17 Νοεμβρίου: Επτά παιδιά λένε αλήθειες
Τι σημαίνει για τους νέους σήμερα η επέτειος του Πολυτεχνείου; Τι διαφορά έχει γι’αυτούς από οποιαδήποτε άλλη εθνική εορτή; Και εκείνοι, τι λόγους έχουν σήμερα να αγωνίζονται; Επτά νέα παιδιά απαντούν.
της Έλενας Μπούλια
Τα παιδιά της γενιάς των σημερινών πενήντα(-κάτι), της τελευταίας γενιάς που μπορεί να έχει μνήμες από τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αντιμετωπίζουν την σημερινή ημέρα όπως οποιαδήποτε άλλη εθνική επέτειο: Σαν αργία. Όταν, όμως, ζητάμε την γνώμη τους για τα επεισόδια κάθε 17η Νοεμβρίου, όλοι τους τα καταδικάζουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Μιλήσαμε με επτά παιδιά, ηλικίας από 16 έως 20 ετών, για τα τραγικά γεγονότα εκείνων των ημερών και μας εξέπληξε -όχι η ανεπαρκής ενημέρωση- αλλά η ωμή τους ειλικρίνεια όταν τους ρωτήσαμε «τι νιώθουν για την επέτειο του Πολυτεχνείου».
«Δεν έχω ζήσει τα γεγονότα, δε νιώθω κάτι παραπάνω»
Η απάντηση αυτή ήρθε από τους περισσότερους μαθητές και φοιτητές με τους οποίους μιλήσαμε σχετικά με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Λίγοι ήταν αυτοί που δεν είχαν ιδέα για την 17η Νοεμβρίου, όπως η 19χρονη Αλίκη, η οποία μόλις πριν έναν χρόνο αποφοίτησε από Λύκειο της Λάρισας, και μας λέει «Δεν γνωρίζω τι έγινε εκείνη την ημέρα που γιορτάζουμε ως επέτειο. Στο σχολείο δεν γινόταν κάποια συζήτηση για αυτό το θέμα, παρά μόνο στην γιορτή, στην οποία όμως δεν πήγαινε σχεδόν κανείς, αφού δεν παίρναμε απουσίες».
Ο 19χρονος Γιάννης, φοιτητής Δημοσιογραφίας στην Θεσσαλονίκη, λέει ότι «Την ημέρα της επετείου του Πολυτεχνείου την έβλεπα στο σχολείο απλώς σαν μια αργία. Δεν είναι ότι μου φαίνεται ξένο το γεγονός, απλά απεχθάνομαι τις γιορτές αυτού του είδους που δεν δίνουν τόση βάση στα γεγονότα, που προσπαθούν να σε πείσουν να τιμήσεις κάποια άτομα με τέτοιο άκομψο τρόπο...»
Ο μικρότερος σε ηλικία Νίκος, μαθητής Α’ Λυκείου σε ιδιωτικό σχολείο του Ψυχικού, μας λέει ότι «ξέρω τι έγινε την ημέρα εκείνη στην Αθήνα, τα σκέφτομαι όλα αυτά, αλλά επειδή δεν τα έχω ζήσει δε μπορώ να πω κάτι παραπάνω». Το ίδιο μας λέει και η 20χρονη Στέλλα: «Η επέτειος του Πολυτεχνείου για εμάς δεν είναι κάτι ιδιαίτερο. Απλά είναι μία ημέρα πιο στενάχωρη από τις άλλες εθνικές γιορτές γιατί χάθηκαν νέα παιδιά, παιδιά της ηλικίας μας».
