Δημόκριτος: Η Silicon Valley α λα Ελληνικά

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Για τους κατοίκους της Αγίας Παρασκευής η αχανής έκταση 600 στρεμμάτων του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Επιστημών «Δημόκριτος» αποτελεί σημείο αναφοράς τα τελευταία πενήντα (και βάλε) χρόνια. Παρ’ όλα αυτά λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν και μπορούν να σου πουν με ακρίβεια τι συμβαίνει στο εσωτερικό του. «Ε, κάτι έρευνες και μελέτες κάνουν εκεί μέσα, είχαν και έναν πυρηνικό αντιδραστήρα είχα ακούσει κάποτε, δεν ξέρω αν δουλεύει ακόμα», μου είχε πει χαρακτηριστικά ένας κάτοικος της περιοχής παλαιότερα, εντείνοντας την αυθαίρετη πεποίθησή μου ότι οι εργασίες που συντελούνται πίσω από την κεντρική του πύλη αποτελούν κάποιας μορφής κυβερνητική συνομωσία.

Όμως μια επίσκεψη στο εσωτερικό του, το οποίο είναι κλειστό για το ευρύ κοινό πέραν των καθιερωμένων ετήσιων «Βραδιών του Ερευνητή», σε κάνει να δεις με άλλο μάτι το έργο που συντελείται εδώ μέσα. Και μπορεί η επιδότηση του κράτους για τον «Δημόκριτο» να πετσοκόβεται χρόνο με τον χρόνο, όμως κάθε πρωί η είσοδος σφύζει από αυτοκίνητα του προσωπικού, το οποίο συνεχίζει ακάθεκτο το ερευνητικό του έργο - ένα έργο με προοπτικές και αρκετά συχνά χωρίς ωράριο. Άλλωστε όπως είχε πει ο περίφημος προσωκρατικός φιλόσοφος «Πλείονες εξ ασκήσεως αγαθοί γίνονται ή από φύσεως» (οι περισσότεροι γίνονται ικανοί με την άσκηση παρά από τη φύση τους).

Πενήντα χρόνια (επιστημονικές) επιτυχίες

Το 2011 ολοκληρώθηκαν πενήντα χρόνια από τότε που, το μακρινό 1961, η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας ίδρυσε το Κέντρο, το οποίο αυτονομήθηκε το 1985. Το 1963 ο «Δημόκριτος» πρόσφερε τις πρώτες μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα, ενώ το 1964 υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών (CERN). Εδώ άνοιξε το 1966 ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής, ενώ το 1984 έγινε πραγματικότητα το πρώτο δίκτυο Internet στην Ελλάδα.

Σήμερα, η τεράστια αυτή έκταση στους πρόποδες του Υμηττού, αποτελεί την έδρα για πέντε ινστιτούτα. Το Νανοτεχνολογίας, το μεγαλύτερο της Νότιας Ευρώπης με περισσότερα από 300 άτομα προσωπικό, το Ινστιτούτο Ενέργειας και Ασφάλειας, το Ινστιτούτο Βιοεπιστημών, το Ινστιτούτο Πληροφορικής και εκείνο της Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής. Στο πλαίσιο του τελευταίου μάλιστα, λειτουργούσε για αρκετά χρόνια για ερευνητικούς σκοπούς ο, ανενεργός σήμερα, πυρηνικός αντιδραστήρας του κέντρου ισχύος 5MW.

Στο κέντρο απασχολούνται 763 άτομα, εκ των οποίων οι 515 ερευνητικό προσωπικό, ενώ βρίσκεται στην πρώτη θέση πανελλαδικώς όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις κατέχοντας την… μερίδα του λέοντος σε σχέση με τα υπόλοιπα ερευνητικά κέντρα (35%). Παράλληλα, οι Έλληνες ερευνητές του, λαμβάνουν την τριπλάσια χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά προγράμματα των Βρυξελλών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Και τα αποτελέσματα που βγάζουν δεν είναι διόλου αμελητέα. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι τον περασμένο Νοέμβριο, η ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Πυρηνικών και Ραδιολογικών Επιστημών και Τεχνολογίας, Ενέργειας και Ασφάλειας του κέντρου, βραβεύτηκε με το διεθνούς κύρους βραβείο "Marie Curie Award" για έρευνα της στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου με τη χρήση πεπτιδικών φαρμάκων (περισσότερα εδώ).

«Μπορούμε να γίνουμε η Καλιφόρνια της Ευρώπης» 

O Πρόεδρος του «Δημόκριτου» κ. Νικόλας Κανελλόπουλος είναι πεπεισμένος ότι με το σωστό πλάνο και τις κατάλληλες κινήσεις, η Ελλάδα με επίκεντρο τον Δημόκριτο μπορεί να γίνει η "Καλιφόρνια της Ευρώπης", προσελκύοντας το ερευνητικό και επενδυτικό ενδιαφέρον των ξένων.

