Φυλακές να... μείνεις

Όπως έλεγε προχθές και ο Ιοβόλος, η κατάργηση της ανωνυμίας των κινητών τηλεφώνων είναι ένας ιδιοφυής τρόπος να αποτραπούν στο μέλλον αποδράσεις όπως εκείνη του Παλαιοκώστα και το… ριμέικ της. Από την άλλη, βέβαια, οι ελληνικές αρχές δεν είναι οι μόνες με λαμπρές ιδέες περί αποτελεσματικού και απερίσπαστου εγκλεισμού των κρατουμένων τους.

Υπουργεία δικαιοσύνης ανά τον κόσμο συνέλαβαν κατά καιρούς εξαιρετικές στρατηγικές για τη σωστή λειτουργία των σωφρονιστικών ιδρυμάτων: αν φυλακίσεις κάποιον σε μια φυλακή με design και χώρους επιπέδου πεντάστερου ξενοδοχείου, θα αποδράσει; Όχι, γιατί πολύ απλά δε θα θέλει. Αν φτιάξεις μια φυλακή που να χωρά δύο μόλις άτομα, πώς θα δραπετεύσουν χωρίς να τους δει κανείς; Αν κάνεις τη φυλακή σου κατασκήνωση, με ομαδάρχες, τμήμα θεάτρου και aerobic και χορωδία που συναντιέται για πρόβα κάθε Παρασκευή στις 5 το απόγευμα, θα θέλει κανείς να φύγει; Αν, πάλι, μεταφέρεις τους κρατούμενους σε ένα μέρος που ούτε εκείνοι, ούτε κανείς άλλος είναι βέβαιοι ότι υπάρχει, γλιτώνεις κάθε προσπάθεια απόδρασης. Αν και αυτό δεν είναι αστείο…

Και για του λόγου το αληθές, ιδού 8 φυλακές που εφαρμόζουν αυτούς και μερικούς ακόμη ιδιότυπους κανόνες ασφαλείας.

Η… lux: Leoben Justice Centre, Steiermark, Αυστρία
Χωρητικότητα: 205 κρατούμενοι
Ίσως το πλέον αντισυμβατικό project του τοπικού αρχιτεκτονικού γραφείου hohensinn architektur, η αυστριακή Leoben μοιάζει –τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά– περισσότερο με πεντάστερο ξενοδοχείο και λιγότερο με φυλακή. Με «κελιά» ευάερα και ευήλια, pop art έπιπλα και… smileys ζωγραφισμένα στα ταβάνια, δε θα μας προξενούσε καμία απορία αν τα ποσοστά της εγκληματικότητας στην πόλη εμφάνιζαν ραγδαία άνοδο από τότε που ξεκίνησε η λειτουργία της. Κι εμείς θα κλέβαμε για να εκτίσουμε ποινή εκεί μέσα.

Η διάσημη: Αlcatraz, Καλιφόρνια
Χωρητικότητα : 336 κρατούμενοι
Η φυλακή που ενέπνευσε τις περισσότερες κινηματογραφικές αποδράσεις, ο βράχος στα ανοιχτά της Καλιφόρνια, που λειτούργησε ως φυλακή υψίστης ασφαλείας επί 29 χρόνια, μέχρι το κλείσιμό του το 1963, δε γνώρισε στην πραγματικότητα ούτε μία επιτυχημένη. Από τους 34 κρατούμενους που προσπάθησαν να αποδράσουν –δύο εκ των οποίων δύο φορές ο καθένας– επτά πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν, δύο πνίγηκαν, πέντε αγνοούνται και οι υπόλοιποι συνελήφθησαν. Ο θρύλος του «Νησιού του Διαβόλου» ζει ακόμα, ενώ η φυλακή διεκδικεί μια θέση στο top 10 των εφιαλτικότερων σωφρονιστικών ιδρυμάτων, κυρίως εξαιτίας της πολιτικής της «ησυχίας» που υποχρέωνε τους κρατουμένους να μη μιλούν καθόλου –για την ακρίβεια, να μην «παράγουν και να μην ακούν κανέναν απολύτως ήχο»– για μεγάλες χρονικές περιόδους –οδηγώντας πολλούς στα όρια της τρέλας– αλλά και των υπολοίπων απάνθρωπων συνθηκών κράτησης.

Η λιλιπούτεια: Sark Prison, Sark, Γκέρσνεϊ
Χωρητικότητα: 2 κρατούμενοι
Στο μικρό νησάκι Guernsey, στα νότια της Μεγάλης Βρετανίας, το 1856 κτίσθηκε μια φυλακή που κρατά μέχρι σήμερα τα σκήπτρα της μικρότερης στον κόσμο. Τα δύο μικρά κελιά της, που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα για «διαμονή» –εχμ, κράτηση– μίας μόνο ημέρας, χωράνε μόλις και μετά βίας έναν κρατούμενο το καθένα, ενώ δεν έχουν καθόλου παράθυρα. Ο αδιαμφισβήτητος εφιάλτης κάθε μικροεγκληματία με κλειστοφοβία.