Ο 19χρονος Άγγελος γεννήθηκε στην Κούβα αλλά μεγάλωσε και πήγε σχολείο στην Ελλάδα, ενώ τώρα υπηρετεί τον ελληνικό στρατό. Ευαισθητοποιημένος από τον φοιτητικό αγώνα του Πολυτεχνείου, ο Άγγελος μας λέει ότι «επειδή η επέτειος αυτή έχει σχέση με άτομα της ηλικίας μου, τα οποία έκαναν έναν αγώνα, βεβαίως με ‘αγγίζει’ περισσότερο από κάθε άλλη επέτειο.» Πολύ πιο πολιτικοποιημένη η Άννα, φοιτήτρια Μαθηματικού, υποστηρίζει πως «η επέτειος αυτή διαφέρει εντελώς από τις άλλες. Ήταν μεγάλο πράγμα ο κόσμος τότε να αγωνίζεται ενάντια στον φασισμό».
Ο δικός τους αγώνας
Τι μπορούν να καταλάβουν, όμως, τα σημερινά 19χρονα παιδιά από την λέξη «αγώνας»; «Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου είχαν μία πολύ καλή ιδέα, αλλά δεν είχαν σωστές κατευθύνσεις από τους ανώτερούς τους», μας λέει. Εσύ Άγγελε για τι θα αγωνιζόσουν σήμερα;, τον ρωτάμε. «Θα αγωνιζόμουν για το καλύτερο σύστημα εκπαίδευσης και μεταφοράς γνώσης, για το μέλλον των παιδιών», μας λέει χωρίς να τοσκεφτεί. Μαζί του δείχνει να συμφωνεί και ο Γιάννης, ο οποίος λέει: «Σήμερα, θα αγωνιζόμουν ίσως για να βελτιωθούν οι συνθήκες του πανεπιστημίου μου, ίσως για να στηρίξω κάποια άποψη που καταδικάζεται με άδικο τρόπο από το σύνολο... σίγουρα για κάτι που θα με κάνει να νιώσω αδικημένος και έτοιμος να ξεσπάσω».
Στην ίδια ερώτηση η Στέλλα μας απαντά ότι «για τον ίδιο λόγο με τότε θα αγωνιζόμουν και εγώ σήμερα: Για την Δημοκρατία. Στην ουσία και σήμερα δεν έχουμε δημοκρατία. Το πολιτικό σύστημα δεν με ευχαριστεί. Ποιον ευχαριστεί, άλλωστε;»
«Εγώ αγωνίζομαι ήδη για τον σοσιαλισμό» απαντά με έμφαση η Άννα, ενώ ο 20χρονος φοιτητής και μουσικός Στάθης, αναφέρεται πιο αφηρημένα στον αγώνα του Πολυτεχνείου ως διαχρονικό γεγονός που φέρνει ελπίδα. «Ελπίδα για κάτι καλύτερο, για κάτι πιο ζωντανό, πιο αληθινό, ίσως πιο ευαίσθητο. Το πνεύμα του [Πολυτεχνείου] ζει ακόμα, φυσικά, ποτέ δεν πέθανε και ποτέ δε γεννήθηκε απλά εκδηλώνεται κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο, άλλοτε κραυγαλέο και φιλελεύθερο (όπως τότε) και άλλοτε λιγότερο φανερό αλλά εξίσου πηγαίο.»
Γυαλιά καρφιά -δεν- τα κάνω
Το γεγονός ότι όλα τα παιδιά με τα οποία μιλήσαμε διαφωνούν πλήρως με τα επεισόδια και τις καταστροφές που λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο με αφορμή την εθνική επέτειο του Πολυτεχνείου αποδεικνύει ότι, παρά τις περιορισμένες τους γνώσεις σχετικά με αυτήν, αντιλαμβάνονται ότι τα γεγονότα της εξέγερσης του ’73 καμία σχέση δεν έχουν με το ξέσπασμα συγκεκριμένων ομάδων σήμερα.
