Γάμος αλά ευρωπαϊκά: Τα γαμήλια έθιμα κάθε χώρας

του Γιώργου Κόκουβα

Όσοι έχουν παραστεί σε γάμο στην ελληνική επαρχία, γνωρίζουν πως τα έθιμα εκτός από αμέτρητα, είναι συχνά και περίεργα, αστεία, αλλά και γεμάτα νοήματα ή/και αρχαίες παραδόσεις. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, καθώς ο θεσμός του γάμου δεν είναι το απλό «I do» ή το «όποιος έχει αντίρρηση να μιλήσει τώρα, αλλιώς να σωπάσει για πάντα» που παρακολουθούμε στις ταινίες.

Φροντίσαμε λοιπόν να «σκαλίσουμε» λίγο παραπάνω τις ευρωπαϊκές κουλτούρες και να ξετρυπώσουμε τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα κάθε χώρας, και σας τα παραθέτουμε – άλλωστε, ποτέ δεν ξέρετε τι εθνικότητας μπορεί να είναι το ιδανικό σας άλλο μισό που θα σας χτυπήσει την πόρτα με ένα δαχτυλίδι στο χέρι. Βάλτε το γαμήλιο εμβατήριο να παίζει και ξεναγηθείτε ως καλεσμένοι στους γάμους στις τέσσερις γωνιές της Γηραιάς Ηπείρου.

*Τα γαμήλια έθιμα της Δυτικής Ευρώπης
Στην δυτική Ευρώπη, όπως άλλωστε και στις ΗΠΑ, συναντάμε τα πιο αναγνωρίσιμα σε εμάς έθιμα, αυτά που είτε ακολουθούμε και στους ελληνικούς γάμους, είτε παρακολουθούμε στις ταινίες, αλλά δεν ξέρουμε από πού προήλθαν. Καιρός να το μάθουμε.

Ο «θεσμός» της βέρας για παράδειγμα ξεκίνησε από τον ρωμαιοκαθολικό κόσμο, όταν τον 9ο μ.Χ. αιώνα ο Πάπας Νικόλαος Α’ καθιέρωσε την υποχρέωση του ζευγαριού, όχι μόνο να «σφραγίζει» την σύνδεσή του με την ανταλλαγή δαχτυλιδιών αρραβώνα, αλλά και τα τελευταία να είναι από χρυσάφι. Οι γαμήλιες βέρες επανήλθαν στην «μόδα» στην νεότερη Ιταλία, ενώ στα ίδια μέρη γεννήθηκε και η συνήθεια της γαμήλιας τούρτας, που σήμερα μετρά ήδη ιστορία 2 χιλιετιών. Τον 1ο αιώνα π.Χ. συγκεκριμένα, συνηθιζόταν να «σπάζεται» ένα ψωμί ή ένα κέικ στο κεφάλι της νύφης για να διασφαλιστεί η γονιμότητα.

Το έθιμο του κουμπάρου (αυτό που στην Δύση ονομάζουν “best man”) ανάγεται στην προ αιώνων Γερμανία, όπου συνηθιζόταν ο γαμπρός να «απαγάγει» την νύφη πριν τον γάμο, και γι’ αυτόν τον σκοπό χρειαζόταν έναν φίλο του για το… κουβάλημα.

Στην Αγγλία εξάλλου γεννήθηκε το γνωστό έθιμο που υιοθετήθηκε και στις ΗΠΑ, του να έχει το ζευγάρι που παντρεύεται «κάτι παλιό, κάτι καινούριο, κάτι δανεικό και κάτι μπλε». Το παλιό αντικείμενο συμβολίζει την έννοια της συνέχειας, το καινούριο συμβολίζει το μέλλον, το δανεικό την επιρροή από τα παραδείγματα γνωστών που έχουν παντρευτεί και το μπλε αποτελούσε κατά την αρχαιότητα το χρώμα της αγνότητας.

Το λευκό νυφικό εμφανίστηκε μετά τον 16ο αιώνα – η πρώτη που το καθιέρωσε ήταν η Άννα της Βρετάνης, ενώ τέλος στην δυτική Ευρώπη εντοπίζεται και η γέννηση της συνήθειας ο γαμπρός να περνά το κατώφλι του σπιτιού με την νύφη στα χέρια του, για να μην σκοντάψει η νύφη και να στεριώσει ο γάμος. Ακολουθούν πιο συγκεκριμένα οι πιο χαρακτηριστικές γαμήλιες συνήθειες δυτικών χωρών.