«Κάθε χώρα για να μπορέσει να σταθεί στις διεθνείς αγορές φτιάχνει τα λεγόμενα ‘silicon valleys’, δηλαδή τις δικές της ‘Τεχνόπολεις’ συγκεντρώνοντας επιστήμονες από όλον τον κόσμο. Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Δημόκριτος έχοντας καταρτίσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για τη δημιουργία Τεχνόπολης, του Metropolitan Innovation Campus (MIC), μιας ‘Ελληνικής silicon valley’, προσαρμοσμένη στις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες της χώρας μας», αναφέρει χαρακτηριστικά.

«Είμαστε από τα λίγα ερευνητικά κέντρα που απέχουν ελάχιστα από το αεροδρόμιο και αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα όσον αφορά την προσέλκυση των επιστημόνων και των εταιρειών του εξωτερικού. Οι χώροι υπάρχουν, τα μηχανήματα υπάρχουν και μπορούμε να γίνουμε ένα hub, ένα training center το οποίο θα είναι cost effective για τις εταιρείες αυτές», προσθέτει, τονίζοντας ότι σε επίπεδο επιστημονικής αριστείας η χώρα διαπρέπει όμως θα πρέπει αυτή η αριστεία να μην μείνει στο «έρευνα για την έρευνα» αλλά να εξελιχθεί προς όφελος των εξαγωγών. «Το ζήτημα είναι πώς θα μετατρέψουμε την επιστημονική αριστεία σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα οποία θα είναι διεθνώς ανταγωνιστικά. Μόνο έτσι μπορείς να επιζήσεις. Μπορούμε να βγάλουμε ένα καλό τεχνολογικό προϊόν; Εμείς λέμε ότι μπορούμε. Θέλουμε να επισκευάσουμε το γεφύρι της Άρτας με τους παραγωγικούς φορείς. Υπάρχουν εταιρείες που πάνε καλά στο εξωτερικό, αλλά θέλουμε να επεκτείνουμε τον αριθμό τους», επισημαίνει ο ίδιος και αναφέρεται με πικρία στις ελληνικές παθογένειες όσον αφορά την επιχειρηματικότητα:

«Στην Αμερική αν ένας καθηγητής φτιάξει ένα καλό προϊόν θεωρείται επιτυχία. Εδώ σου λένε ότι πας να βγάλεις λεφτά με τα χρήματα του κράτους και θεωρείσαι κακός. Στην Ελλάδα αν αποτύχεις δεν σου μιλάει κανείς, στο εξωτερικό είναι πλήρως αποδεκτό, το περιβάλλον είναι τέτοιο ώστε να σε βοηθήσει να ξαναρχίσεις.

Μάλιστα λένε ότι θα αποτύχεις δύο ή τρεις φορές και μετά θα τα καταφέρεις. Δυστυχώς το ελληνικό μοντέλο της επιχείρησης είναι να λαδώσουμε για να πάρουμε τις προμήθειες από το κράτος. Στην Αμερική αν φτιάξεις ένα καλό προϊόν η αγορά είναι έτοιμη να σε υποδεχτεί και να σε κάνει πλούσιο, σε εμάς τα πάντα κινούνται γύρω από τον ποιον ξέρεις για να πάρεις την ανάθεση από το Δημόσιο».

Το «πάντρεμα» της έρευνας με τους παραγωγικούς φορείς

Έχοντας δεκαετίες πείρας στην πλάτη τους, οι υπεύθυνοι του Δημόκριτου σύμφωνα με τον κ. Κανελλόπουλο είναι κάτι σαν «γιατροί» και μπορούν να βοηθήσουν στο «πάντρεμα» της έρευνας με την πετυχημένη εφαρμογή της σε μια επιχείρηση. «Έχουμε πάρει χρηματοδότηση για πενήντα έργα και έχουμε κάνει παραπάνω από 300 επιχειρηματικές προτάσεις . Βλέπουμε τι θέλει να κάνει κάποιος και προσπαθούμε να προσαρμόσουμε τις ανάγκες του προγράμματος σε αυτό. Μιλάμε με εταιρείες και μπορούμε να δούμε ποιες είναι οι ανάγκες τους, να δώσουμε τη ‘συνταγή’ που θα τις κάνει ανταγωνιστικές στο εξωτερικό,», λέει σχετικά και προσθέτει:

