Γυναίκες που συνέβαλαν καταλυτικά στις θετικές επιστήμες

«Όσοι έχουν κάνει μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις είναι άντρες, πώς το εξηγείς αυτό; Γιατί δεν υπάρχουν γυναίκες ερευνήτριες;». Στερεοτυπικές φράσεις που αν είσαι γυναίκα ίσως έχεις ακούσει αρκετές φορές στη ζωή σου. Δεν είναι όλα όμως τόσο απλά, και μία τόσο επιδερμική παρατήρηση των γεγονότων δεν μπορεί να καθρεφτίσει αντικειμενικά την πραγματικότητα.

Τον 19ο αιώνα, οι γυναίκες στην Ευρώπη πρακτικά δεν υπήρχαν στον ακαδημαϊκό κόσμο των θετικών και εφαρμοσμένων επιστημών λόγω της υποτιθέμενης «φυσικής τους κατωτερότητας». Μόνο λίγες διανοούμενες, εξαιτίας της αριστοκρατικής τους καταγωγής ή επειδή ήταν αυτοδίδακτες, συνέβαλαν στην τεχνολογική πρόοδο και συμμετείχαν σε επιστημονικές συζητήσεις, πάντα βέβαια σε δευτερεύουσες θέσεις, και ειδικότερα τεχνικές.

Ωστόσο, μετά από χρόνια αποκλεισμού του γυναικείου φύλου από την εκπαίδευση, στα τέλη του 19ου αιώνα, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες εκδημοκράτισαν την πρόσβαση των γυναικών στα πανεπιστήμια, κάτι που προκάλεσε μια σχετική αύξηση αριθμού των φοιτητριών και ερευνητριών. Ωστόσο, οι σεξιστικές προκαταλήψεις σχετικά με τη θέση τους στην επιστημονική κοινότητα καλά κρατούσαν (και κρατούν) κι αυτό είχε αντίκτυπο στην αναγνώριση του έργου τους. Πολλών γυναικών τα ευρήματα υποτιμόνταν ή χειρότερα, δεν αναγνωριζόταν η συμβολή τους σε μεγάλου βεληνεκούς έρευνες.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα των σεξιστικών προκαταλήψεων της εποχής που μπορεί να αντικατοπτρίσει τον εξωφρενικά ακραίο σεξισμό, ήταν η πεποίθηση ότι ο εγκέφαλος των γυναικών δε δύναται να συλλάβει την αφαίρεση, κάτι με το οποίο ο Casanova (ναι, ο γνωστός) συμφωνούσε προσυπογράφοντας (σε ελεύθερη μετάφραση) με τη φράση: «Η επιστήμη δεν ταιριάζει στις γυναίκες».

Κι όμως, ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, κάποιες γυναίκες ξεχώρισαν και απέκτησαν μία ξεχωριστή θέση στο πάνθεον των επιστημόνων. Μπορεί να μην είναι γνωστές, αλλά το έργο τους είναι.

Augusta Ada King

Η Augusta Ada King, Countess of Lovelace (γεννημένη 10 Δεκεμβρίου 1815 - 27 Νοεμβρίου 1852) ήταν Αγγλίδα μαθηματικός και συγγραφέας, γνωστή κυρίως για το έργο της στον μηχανικό υπολογιστή γενικής χρήσης του Charles Babbage, την επονομαζόμενη Αναλυτική Μηχανή. Ήταν η πρώτη που αναγνώρισε ότι ένας υπολογιστής είχε τη δυνατότητα να εκτελέσει εφαρμογές πέρα από μαθηματικές πράξεις και δημοσίευσε τον πρώτο αλγόριθμο που θα εκτελούσε μία τέτοια μηχανή. Όχι άδικα η Ada King θεωρείται ο πρώτος άνθρωπος που αναγνώρισε τη δυναμική των υπολογιστών και θεωρείται μία από τους πρώτους προγραμματιστές υπολογιστών.

Fun fact: Η Augusta Byron, ή Ada Lovelace, ήταν το μόνο νόμιμο παιδί του ποιητή Λόρδου Byron και της συζύγου του Lady Byron.

Lin Lanying

Η Lin Lanying (7 Φεβρουαρίου 1918 - 4 Μαρτίου 2003), ήταν Κινέζα ηλεκτρολόγος μηχανικός, επιστήμονας των υλικών, φυσικός και πολιτικός. Στην Κίνα είναι γνωστή ως «μητέρα των υλικών της αεροδιαστημικής» και «μητέρα των υλικών ημιαγωγών».