- Αγγλία
Στους αγγλικούς γάμους, ένα μικρό κορίτσι σκορπίζει λουλούδια κατά την είσοδο της νύφης, ώστε η πορεία της στον γάμο να είναι «ανθόσπαρτη», ενώ οι παράνυμφοι φορούν φορέματα που μοιάζουν με το νυφικό της νύφης, ώστε να μην… ζηλεύουν και φέρουν γρουσουζιά. Επίσης, σε κάποιο σημείο του νυφικού συνηθίζεται να ράβουν ένα πέταλο ή κάποιο άλλο σύμβολο καλοτυχίας για τους προφανείς λόγους, ενώ το ζευγάρι είθισται να ανταλλάσσει τους όρκους του έξω από την πόρτα της εκκλησίας, ώστε να μπορεί ο οποιοσδήποτε να παρακολουθήσει την τελετή.

- Ιταλία
Στις διάφορες περιοχές της Ιταλίας επικρατούν διαφορετικά έθιμα. Για παράδειγμα, στην περιοχή Veneto, το έθιμο θέλει το ζευγάρι να περπατά μαζί μέχρι τον ναό, ενώ στον δρόμο τους οι φίλοι βάζουν διάφορα εμπόδια, για να δουν πώς θα πορευτούν στα συζυγικά τους καθήκοντα. Αν η νύφη συναντήσει κάποιο αντικείμενο και το σηκώσει, θα είναι καλή νοικοκυρά, αν συναντήσει ένα παιδί και σταματήσει για να το φροντίσει, θα γίνει καλή μητέρα κ.ο.κ. Επίσης, σε μερικές περιπτώσεις καλούνται να κόψουν στα δύο ένα κούτσουρο, χρησιμοποιώντας από κοινού ένα πριόνι διπλής λαβής, για να αποδείξουν την συζυγική τους «συνεργασία».

Άλλα έθιμα προβλέπουν το κουβάλημα ενός κομματιού σίδερο στην τσέπη του γαμπρού, για να διώχνει τα κακά πνεύματα, ενώ το πέπλο της νύφης κάνει ακριβώς την ίδια δουλειά. Καλή τύχη φέρνουν οι γάμοι που γίνονται Κυριακή, ενώ κακή τύχη θεωρείται το ζευγάρι να φορά οτιδήποτε χρυσό εκτός της βέρας. Στην δεξίωση/γλέντι που ακολουθεί, το φαγητό παίζει τεράστιο ρόλο για την επιτυχία του γάμου, και ο κουμπάρος κερνά ποτά σε όλους τους καλεσμένους, ενώ το μενού περιλαμβάνει μέχρι και 14 πιάτα για τον καθένα. Η τούρτα, τέλος, σερβίρεται μαζί με εσπρέσο.

- Πορτογαλία
Μπορεί και οι φίλοι μας οι Πορτογάλοι να εκμοντέρνισαν τους γάμους τους, ακολουθώντας τα γενικότερα πρότυπα της Δύσης, αλλά αρκετά από τα παμπάλαια έθιμά τους παραμένουν σε ισχύ. Για παράδειγμα, όπως και στους ελληνικούς γάμους της επαρχίας, οι γείτονες των μελλόνυμφων είθισται να γλεντούν αλλά και να βοηθούν σε οτιδήποτε χρειαστεί ακόμη και στην οργάνωση του γάμου. Επιπλέον, κατά το γλέντι μετά τον γάμο, το γοβάκι της νύφης περνά από χέρι σε χέρι και γεμίζει με χρήματα για τον… ιερό σκοπό του γαμήλιου ταξιδιού. Το νυφικό στολίζεται με πολύχρωμα πετράδια, ενώ ο γαμπρός φορά κομψό σκούρο καπέλο. Προς το τέλος της τελετής, ο ιερέας καλύπτει το ζευγάρι με το ράσο του, ενώ στην συνέχεια οι καλεσμένοι πετούν λουλούδια και καραμέλες, με τον ίδιο τρόπο που εμείς πετάμε ρύζι.

