεις Παπανδρέου από την πρώτη κιόλας ημέρα είναι αστραπιαίες και αρκετά όμοιες με εκείνες του Αλέξη Τσίπρα. Στις 18 Οκτωβρίου του 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου λέει ότι θα σταθεί στο συμβόλαιο τιμής με τον ελληνικό λαό και ότι θα προχωρήσει βήμα βήμα στο όραμα του σοσιαλισμού με εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία και κοινωνική απελευθέρωση. Αμέσως ο ίδιος αναλαμβάνει το Υπουργείο Άμυνας, πράξη ριζοσπαστική για έναν (κατ’ όνομα) σοσιαλιστή μέχρι τότε στην Ελλάδα και εξαγγέλλει άμεσα την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης.
Στη συνέχεια δίνει συνέντευξη στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC για θέματα εθνικής κυριαρχίας και δηλώνει ότι θα ανοίξει άμεσα ο φάκελος της Κύπρου. Δύο βδομάδες μετά την εκλογή του, ο Παπανδρέου αναφέρει το τεράστιο έλλειμμα 320 δισεκατομμυρίων δραχμών στα δημόσια οικονομικά και ότι κάτι πρέπει να γίνει με αυτό, ενώ εξαγγέλλει την κατάργηση των ΜΑΤ. Από την πλευρά του, ο τότε Υπουργός Δημοσίων έργων Άκης Τσοχατζόπουλος εξαγγέλλει την εξυγίανση των δημοσίων έργων, ενώ την ίδια περίοδο η Κυβέρνηση δίνει μάχη για την ΕΟΚ συζητώντας για το αν θα πρέπει να γίνει δημοψήφισμα για την ένταξη της χώρας.
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Κώστας Σημίτης
Άλλες κυβερνήσεις που έπρεπε να κινηθούν πολύ γρήγορα και είχαν να αντιμετωπίσουν μεγάλα ζητήματα μόλις ανέλαβαν, χωρίς περίοδο χάριτος, ήταν η Κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1990 και η πρώτη Κυβέρνηση Σημίτη το 1996.
«Η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε να αντιμετωπίσει τεράστιο θέμα με τα δημόσια οικονομικά του κράτους τα οποία βρίσκονταν σε πλήρη κατάρρευση, ένα βήμα πριν τη χρεωκοπία, ενώ η Κυβέρνηση Σημίτη με το που ανέλαβε κλήθηκε να αντιμετωπίσει το επεισόδιο στα Ίμια», τονίζει ο κ. Σωτηρόπουλος.
Συγκεκριμένα η Κυβέρνηση Σημίτη, όπως αναφέρει ο ίδιος, είχε μια ενδιαφέρουσα διαφοροποίηση σε σχέση με τις προηγούμενες. Ήταν η πρώτη η οποία εξήγγειλε ένα μεγάλο εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα για τα δημόσια οικονομικά, βάζοντας ως στόχο την ένταξη στο κοινό νόμισμα της Ευρώπης, την οποία και κατάφερε αργότερα. «Για πρώτη φορά τότε, η Ελλάδα στη σύγχρονη ιστορία της εντάχθηκε στην ομάδα των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου, ασχέτως με το πού οδηγήθηκε μετά», λέει σχετικά.
Η περίπτωση Μιτεράν στη Γαλλία
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο τώρα, η Κυβέρνηση του Φρανσουά Μιτεράν το 1981 υπήρξε η πρώτη σοσιαλιστική Κυβέρνηση της Γαλλίας από το Μεσοπόλεμο. Μια Κυβέρνηση ευρείας στήριξης και αποδοχής, με αρκετές προσδοκίες, η οποία αν και θύμιζε ΠΑΣΟΚ του ’81, αναγκάστηκε σύντομα να αλλάξει πορεία και να προσγειωθεί… απότομα στον ρεαλισμό ως προς την οικονομική της πολιτική.
«Αν και η εξωτερική της πολιτική παρέμεινε ως ήταν ‘φιλοδυτική’, με τον δικό της τρόπο, ανήγγειλε μέτρα όπως άνοδος του κατώτατου μισθού, ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, ισχυροποίηση των εργασιακών δικαιωμάτων, αύξηση συντάξεων, παροχή επιδομάτων για παιδιά, αναδιανομή του πλούτου μέσω του κοινωνικού κράτους κ.α. Όμως αναγκάστηκε γρήγορα να ‘μαζευτεί’ μέσα σε ένα χρόνο, καθώς η παγκόσμια οικονομική συγκυρία δεν επέτρεψε τόσα ανοίγματα», σχολιάζει ο κ. Σωτηρόπουλος.