«Η φιλοσοφία μας είναι να συνδέσουμε τον ερευνητή με την αγορά. Να αξιοποιήσουμε τις ιδέες του χωρίς αυτός να φύγει έξω. Είναι μια κατάσταση win-win για όλους. Το Metropolitan Campus που προωθούμε μπορεί να γίνει μοχλός ανάπτυξης και να βοηθήσει την χώρα να εκμεταλλευτεί τους καλούς επιστήμονες. Επομένως ή θα πούμε σαν χώρα ότι θα φτιάξουμε δέκα τεχνολογίες και θα βγούμε στο εξωτερικό ή θα συνεχίσουμε να φτιάχνουμε δρόμους και γεφύρια. Τι μας προσέφεραν όλα αυτά; Η Ιρλανδία δεν αναπτύχθηκε με δρόμους και γεφύρια, εταιρείες είχε».

Οι Έλληνες της διασποράς

Μεγάλο κεφάλαιο κατά τον κ. Κανελλόπουλο αποτελούν και οι επιστήμονες της διασποράς, οι οποίοι ξεπερνούν σε αριθμό τους 10.000. Προς αυτήν την κατεύθυνση, σκοπεύει να καθιερώσει ετήσια συνέδρια, διαλέξεις, αλλά και «αντίστροφες μετακινήσεις» σε εργαστήρια διακεκριμένων Ελλήνων καθηγητών του εξωτερικού, έτσι ώστε αυτοί οι άνθρωποι να αποκτήσουν μεγαλύτερους δεσμούς με την χώρα.

«Οι Εβραίοι παίζουν με τους δικούς τους επιστήμονες της διασποράς, εμείς τους φτύνουμε υπό την έννοια ότι δεν θέλουμε να συγκριθούμε με αυτούς. Από τη στιγμή που δεν μπορούν να γυρίσουν πίσω, τουλάχιστον να ωθήσουμε τους νέους που κάνουν το διδακτορικό τους εδώ να παρακολουθήσουν μαθήματα για 3-4 χρόνια στην αντίστοιχη έδρα του Έλληνα καθηγητή της Μινεσσότα, o ο οποίος θα τους παρακολουθεί. Να γίνει δηλαδή ένα technology transfer. Είναι σαν να έχεις μια ομάδα ‘στον πάγκο’, με τη διαφορά ότι ο ‘πάγκος’ είναι υψηλότερου επιπέδου. Πάνω σε αυτές τις αμφίδρομες τροχιές μπορούμε να κρατήσουμε αρκετούς από αυτούς τους επιστήμονες», αναφέρει για το συγκεκριμένο σχέδιο.

Το μεράκι του «μαστρο-Έλληνα» και το success story

Μπορεί, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η χρηματοδότηση του Δημόκριτου από το κράτος να έχει πέσει στα 13 εκατομμύρια ευρώ (από 23 που ήταν πρόπερσι) και να οδεύει ολοταχώς προς τα 8 εκατομμύρια, καλύπτοντας μετά βίας τη μισθοδοσία, όμως ο Έλληνας επιστήμονας δεν… μασάει.

«Είναι το χόμπι μας η επιστήμη και έχουμε μπόλικο μεράκι σε αυτό. Βλέπεις εδώ ανθρώπους να φεύγουν στις 12 τα μεσάνυχτα από το κέντρο, δεν είμαστε Γερμανία. Εκεί 5 το απόγευμα ο άλλος έχει πάει σπίτι του. Μπορεί να μην είμαστε συστηματικοί όπως αυτοί, αλλά έχουμε φαντασία, είμαστε έξυπνος λαός δεν είμαστε ούτε τεμπέληδες, ούτε ακαμάτηδες», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Κανελλόπουλος και αναφέρεται στον καθοριστικό ρόλο που μπορεί να έχει η έρευνα για το ελληνικό success story:

«Μέσα από την έρευνα μπορούμε να πετύχουμε οικονομική ανάκαμψη. Όλοι κάνουν πλέον silicon valleys, εμείς προτείνουμε μια αντίστοιχη η οποία θα είναι πιο φθηνή. Δεν χρειαζόμαστε τα υπέρογκα κονδύλια. Με μια επένδυση 3-4 εκατομμυρίων όλοι θα μας βλέπουν διαφορετικά. Αρκετοί φοβούνται ότι επειδή ο Δημόκριτος είναι μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο θα ‘ρουφήξει’ τα υπόλοιπα. Δεν πρόκειται να γίνει αυτό, συνεργασία θέλουμε, να μην γίνονται επικαλύψεις και να μην κάνουμε τα ίδια πράγματα. Μπορούμε και θέλουμε να βοηθήσουμε τον Έλληνα επιστήμονα ώστε να ενταχθεί στην παραγωγική διαδικασία".