Παλιότερα –ευτυχώς αυτό το έθιμο δεν έχει αναβιώσει- η νύφη έπρεπε να παραστήσει την… αγελάδα, η οποία έπρεπε να αναγνωριστεί από τον ιδιοκτήτη της για να προχωρήσουν στον γάμο.

- Βέλγιο
Η βελγική παράδοση θέλει την νύφη, καθώς περπατά τον διάδρομο της εκκλησίας, να δίνει ένα λουλούδι στην μητέρα της και να αγκαλιάζονται, ενώ στην συνέχεια το ίδιο πρέπει να κάνει και με την πεθερά της, ως ένδειξη αποδοχής στην «νέα της οικογένεια». Επίσης, το έθιμο επιβάλλει να κουβαλά ένα μαντίλι με το όνομά της, το οποίο στην συνέχεια κορνιζάρεται σε περίοπτη θέση, μέχρι να παντρευτεί το επόμενο θηλυκό μέλος της οικογένειας, οπότε και το μαντίλι περνά στα χέρια της, αφού προστεθεί και το δικό της όνομα.

Κατά την τελετή, το ζευγάρι κάθεται σε θέσεις που παραπέμπουν σε θρόνους βασιλιά και βασίλισσας, ενώ κατά την έξοδο από την εκκλησία, οι παράνυμφοι μοιράζουν κέρματα στους φτωχούς, ως ένδειξη ευμάρειας για το νέο ζεύγος. Στους αυστηρά παραδοσιακούς γάμους, πρέπει αμέσως να ακολουθήσει ο μήνας του μέλιτος, ο οποίος διαρκεί 28 ημέρες, όσες ένας κύκλος της σελήνης, κι αυτό γίνεται για να σιγουρευτεί ο γαμπρός πως οι γονείς της νύφης δεν θα την… κλέψουν ξανά κοντά τους.

- Ιρλανδία
Στην Ιρλανδία, η βέρα ονομάζεται Claddagh και έχει πάνω της μια καρδιά με ένα στέμμα, το οποίο κρατούν δύο χέρια, κάτι που σημαίνει πως «επιτρέπεις στην αγάπη και την φιλία να βασιλεύσει». Η νύφη συχνά φορά γαλάζιο αντί για λευκό νυφικό, ενώ μεταξύ των λουλουδιών της ανθοδέσμης τοποθετείται και αγγλική λεβάντα, για να υπάρχει ευτυχία και διάρκεια στον δεσμό τους. Τα πιασμένα σε πλεξίδες μαλλιά της νύφης συμβολίζουν την γυναικεία δύναμη, ενώ στην Ιρλανδία, από τις πιο «ευλογημένες» ημέρες για να παντρευτεί κανείς είναι αυτή του St. Patrick.

*Οι γάμοι στην Ανατολική Ευρώπη
Στις περισσότερες κουλτούρες της ανατολικής Ευρώπης, κεντρικές ιδέες γύρω από τις οποίες «υφαίνονται» τα έθιμα του γάμου είναι η μακροζωία, η γονιμότητα και η ευτυχία. Στην Τσεχία και την Σλοβακία, οι φίλες της νύφης συνηθίζουν να φυτεύουν ένα δέντρο στην αυλή της και να το διακοσμούν με κορδέλες και βαμμένα τσόφλια αυγών και η παράδοση λέει πως έτσι η νύφη θα ζει όσο ζει και το δέντρο. Μετά την τελετή, το ζευγάρι σπάει πιάτα, και σε όσα περισσότερα κομμάτια σπάσουν, τόσο πιο ευλογημένο θεωρείται το μέλλον τους.

Στην Ουγγαρία, το έθιμο προστάζει ραμμένο… σιτάρι πάνω στο νυφικό για γονιμότητα, ενώ η νύφη οφείλει να σπάσει ένα αυγό, για να έχουν υγεία τα παιδιά που θα κάνει. Επίσης, θα πρέπει να δώσει ως δώρο επτά μαντίλια στον γαμπρό, καθώς ο αριθμός επτά θεωρείται πολύ γουρλίδικος.

Στην Πολωνία, οι γονείς των νεόνυμφων τους δίνουν να φάνε ψωμί με αλάτι και κρασί. Το ψωμί «διασφαλίζει» ότι δεν θα πεινάσουν ποτέ, το αλάτι ότι η συζυγική ζωή θα έχει τις δυσκολίες της και το κρασί ότι θα έχουν υγεία και ευτυχία.