Η ασφαλέστερη: Adx Florence Supermax, Κολοράντο
Χωρητικότητα: 550 κρατούμενοι
“Supermax” είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ για τις ασφαλέστερες των ασφαλών φυλακές –και η συγκεκριμένη διεκδικεί επάξια την πρωτιά στην κατηγορία της. Το “high tech Alcatraz”, όπως αποκαλείται χαϊδευτικά, άνοιξε τις πύλες του το 1994, για να φιλοξενήσει τους πλέον βίαιους και επικίνδυνους εγκληματίες της χώρας –μόνο όσοι έχουν ποινή 25 και πλέον χρόνων να εκτίσουν έρχονται εδώ. Οι κρατούμενοι δεν έχουν απολύτως καμία επαφή ο ένας με τον άλλο, αφού περνούν 22 ώρες την ημέρα σε απομόνωση στα διαστάσεων 2x2,4 μέτρα κελιά τους. Οι περισσότεροι τρελαίνονται σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, εξαιτίας της απομόνωσης και των αυστηρότατων συνθηκών κράτησης.

Η… κοινότητα: San Pedro, Βολιβία
Χωρητικότητα: 800 κρατούμενοι
Οι κρατούμενοι του San Pedro δε φαίνονται να έχουν λόγο να δραπετεύσουν: όλοι έχουν τις δουλειές τους μέσα στη φυλακή, κάποιοι φέρνουν τις γυναίκες και τα παιδιά τους να μείνουν μαζί τους –προφανώς για να μοιραστούν τα έξοδα του ενοικίου, που είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν– ενώ οι επισκέψεις από τουρίστες και οι ξεναγήσεις από οργανωμένα ταξιδιωτικά γραφεία δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Κάποιοι, μάλιστα, από τους επισκέπτες της φυλακής μπορούν, καταβάλλοντας ένα μικρό αντίτιμο, να διανυκτερεύσουν εδώ –γεγονός που εξηγείται από τη φημολογία ότι οι κάτοικοι των φυλακών διακινούν την καθαρότερη και φθηνότερη κοκαΐνη στη χώρα. Η τοπική αστυνομία, λένε, επισκέπτεται τις… εγκαταστάσεις μόνο για να εισπράξει την τακτική δωροδοκία της.

Η πολύτιμη: San Quentin, Καλιφόρνια
Χωρητικότητα: 3317 κρατούμενοι
Η αξία το οικοπέδου στο οποίο κτίσθηκε, πριν από 154 χρόνια, μία από τις αυστηρότερες φυλακές της πολιτείας της Καλιφόρνια υπολογίζεται ότι αγγίζει τα 100 εκατομμύρια δολάρια –γεγονός που το καθιστά υποψήφιο για τον τίτλο του ακριβότερου σε ολόκληρη τη χώρα. Οι εγκαταστάσεις καταλαμβάνουν περισσότερα από χίλια στρέμματα με θέα στον ωκεανό, εξ ου και η μεγάλη χωρητικότητα, αλλά και τα χαμηλά ποσοστά προσπαθειών απόδρασης –με τέτοια θέα, και μάλιστα δωρεάν, ποιος θέλει να φύγει;

Η πιο στριμωγμένη: Kresty, Αγία Πετρούπολη, Ρωσία
Επίσημη Χωρητικότητα: 3000 κρατούμενοι
Σε κάθε δεδομένη στιγμή, η ρωσική φυλακή «φιλοξενεί» περισσότερους από 10.000 κρατούμενους, σε έναν χώρο που προορίζεται για μόλις 3.000. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι σε κάθε κρατούμενο αναλογούν μόλις και μετά βίας 4 τετραγωνικά. Προσθέστε σε αυτό το γεγονός ότι κάθε κρατούμενος έχει στη διάθεσή του μόλις 25 λεπτά για να πραγματοποιήσει το εβδομαδιαίο του ντους, και φανταστείτε γιατί αυτή θεωρείται μία από τις πλέον θανατηφόρες φυλακές του κόσμου.

Η καλύτερα κρυμμένη: Camp 1931, Ισραήλ
Χωρητικότητα: Άγνωστη
Αποκαλείται συχνά το Guantanamo του Ισραήλ, και όχι άδικα. Έως το 2004, η ύπαρξή της ήταν άγνωστη, ενώ η κυβέρνηση της χώρας εξακολουθεί να την αρνείται. Λιγότερο από μία ώρα οδικώς από το Tel Aviv, η διαβόητη φυλακή δημιουργήθηκε το 1931 από τους Βρετανούς ως στρατόπεδο συγκέντρωσης Εβραίων και Αράβων που συνωμοτούσαν –ή κατηγορούνταν για συνωμοσία– ενάντια στην αποικιακή κυβέρνηση. Το γεγονός ότι συνεχίζει να λειτουργεί αποκαλύφθηκε τυχαία από έναν Ισραηλινό ιστορικό, που μελετούσε παλιούς χάρτες, ενώ οι εγκαταστάσεις διακρίνονται πεντακάθαρα πλέον και από το Google Earth. Όπως και στις αμερικανικές εγκαταστάσεις στο Abu Ghraib, βασανιστήρια και άλλες απάνθρωπες τεχνικές χρησιμοποιούνται στις ανακρίσεις των –κυρίως Αράβων– κρατουμένων, υπόπτων για τρομοκρατία. Η πρόσβαση δεν επιτρέπεται στον Ερυθρό Σταυρό, ενώ οι κρατούμενοι δεν έχουν ιδέα πού βρίσκονται, ή πότε θα ελευθερωθούν. «Αρχίζεις να πιστεύεις ότι η φυλακή υπάρχει μόνο για σένα, ότι κανείς άλλος δεν είναι εκεί» είπε ένας πρώην κρατούμενος στο Newsweek.

Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη