Ένα βιβλίο, μία ταινία και ένα τραγούδι για τέσσερα γεγονότα-σταθμούς

Σύμφωνα με τον Braudel, η ιστορία δεν αποτελεί απλή αφήγηση τετελεσμένων γεγονότων. Εμείς προτέινουμε την "επίσκεψη" σε τέσσερα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα μέσα από λίγες σταγόνες τέχνης. Γιατί παρελθόν δεν είναι μόνο πληροφορία, αλλά και γνώση της "ατμόσφαιρας" της άλλης εποχής. Ενα τραγούδι, ένα βιβλίο και μια ταινία ή σειρά αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν αυτή την ατμόσφαιρα για τους δύο παγκόσμιους πολέμου,ς την Οκτωβριανή και την Γαλλική επανάσταση.

Πρώτος Παγκόσμιος

Ένα βιβλίο: Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο του Erich Maria Remarque

Ο νεαρός στρατιώτης Πάουλ Μπόυμερ και οι συμμαθητές του έζησαν την ίσως πιο σκληρή μετάβαση που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος στη ζωή του, από τα θρανία στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Εν μέσω Α' Παγκόσμιου Πολέμου θα ζήσουν τη φρίκη των μαζικών θανάτων και την ωμή βία της μάχης, το γκρέμισμα των προσδοκιών τους, αλλά και την προδοσία. Παρ’ όλα αυτά οι νεαροί της γερμανικής Σιδηράς Νεολαίας υπακούν τυφλά εντολές, σκοτώνουν με στόχο την επιβίωση, και είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τις ζωές τους στον βωμό του πολέμου, χωρίς να έχουν καταλάβει το γιατί.

Μία ταινία: 1917

Ο υποδεκανέας Άλφρεντ Μέντες, και παππούς του οσκαρικού σκηνοθέτη Μέντες, υπηρέτησε στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο ως αγγελιαφόρος. Οι ιστορίες που διηγούταν στον μικρό Σαμ αποτέλεσαν τα θεμέλια για την ταινία 1917.

6 Απριλίου 1917, Β. Γαλλία. Ο Μπλέικ κι ο Σκόφιλντ, δύο νεαροί στρατιώτες της 8ης διμοιρίας του βρετανικού στρατού, αναλαμβάνουν μία αποστολή η οποία είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα τους οδηγήσει στον θάνατο: έχουν λιγότερο από ένα εικοσιτετράωρο για να διασχίσουν 15 χιλιόμετρα εχθρικού εδάφους και να παραδώσουν την εντολή του Στρατηγού που απαγορεύει στους λοχαγούς της 2ης διμοιρίας να επιτεθούν στους Γερμανούς. Οι Γερμανοί ενώ φαίνονται να υποχωρούν, έχουν στήσει «καρτέρι» και περιμένουν τις δυνάμεις των συμμάχων για να τις αποδεκατίσουν. Ο Μπλέικ έχει ένα επιπλέον κίνητρο να φέρει εις πέρας την αποστολή. Στο σώμα που είναι επιφορτισμένο με την επίθεση βρίσκεται και ο αδερφός του. Ένα συγκλονιστικό μονόπλανο το οποίο αναπαριστά -σχεδόν υπερρεαλιστικά- τη φρίκη και τον πανικό που προκαλεί στους στρατιώτες ο πόλεμος και η ανάγκη για επιβίωση.



Ένα τραγούδι: One από Metallica

Το εμβληματικό κομμάτι One πραγματεύεται την ιστορία ενός στρατιώτη του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου ο οποίος πάνω στην μάχη χάνει τα άκρα του και τις αισθήσεις του.

Εμπνευσμένοι από τη νουβέλα Johnny Got His Gun του Dalton Trumbo, οι Metallica παραδίδουν στο φιλόμουσο κοινό το απόλυτο λυρικά, μουσικά και οπτικά κομμάτι για τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Δεύτερος Παγκόσμιος

Ένα βιβλίο: Η Κλέφτρα των Βιβλίων του Markus Zusak

Βρισκόμαστε στο 1939, όταν ένα δεκάχρονο κορίτσι, η Λίζελ Μέμινγκερ μετακομίζει στο Μόλχινγκ, μια μικρή πόλη στα περίχωρα του Μονάχου, όπου πάει για να μείνει με τους θετούς γονείς της. Έχει χάσει την οικογένειά της και το μόνο που της έχει απομείνει είναι το βιβλίο ενός νεκροθάφτη, το οποίο δεν μπορεί καν να διαβάσει. Θα ακολουθήσουν πολλές «διασώσεις» και «ληστείες» βιβλίων, τα οποία θα κρατήσουν συντροφιά σε αυτήν και τους κοντινούς της ανθρώπους τις βραδιές που κυριαρχεί ο τρόμος και η αβεβαιότητα. 

Ένα λογοτέχνημα που παίζει με τις αντιθέσεις του πολέμου. Δίπλα στην πείνα και τους βομβαρδισμούς τοποθετεί την αγάπη για τα βιβλία. Δίπλα στη φιλοσοφική σκέψη σκιαγραφεί όμορφες και ανέμελες εικόνες. 