Στην Βουλγαρία, η νύφη τοποθετεί ένα πιάτο με σιτάρι, κέρματα και ένα αυγό στο κεφάλι της. Αν το πιάτο σπάσει, προοικονομείται η καλή της τύχη. Επιβάλλεται επίσης το ζευγάρι να μπαίνει με το δεξί στην εκκλησία. Στην Κροατία, μετά την τελετή οι γυναίκες αφαιρούν το πέπλο της νύφης και της φορούν ένα μαντίλι και μια ποδιά, για να της θυμίσουν τα συζυγικά της καθήκοντα, ενώ όλοι οι καλεσμένοι κυκλώνουν τρεις φορές ένα πηγάδι, ως σύμβολο της παρουσίας της Αγίας Τριάδας.

Στην Ρωσία, εκτός από την θρησκευτική τελετή, ένας πολιτικός γάμος θεωρείται απαραίτητος για την επισημοποίηση του γεγονότος, ενώ σημαντικότερο από όλα θεωρείται το γλέντι που ακολουθεί, το οποίο διαρκεί δύο ημέρες. Σε αυτό, γίνονται προπόσεις, και όλοι οι καλεσμένοι πίνουν σαμπάνια και σπάζουν τα ποτήρια στο πάτωμα για καλή τύχη. Από τα πιο περίεργα έθιμα, είναι αυτό του… κυνηγητού στον ναό, αφού θεωρείται πως όποιος από τους δύο μελλόνυμφους φτάσει πρώτος στο χαλί μπροστά στον ιερέα, θα είναι και το «κεφάλι» του νέου σπιτιού.

*Σκανδιναβικά έθιμα
Παραδοσιακά, οι Σκανδιναβοί δεν βιάζονται στο ζήτημα του γάμου – συνηθίζεται μάλιστα ένας αρραβώνας να κρατά αρκετά χρόνια πριν τον γάμο. Όταν ο γάμος αποφασιστεί, στο σπίτι της νύφης στήνονται οι «Πύλες της Τιμής», δηλαδή μια αψίδα από κλαδιά πεύκου.

Στην Δανία, κατά την δεξίωση μετά τον γάμο, συνηθίζεται ο γαμπρός να εξαφανίζεται για λίγη ώρα, κατά την οποία οι υπόλοιποι άνδρες μπορούν να φιλήσουν την νύφη, ενώ το ίδιο συμβαίνει στην συνέχεια αντίστροφα.

Στην Φινλανδία, το έθιμο επιτάσσει τον περίπατο της μέλλουσας νύφης από σπίτι σε σπίτι, φορώντας μια μαξιλαροθήκη, για να μαζέψει τα γαμήλια δώρα της, ενώ ένας πιο ηλικιωμένος άνδρας του περιβάλλοντός της στέκεται δίπλα της με μια ομπρέλα σε ένδειξη προστασίας. Επιπλέον, στην ίδια χώρα, αντί του εθίμου της ανθοδέσμης, η νύφη κρατά ένα στέμμα, το οποίο με κλειστά μάτια τοποθετεί τυχαία σε κάποιο κεφάλι ανύπαντρης κοπέλας, κάτι που της δίνει την «σκυτάλη» στην κούρσα των γάμων.

Στην Νορβηγία, οι γείτονες και φίλοι της νύφης φυτεύουν δύο μικρά πεύκα στο πλάι της πόρτας της, ενώ εκείνη φορά ένα ασημένιο στέμμα με στολίδια τα οποία καθώς προχωρά κάνουν ήχους που διώχνουν τα κακά πνεύματα. Τέλος, στην Σουηδία, ο πατέρας της νύφης τοποθετεί ένα ασημένιο νόμισμα στο αριστερό παπούτσι της και η μητέρα της ένα χρυσό νόμισμα στο δεξί παπούτσι, διασφαλίζοντας την πλούσια ζωή της κόρης τους. Η Σουηδή νύφη, επιπλέον, είναι από τις λίγες που φορά… τρεις βέρες: Μία για τον αρραβώνα, μία για τον γάμο και μία για την μελλοντική μητρότητά της.