«Καταλαβαίνω ότι αυτοί που κάνουν αυτές τις φασαρίες έχουν κάποιους λόγους, αλλά δεν χρειάζεται να γίνονται αυτές οι καταστροφές. Δε νομίζω ότι έχουν κάποιο νόημα», λέει ο 16χρονος Νίκος. Ο 19χρονος Άγγελος δηλώνει εντελώς ενάντια στην βία και προσθέτει «Δεν χρειάζεται να φτάνουν σε τόσο σοβαρά επεισόδια προκειμένου να πουν όσα έχουν να πουν. Ας κάνουν μία διαδήλωση, μία ειρηνική συγκέντρωση. Δεν χρειάζεται να γίνει αυτός ο χαμός». Τα επεισόδια καταδικάζει και η Άννα: «Αυτό που με εκνευρίζει είναι ότι καταστρέφονται σπίτια, μαγαζιά και αυτοκίνητα ανθρώπων που δεν φταίνε σε τίποτα».
Τις πταίει;
Η Αλίκη, η οποία δεν γνωρίζει παρά λίγα πράγματα για το Πολυτεχνείο, παραπονιέται για έλλειψη πληροφόρησης από το περιβάλλον της –τόσο από το σχολείο όσο και από τους γονείς της. Η Άννα, πάλι, λέει ότι όποια ‘δουλειά’ κι αν γίνεται στο σχολείο προκειμένου να μάθουν και να συζητήσουν τα παιδιά κάποια πράγματα είναι τυπική και σκοπό έχει να καταλήξουν όλοι στο συμπέρασμα «τι καλά που τώρα έχουμε Δημοκρατία», χωρίς πραγματικά να επιτυγχάνεται η ουσία του πράγματος. Η Άννα, λοιπόν, αναζήτησε μόνη της, σε πολιτικούς κύκλους, απαντήσεις για όσα την απασχολούσαν.
Οι επέτειοι και οι εορτασμοί τους είναι πιθανόν ένα πράγμα «πεθαμένο». Οι νέοι συναντιούνται με τη μνήμη στα γρήγορα μέσα σε κάποια προκάτ σχολική γιορτή ή στο πλαίσιο της αργίας. Έχει όμως νόημα να προσπαθούμε να συντηρήσουμε σώνει και καλά ζωντανά αυτά που σφράγισαν τους προηγούμενους; Και το σήμερα; Πού είναι σε όλα αυτά; Μήπως η γνώμη των παιδιών για το Πολυτεχνείο είναι αυτή ακριβώς που του «αξίζει»; Εσείς τι πιστεύετε;
Τα παιδιά της γενιάς των σημερινών πενήντα(-κάτι), της τελευταίας γενιάς που μπορεί να έχει μνήμες από τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αντιμετωπίζουν την σημερινή ημέρα όπως οποιαδήποτε άλλη εθνική επέτειο: Σαν αργία. Όταν, όμως, ζητάμε την γνώμη τους για τα επεισόδια κάθε 17η Νοεμβρίου, όλοι τους τα καταδικάζουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Μιλήσαμε με επτά παιδιά, ηλικίας από 16 έως 20 ετών, για τα τραγικά γεγονότα εκείνων των ημερών και μας εξέπληξε -όχι η ανεπαρκής ενημέρωση- αλλά η ωμή τους ειλικρίνεια όταν τους ρωτήσαμε «τι νιώθουν για την επέτειο του Πολυτεχνείου».
«Δεν έχω ζήσει τα γεγονότα, δε νιώθω κάτι παραπάνω»
Η απάντηση αυτή ήρθε από τους περισσότερους μαθητές και φοιτητές με τους οποίους μιλήσαμε σχετικά με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Λίγοι ήταν αυτοί που δεν είχαν ιδέα για την 17η Νοεμβρίου, όπως η 19χρονη Αλίκη, η οποία μόλις πριν έναν χρόνο αποφοίτησε από Λύκειο της Λάρισας, και μας λέει «Δεν γνωρίζω τι έγινε εκείνη την ημέρα που γιορτάζουμε ως επέτειο. Στο σχολείο δεν γινόταν κάποια συζήτηση για αυτό το θέμα, παρά μόνο στην γιορτή, στην οποία όμως δεν πήγαινε σχεδόν κανείς, αφού δεν παίρναμε απουσίες».Ο 19χρονος Γιάννης, φοιτητής Δημοσιογραφίας στην Θεσσαλονίκη, λέει ότι «Την ημέρα της επετείου του Πολυτεχνείου την έβλεπα στο σχολείο απλώς σαν μια αργία. Δεν είναι ότι μου φαίνεται ξένο το γεγονός, απλά απεχθάνομαι τις γιορτές αυτού του είδους που δεν δίνουν τόση βάση στα γεγονότα, που προσπαθούν να σε πείσουν να τιμήσεις κάποια άτομα με τέτοιο άκομψο τρόπο...»