Μία ταινία: Η λίστα του Σίντλερ

Τον Σεπτέμβριο του 1939 οι γερμανοί εισβάλλουν στην Πολωνία. Οι Εβραίοι υποχρεούνται να συγκεντρωθούν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Οφείλουν να φορούν το άστρο του Δαβίδ, οι περιουσίες τους δημεύονται, ενώ τους αφαιρούνται πολλά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Η «Λίστα του Σίντλερ» βασίστηκε στο ομότιτλο βιβλίο του Τόμας Κίνλι, το οποίο βασισμένο σε μαρτυρίες επιζώντων, αφηγείται το χρονικό της διάσωσης χιλίων και Εβραίων, χάρη σε ένα Γερμανό επιχειρηματία. Η ιστορία διαδραματίζεται στην Κρακοβία και στο στρατόπεδο του Πλάσκοφ και καλύπτει χρονικά όλο το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σε καλλιτεχνικό επίπεδο η ταινία χαίρει ευρείας αποδοχής. Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ κατάφερε να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό. Με το βλέμμα στραμμένο στο σινεμά του Αϊζενστάιν, κατάφερε να κινηματογραφήσει μοναδικά την ιστορία της λίστας των ανθρώπων που επέζησαν. Έλαβε 12 υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων Α' Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του Νίσον και Β' Ανδρικού Ρόλου για τον Φάινς, κερδίζοντας 7, ανάμεσά τους για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία και Διασκευασμένου Σεναρίου.[

Ένα τραγούδι: Tiomnaya Noch από Mark Bernes ή πιο γνωστό ως Dark is the Night

«Dark night, only bullets are whistling in the steppe,

Only the wind is wailing through the telephone wires, stars are faintly flickering...

In the dark night, my love, I know you are not sleeping,

And, near a child's crib, you secretly wipe away a tear»

Το κομμάτι γράφτηκε το 1943 για την ταινία Two Soldiers και εκτελέστηκε από τον καλλιτέχνη Mark Bernes. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Russky Reporter, οι στίχοι του κομματιού κατέχουν την 25η θέση των πιο δημοφιλών στίχων στη Ρωσία.

Γαλλική Επανάσταση

Ένα βιβλίο: Γαλλική επανάσταση του Georges Lefebvre

Στέρεο και κλασικό, το σύγγραμμα του Georges Lefebvre θα βοηθήσει στην γεγονοτολογική πλοήγηση αλλά θα χαρίσει ενδιαφέρουσες σελίδες και στον έμπειρο αναγνώστη. Μία σφαιρική προσέγγιση της Γαλλικής Επανάστασης με κοινό γνώμονα την ευρωπαϊκή σκέψη και τα ευρωπαϊκά ιδέωδη.

Μία ταινία: Marat/Sade

Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ είναι έγκλειστος σε ένα ψυχιατρικό άσυλο. Για να περάσει η ώρα, σκηνοθετεί τους άλλους τρόφιμους του ασύλου σε ένα θεατρικό έργο που αφορά τις τελευταίες μέρες και τη δολοφονία του ου εκ των ηγετών της επανάστασης, Ζαν Πολ Μαρά. Όσο όμως εκτυλίσσεται η πλοκή, οι τρόφιμοι αρχίζουν σταδιακά να ταυτίζονται με τον ρόλο και τις καταστάσεις όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα να ασκούν πραγματική βία, η παράσταση να ξεφύγει από τα όρια και να επέλθει το χάος.

Στην ουσία το έργο αφορά στην ψυχολογική και φιλοσοφική προσέγγιση της πολυπλοκότητας των εποχών ως αίτια της Γαλλικής Επανάστασης, τις περιόδους της τρομοκρατίας και την άνοδο του Ναπολέοντα.

Ένα τραγούδι: Ça ira της Edith Piaf

Το τραγούδι ήχησε για πρώτη φορά στα αυτιά των γάλλων τον Μάιο του 1790. Αποτελεί ίσως το πιο εμβληματικό κομμάτι της Γαλλικής Επανάστασης και εκτελέστηκε από την ίσως πιο δημοφιλή τραγουδίστρια του γαλλικού πενταγράμμου. 

Στιχουργικά το κομμάτι έχει πολλές εκδοχές, εκ των οποίων η πιο ριζοσπαστική εκδοχή να είναι αυτή που θέλει τους επαναστάτες να αποκεφαλίζουν τους αριστοκράτες σε γκιλοτίνες.

Οκτωβριανή Επανάσταση

Ένα βιβλίο: Μικρή ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης του O Έ.X. Καρ

H Μικρή ιστορία της Ρωσικής Eπανάστασης, που αποτελεί τη συμπυκνωμένη εκδοχή του εννεάτομου Η ιστορία της Σοβιετικής Ρωσίας, προσφέρει στον αναγνώστη το απόσταγμα της γνώσης μιας ζωής τεράστιου μόχθου και εξονυχιστικής έρευνας σε πηγές και αρχεία. Ειδικότερα, ο συγγραφέας χρειάστηκε τριάντα χρόνια για να συντάξει τους εννέα τόμους και ύστερα μέσα από αυτούς να συνθέσει (κι όχι να επιλέξει αποσπάσματα) για τη Μικρή ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης.

Μία μίνι σειρά: Trotsky

Μέσα σε οκτώ επεισόδια ξετυλίγεται ο βίος και η πολιτεία αυτής της τόσο σύνθετης ιστορικής προσωπικότητας του ρώσου επαναστάτη. Από τις αποτυχημένες απόπειρές του να ξεσηκώσει τον λαό, μέχρι την κήρυξη της Ρωσικής Επανάστασης,  την Κροστάνδη, τις συγκρούσεις με τον Στάλιν και τη σχέση του με τη Φρίντα Κάλο, η μίνι αυτή σειρά καθηλώνει.

Ένα τραγούδι: Worker’s Marseillaise

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1917 το Worker’s Marseillaise ηχούσε σχεδόν σε κάθε δημόσια συνέλευση, διαδήλωση, συναυλία και θεατρικό έργο. Δικαιωματικά το κομμάτι αυτό ανήκει εδώ.

«And it goes on behind the bloody dawn

The sun of freedom and the brotherhood of mankind.

We buy peace with this last fight,

With our blood we buy the happiness of children.»