Γενναίος γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Τι κάνει μερικούς ανθρώπους να θυσιάζουν την ζωή τους για να σώσουν τους άλλους, ενώ την ίδια στιγμή άλλοι τρέχουν για να σωθούν οι ίδιοι; Πως εξηγείται αυτή η διαφορά; Οι ειδικοί εξηγούν.
Γενναίος γεννιέσαι ή γίνεσαι;
Στις 5 Αυγούστου, όταν ένας οπλισμένος άνδρας κατευθύνθηκε προς τον ναό των Σιχ, έξω από το Μιλγουόκι των ΗΠΑ και άρχισε να πυροβολεί εναντίων των παρευρισκόμενων, μερικοί έτρεξαν κατά πάνω του για να τον σταματήσουν. Ένας από τους έξι ανθρώπους οι οποίοι πέθαναν στον ναό ήταν και ο ιερέας Santwat Singh Kaleka, ο οποίος θεωρήθηκε ήρωας από τους αυτόπτες μάρτυρες. Ο πρώτος αστυνομικός που έσπευσε στο συμβάν, δέχτηκε έξι σφαίρες στο στήθος ενώ προσπαθούσε να αφοπλίσει τον δράστη. Ως εκ θαύματος, ο αστυνομικός δεν σκοτώθηκε.

Γιατί μερικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο, ενώ την ίδια στιγμή άλλοι τρέχουν προς την έξοδο; Ο αλτρουισμός «βγαίνει» σε πολλές ανάλογες περιπτώσεις. Μερικές εβδομάδες πριν, τρεις γυναίκες μίλησαν για το πώς κατάφεραν να επιβιώσουν από τους πυροβολισμούς του ψυχοπαθή στην πρεμιέρα του Dark Knight στην Ορόρα. Τα αγόρια τους τις προστάτεψαν σαν άλλοι… Superman πέφτοντας μπροστά τους και δεχόμενοι εκείνοι τις σφαίρες του παρανοϊκου. Και οι τρεις τους σκοτώθηκαν.

Τον Ιανουάριο, όταν το κρουαζιερόπλοιο Costa Concordia ναυάγησε στην δυτική ακτή της Ιταλίας, ένας 57χρονος μέλος του πληρώματος παρέμεινε στο πλοίο και βοήθησε τους υπόλοιπους επιβάτες, την ίδια στιγμή που ο καπετάνιος και δεκάδες ακόμα άλλοι εγκατέλειπαν το πλοίο. Τριάντα δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν τότε.

Η δυσκολία στο να εξετάσει κανείς ψυχολογικά αυτούς που δείχνουν αλτρουισμό σε ανάλογες περιπτώσεις είναι πως συνήθως είναι νεκροί. Επίσης, μας αρέσει να δημιουργούμε ήρωες. Όπως δήλωσαν οι ερευνητές Selwyn Becker και Alice Eagly στην εφημερίδα American Psychologist το 2004, η ιδέα του ηρωισμού υπάρχει σχεδόν σε κάθε ανθρώπινη κουλτούρα που έχει καταγραφεί. Από ζωγραφιές σε σπήλαια και λαογραφίες, μέχρι στη λογοτεχνία και τον… Σκοτεινό Ιππότη.

Επειδή ο ηρωισμός εκτιμάται τόσο πολύ, οι δύο ερευνητές τον ορίζουν όχι μόνο ως «ευγενή ανάληψη κινδύνου», αλλά και ως έναν τρόπο εξασφάλισης μιας συγκεκριμένης κατάστασης. Λίγους μήνες πριν, η εφημερίδα Evolutionary Psychology δημοσίευσε μια έρευνα δύο ψυχολόγων, οι οποίοι διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες φοιτητές που ήταν διατεθειμένοι να υπομείνουν τον πόνο βάζοντας τα χέρια τους σε μια λεκάνη με πάγο για 40 δευτερόλεπτα, ήταν περισσότερο αρεστοί στους συμφοιτητές τους.

Η έρευνα ήταν μικρή, με μόλις 78 συμμετέχοντες, και φυσικά κανενός η ζωή δεν τέθηκε σε κίνδυνο. Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνητές κατέληξαν ότι «το να υιοθετείς “συμπεριφορά αυτοθυσίας” είναι μια επωφελής μακροπρόθεσμα στρατηγική». Με λίγα λόγια, οι ηρωικές και οι εγωιστικές παρορμήσεις μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους την ίδια στιγμή. Μπορούμε όμως να διαλέξουμε μια από τις δύο;

Το Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας χρηματοδότησε έρευνες στο Πανεπιστήμιο Yale, για να εξεταστούν οι διαφορές ανάμεσα στους στρατιώτες η ψυχολογία των οποίων μένει απαράλλαχτη πριν και μετά την μάχη, και σε αυτούς που «σπάνε». Ο ψυχίατρος Deane Aikins, επικεφαλής ορισμένων εξ αυτών των ερευνών, δεν υποστηρίζει την θεωρία ότι ο ηρωισμός είναι επιλογή. «Αυτό που δεν καταλαβαίνει πολύς κόσμος, είναι πως ακόμη και το ότι ζει ο άνθρωπος αυτή τη στιγμή είναι θαύμα» δήλωσε, αναφερόμενος στον Murphy, τον αστυνομικό στο Wisconsin. «Ίσως ορισμένοι άνθρωποι διαθέτουν ορμόνες του στρες που δεν αντιδρούν σε επικίνδυνες καταστάσεις». Έχοντας εξετάσει εκατοντάδες βετεράνους που πολέμησαν στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, ο Aikins πιστεύει ότι οι περισσότεροι προσπάθησαν να φύγουν –απλώς δεν τα κατάφεραν. «Η τύχη και η επιβίωση» λέει χαρακτηρίζουν πολλούς εξ αυτών που εμείς αποκαλούμε ήρωες.

Ο ίδιος λέει ότι όλοι εκείνοι τους οποίους αποκαλούμε ήρωες έχουν, παρ’ όλα αυτά, ένα κοινό χαρακτηριστικό: καλλιεργούν κοινωνικούς δεσμούς πριν και μετά την κρίση. Η καριέρα σε μια στρατιωτική υπηρεσία ή στην αστυνομία προσφέρει ελάχιστα χρήματα, αλλά συνεπάγεται κοινωνική αποδοχή. Το 2005, το περιοδικό Journal of Personality δημοσίευσε μια έρευνα η οποία εξέταζε το γιατί κάποιοι μη Εβραίοι προσπάθησαν να σώσουν κόσμο από τους διωγμούς των Ναζί, ενώ άλλοι δεν έκαναν τίποτα. Η έρευνα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι όσοι είχαν βοηθήσει είχαν ένα κοινό σημείο: αλληλεπιδρούσαν με φίλους και συγγενείς σε καθημερινή βάση.

Ο ορισμός του ήρωα είναι δυσκολότερος από τον ορισμό του δειλού. Τον τελευταίο τον έθεσε εξαιρετικά εύστοχα ο Ambrose Bierce: «εκείνος που, σε μια κατάσταση κινδύνου, σκέφτεται με τα πόδια». Εκείνοι που έσωσαν κόσμο στο Colorado και το Wisconsin πιθανότατα αντέδρασαν παρορμητικά, απερίσκεπτα, ενστικτωδώς –δεν έτρεξαν, όμως, προς την πλησιέστερη έξοδο.

Πηγή: Time.com
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v