Ο μικρότερος σε ηλικία Νίκος, μαθητής Α’ Λυκείου σε ιδιωτικό σχολείο του Ψυχικού, μας λέει ότι «ξέρω τι έγινε την ημέρα εκείνη στην Αθήνα, τα σκέφτομαι όλα αυτά, αλλά επειδή δεν τα έχω ζήσει δε μπορώ να πω κάτι παραπάνω». Το ίδιο μας λέει και η 20χρονη Στέλλα: «Η επέτειος του Πολυτεχνείου για εμάς δεν είναι κάτι ιδιαίτερο. Απλά είναι μία ημέρα πιο στενάχωρη από τις άλλες εθνικές γιορτές γιατί χάθηκαν νέα παιδιά, παιδιά της ηλικίας μας».
Ο 19χρονος Άγγελος γεννήθηκε στην Κούβα αλλά μεγάλωσε και πήγε σχολείο στην Ελλάδα, ενώ τώρα υπηρετεί τον ελληνικό στρατό. Ευαισθητοποιημένος από τον φοιτητικό αγώνα του Πολυτεχνείου, ο Άγγελος μας λέει ότι «επειδή η επέτειος αυτή έχει σχέση με άτομα της ηλικίας μου, τα οποία έκαναν έναν αγώνα, βεβαίως με ‘αγγίζει’ περισσότερο από κάθε άλλη επέτειο.» Πολύ πιο πολιτικοποιημένη η Άννα, φοιτήτρια Μαθηματικού, υποστηρίζει πως «η επέτειος αυτή διαφέρει εντελώς από τις άλλες. Ήταν μεγάλο πράγμα ο κόσμος τότε να αγωνίζεται ενάντια στον φασισμό». Ο δικός τους αγώνας
Τι μπορούν να καταλάβουν, όμως, τα σημερινά 19χρονα παιδιά από την λέξη «αγώνας»; «Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου είχαν μία πολύ καλή ιδέα, αλλά δεν είχαν σωστές κατευθύνσεις από τους ανώτερούς τους», μας λέει. Εσύ Άγγελε για τι θα αγωνιζόσουν σήμερα;, τον ρωτάμε. «Θα αγωνιζόμουν για το καλύτερο σύστημα εκπαίδευσης και μεταφοράς γνώσης, για το μέλλον των παιδιών», μας λέει χωρίς να το
σκεφτεί. Μαζί του δείχνει να συμφωνεί και ο Γιάννης, ο οποίος λέει: «Σήμερα, θα αγωνιζόμουν ίσως για να βελτιωθούν οι συνθήκες του πανεπιστημίου μου, ίσως για να στηρίξω κάποια άποψη που καταδικάζεται με άδικο τρόπο από το σύνολο... σίγουρα για κάτι που θα με κάνει να νιώσω αδικημένος και έτοιμος να ξεσπάσω».Στην ίδια ερώτηση η Στέλλα μας απαντά ότι «για τον ίδιο λόγο με τότε θα αγωνιζόμουν και εγώ σήμερα: Για την Δημοκρατία. Στην ουσία και σήμερα δεν έχουμε δημοκρατία. Το πολιτικό σύστημα δεν με ευχαριστεί. Ποιον ευχαριστεί, άλλωστε;»
«Εγώ αγωνίζομαι ήδη για τον σοσιαλισμό» απαντά με έμφαση η Άννα, ενώ ο 20χρονος φοιτητής και μουσικός Στάθης, αναφέρεται πιο αφηρημένα στον αγώνα του Πολυτεχνείου ως διαχρονικό γεγονός που φέρνει ελπίδα. «Ελπίδα για κάτι καλύτερο, για κάτι πιο ζωντανό, πιο αληθινό, ίσως πιο ευαίσθητο. Το πνεύμα του [Πολυτεχνείου] ζει ακόμα, φυσικά, ποτέ δεν πέθανε και ποτέ δε γεννήθηκε απλά εκδηλώνεται κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο, άλλοτε κραυγαλέο και φιλελεύθερο (όπως τότε) και άλλοτε λιγότερο φανερό αλλά εξίσου πηγαίο.»