Για πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία της, η Ελλάδα έχει αριστερή Κυβέρνηση. Και ως τέτοια, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα σε μια μορφή τολμηρών εξαγγελιών, με αποκορύφωμα το πρόσφατο «Όχι» του Υπουργού Οικονομικών στην Τρόικα.
Το κατά πόσο αυτές οι εξαγγελίες θα γίνουν πράξη, θα το κρίνει ο χρόνος – και ο ελληνικός λαός. Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που μια Κυβέρνηση στην Ελλάδα, λίγες μόνο βδομάδες μετά την εκλογή της, προχωρά σε αντίστοιχες «ριζοσπαστικές» δηλώσεις. Στην περίοδο της μεταπολίτευσης, υπήρξαν και άλλες Κυβερνήσεις που προχώρησαν σε τολμηρές πολιτικές εξαγγελίες λίγες μόνο εβδομάδα αφού εκλέχθηκαν ή κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν φλέγοντα εθνικά ζητήματα έχοντας τον χρόνο εχθρό.
Μπορεί βέβαια η αναλογία με τις Κυβερνήσεις αυτές ως προς τις εξαγγελίες, αλλά και την πολιτική θέση του ΣΥΡΙΖΑ να μην είναι ακριβής, παρ’ όλα αυτά όμως μπορούμε να βρούμε κάποιες ομοιότητες τουλάχιστον ως προς το μέγεθος των προκλήσεων που είχαν να αντιμετωπίσουν, αλλά και ως προς την ταχύτητα που κινήθηκαν για να το κάνουν – ασχέτως αποτελέσματος.
Η κυβέρνηση Καραμανλή του 1974 «Η κυβέρνηση Καραμανλή το 1974 είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Είχε πραγματικά να αντιμετωπίσει δυσθεώρητες δυσκολίες απέναντί της και χωρίς καθόλου προδικασμένο αποτέλεσμα», αναφέρει σχετικά ο κ. Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας και γραμματέας σύνταξης της Νέας Εστίας. «Τη στιγμή που ο Καραμανλής έρχεται στην Ελλάδα και προσπαθεί να συγκροτήσει την πρώτη του Κυβέρνηση, έχει «ανοικτά» πολλά θέματα να αντιμετωπίσει: το Κυπριακό, μιας και η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε πόλεμο εκείνη την περίοδο, το ζήτημα της αποχουντοποίησης με την ύπαρξη στρατιωτικών οι οποίοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι δεν έχει τελειώσει το θέμα της Δικτατορίας και το πολιτειακό, δηλαδή τι θα γίνει με την βασιλεία», προσθέτει.
Ο πολιτικός χρόνος του Κωνσταντίνου Καραμανλή εκείνη την περίοδο ήταν εξαιρετικά περιορισμένος, με αποτέλεσμα σχεδόν κάθε μέρα για τους πρώτους έξι μήνες μετά την ανάληψη της Πρωθυπουργίας της χώρας να προχωρά σε ανατροπές, εκπλήξεις και θεμελιώδεις πολιτικές αλλαγές.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981 Μία άλλη περίπτωση είναι εκείνη του 1981 με την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Ανδρέα Παπανδρέου. «Και εκεί έχουμε για πρώτη φορά στη μεταπολεμική περίοδο μια Κυβέρνηση η οποία δεν ανήκει ούτε στη δεξιά ούτε στο κέντρο, όπως τα γνωρίζαμε μεταπολιτικά. Υπάρχει μια κυβέρνηση της κεντροαριστεράς, η οποία έρχεται και αυτή στην εξουσία με αρκετά ριζοσπατικό λόγο. Επιδιώκει διάφορες ανατροπές σε διάφορα πεδία: στο οικονομικό, σε θέματα δικαιωμάτων, σε θέματα συμβολικά όπως η αναγνώριση της αντίστασης και σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, υπό την έννοια ότι αμφισβητεί έντονα τη συμμαχία με το ΝΑΤΟ και την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ», επισημαίνει ο κ. Σωτηρόπουλος.