Γυαλιά καρφιά -δεν- τα κάνω
Το γεγονός ότι όλα τα παιδιά με τα οποία μιλήσαμε διαφωνούν πλήρως με τα επεισόδια και τις καταστροφές που λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο με αφορμή την εθνική επέτειο του Πολυτεχνείου αποδεικνύει ότι, παρά τις περιορισμένες τους γνώσεις σχετικά με αυτήν, αντιλαμβάνονται ότι τα γεγονότα της εξέγερσης του ’73 καμία σχέση δεν έχουν με το ξέσπασμα συγκεκριμένων ομάδων σήμερα.
«Καταλαβαίνω ότι αυτοί που κάνουν αυτές τις φασαρίες έχουν κάποιους λόγους, αλλά δεν χρειάζεται να γίνονται αυτές οι καταστροφές. Δε νομίζω ότι έχουν κάποιο νόημα», λέει ο 16χρονος Νίκος. Ο 19χρονος Άγγελος δηλώνει εντελώς ενάντια στην βία και προσθέτει «Δεν χρειάζεται να φτάνουν σε τόσο σοβαρά επεισόδια προκειμένου να πουν όσα έχουν να πουν. Ας κάνουν μία διαδήλωση, μία ειρηνική συγκέντρωση. Δεν χρειάζεται να γίνει αυτός ο χαμός». Τα επεισόδια καταδικάζει και η Άννα: «Αυτό που με εκνευρίζει είναι ότι καταστρέφονται σπίτια, μαγαζιά και αυτοκίνητα ανθρώπων που δεν φταίνε σε τίποτα».
Τις πταίει;
Η Αλίκη, η οποία δεν γνωρίζει παρά λίγα πράγματα για το Πολυτεχνείο, παραπονιέται για έλλειψη πληροφόρησης από το περιβάλλον της –τόσο από το σχολείο όσο και από τους γονείς της. Η Άννα, πάλι, λέει ότι όποια ‘δουλειά’ κι αν γίνεται στο σχολείο προκειμένου να μάθουν και να συζητήσουν τα παιδιά κάποια πράγματα είναι τυπική και σκοπό έχει να καταλήξουν όλοι στο συμπέρασμα «τι καλά που τώρα έχουμε Δημοκρατία», χωρίς πραγματικά να επιτυγχάνεται η ουσία του πράγματος. Η Άννα, λοιπόν, αναζήτησε μόνη της, σε πολιτικούς κύκλους, απαντήσεις για όσα την απασχολούσαν.
Οι επέτειοι και οι εορτασμοί τους είναι πιθανόν ένα πράγμα «πεθαμένο». Οι νέοι συναντιούνται με τη μνήμη στα γρήγορα μέσα σε κάποια προκάτ σχολική γιορτή ή στο πλαίσιο της αργίας. Έχει όμως νόημα να προσπαθούμε να συντηρήσουμε σώνει και καλά ζωντανά αυτά που σφράγισαν τους προηγούμενους; Και το σήμερα; Πού είναι σε όλα αυτά; Μήπως η γνώμη των παιδιών για το Πολυτεχνείο είναι αυτή ακριβώς που του «αξίζει»; Εσείς τι πιστεύετε;