Πράγματι, οι πρώτες κινήσεις Παπανδρέου από την πρώτη κιόλας ημέρα είναι αστραπιαίες και αρκετά όμοιες με εκείνες του Αλέξη Τσίπρα. Στις 18 Οκτωβρίου του 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου λέει ότι θα σταθεί στο συμβόλαιο τιμής με τον ελληνικό λαό και ότι θα προχωρήσει βήμα βήμα στο όραμα του σοσιαλισμού με εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία και κοινωνική απελευθέρωση. Αμέσως ο ίδιος αναλαμβάνει το Υπουργείο Άμυνας, πράξη ριζοσπαστική για έναν (κατ’ όνομα) σοσιαλιστή μέχρι τότε στην Ελλάδα και εξαγγέλλει άμεσα την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης.
Στη συνέχεια δίνει συνέντευξη στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC για θέματα εθνικής κυριαρχίας και δηλώνει ότι θα ανοίξει άμεσα ο φάκελος της Κύπρου. Δύο βδομάδες μετά την εκλογή του, ο Παπανδρέου αναφέρει το τεράστιο έλλειμμα 320 δισεκατομμυρίων δραχμών στα δημόσια οικονομικά και ότι κάτι πρέπει να γίνει με αυτό, ενώ εξαγγέλλει την κατάργηση των ΜΑΤ. Από την πλευρά του, ο τότε Υπουργός Δημοσίων έργων Άκης Τσοχατζόπουλος εξαγγέλλει την εξυγίανση των δημοσίων έργων, ενώ την ίδια περίοδο η Κυβέρνηση δίνει μάχη για την ΕΟΚ συζητώντας για το αν θα πρέπει να γίνει δημοψήφισμα για την ένταξη της χώρας.
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Κώστας Σημίτης Άλλες κυβερνήσεις που έπρεπε να κινηθούν πολύ γρήγορα και είχαν να αντιμετωπίσουν μεγάλα ζητήματα μόλις ανέλαβαν, χωρίς περίοδο χάριτος, ήταν η Κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1990 και η πρώτη Κυβέρνηση Σημίτη το 1996.
«Η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε να αντιμετωπίσει τεράστιο θέμα με τα δημόσια οικονομικά του κράτους τα οποία βρίσκονταν σε πλήρη κατάρρευση, ένα βήμα πριν τη χρεωκοπία, ενώ η Κυβέρνηση Σημίτη με το που ανέλαβε κλήθηκε να αντιμετωπίσει το επεισόδιο στα Ίμια», τονίζει ο κ. Σωτηρόπουλος.
Συγκεκριμένα η Κυβέρνηση Σημίτη, όπως αναφέρει ο ίδιος, είχε μια ενδιαφέρουσα διαφοροποίηση σε σχέση με τις προηγούμενες. Ήταν η πρώτη η οποία εξήγγειλε ένα μεγάλο εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα για τα δημόσια οικονομικά, βάζοντας ως στόχο την ένταξη στο κοινό νόμισμα της Ευρώπης, την οποία και κατάφερε αργότερα. «Για πρώτη φορά τότε, η Ελλάδα στη σύγχρονη ιστορία της εντάχθηκε στην ομάδα των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου, ασχέτως με το πού οδηγήθηκε μετά», λέει σχετικά.
Η περίπτωση Μιτεράν στη Γαλλία
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο τώρα, η Κυβέρνηση του Φρανσουά Μιτεράν το 1981 υπήρξε η πρώτη σοσιαλιστική Κυβέρνηση της Γαλλίας από το Μεσοπόλεμο. Μια Κυβέρνηση ευρείας στήριξης και αποδοχής, με αρκετές προσδοκίες, η οποία αν και θύμιζε ΠΑΣΟΚ του ’81, αναγκάστηκε σύντομα να αλλάξει πορεία και να προσγειωθεί… απότομα στον ρεαλισμό ως προς την οικονομική της πολιτική.
«Αν και η εξωτερική της πολιτική παρέμεινε ως ήταν ‘φιλοδυτική’, με τον δικό της τρόπο, ανήγγειλε μέτρα όπως άνοδος του κατώτατου μισθού, ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, ισχυροποίηση των εργασιακών δικαιωμάτων, αύξηση συντάξεων, παροχή επιδομάτων για παιδιά, αναδιανομή του πλούτου μέσω του κοινωνικού κράτους κ.α. Όμως αναγκάστηκε γρήγορα να ‘μαζευτεί’ μέσα σε ένα χρόνο, καθώς η παγκόσμια οικονομική συγκυρία δεν επέτρεψε τόσα ανοίγματα», σχολιάζει ο κ. Σωτηρόπουλος.