Στις πολλές συνεισφορές της συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή του πρώτου μονοκρυσταλλικού πυριτίου της Κίνας και ο πρώτος φούρνος μονοκρυστάλλων που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή πυριτίου στην Κίνα. Έθεσε γερές βάσεις ώστε να αναπτυχθεί η μικροηλεκτρονική και η οπτικοηλεκτρονική. Το επιστημονικό έργο είναι τόσο τεράστιο, που θεωρείται ένας από τους λόγους για τους οποίους η Κίνα έγινε παγκόσμιος ηγέτης.

Τιμήθηκε ως Ακαδημαϊκός της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών και έγινε αντιπρόεδρος της Κινεζικής Ένωσης Επιστημών και Τεχνολογίας. Έλαβε το National S&T Progress Award δύο φορές και το πρώτο βραβείο στο CAS S&T Progress Award τέσσερις φορές. Επιπλέον, το 1998, της απονεμήθηκε το βραβείο Henry Fok Achievement. Στον πολιτικό τομέα, επιλέχθηκε ως αναπληρώτρια του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου και ως μέλος της μόνιμης επιτροπής του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου της Κίνας.

ENIAC PROGRAMMERS

Το 1946 έξι λαμπρές νεαρές γυναίκες προγραμμάτισαν τον πρώτο ηλεκτρονικό, προγραμματιζόμενο υπολογιστή, τον ENIAC, ένα έργο που «επιστράτευσε» ο στρατός των ΗΠΑ στη Φιλαδέλφεια ως μέρος ενός μυστικού εγχειρήματος για τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο. Έμαθαν να προγραμματίζουν χωρίς γλώσσες προγραμματισμού ή εργαλεία (δεν υπήρχαν άλλωστε), παρά μόνο με λογικά διαγράμματα. Τελικά, μετά από πολλές προσπάθειες, ο ENIAC έλυσε μια διαφορική εξίσωση λογισμού μέσα σε λίγα μόλις δευτερόλεπτα -ίσως να μη σας ακούγεται και τόσο ενδιαφέρον, αλλά στα σημερινά δεδομένα ανάλογη εφεύρεση ίσως είναι ο κβαντικός υπολογιστής. Ωστόσο, όταν το ENIAC παρουσιάστηκε στον Τύπο το 1946, οι γυναίκες δεν αναφέρθηκαν σε κανένα άρθρο.

Τα ονόματα αυτών; Kay McNulty, Betty Jennings, Betty Snyder, Marlyn Meltzer, Fran Bilas, και Ruth Lichterman.

Mileva Marić

Αν έχετε δει το πολυσυζητημένο docudrama για τον Einstein «Genius», θα γνωρίζετε τη συμβολή της Marić στο έργο του συντρόφου της, Einstein. Όσοι πάλι δεν τη γνωρίζετε, καλό είναι να μάθετε τι ρόλο έπαιξε η σερβίδα ή σέρβα φυσικομαθηματικός στο έργο του νομπελίστα επιστήμονα.  Το 1886 η Marić (19 Δεκεμβρίου 1875 – 4 Αυγούστου 1948)  ήταν μία από τις όλες κι όλες πέντε γυναίκες φοιτήτριες σε ολόκληρο τον κόσμο. Ήταν απόλυτα δοσμένη στην επιστήμη και οι καθηγητές της και είχαν μεγάλη πίστη στις ικανότητες και στην επιστημονική σταδιοδρομία της. Η Mileva αποτέλεσε μεγάλη έμπνευση για τον Einstein, αλλά υπήρξε και ικανότατη βοηθός και υποστηρίκτρια του, περνώντας μαζί του ατελείωτες ώρες σε συζητήσεις σχετικές τα αγαπημένα τους θέματα: τη φυσική και την κοσμολογία.

Πολλοί στην επιστημονική κοινότητα είναι της άποψης ότι δεν είναι καθόλου απίθανο χωρίς εκείνη να μην υπήρχε η Θεωρία της Σχετικότητας, αφού λέγεται ότι εκείνη έκανε όλους τους απαραίτητους μαθηματικούς υπολογισμούς για να την αποδείξει.  

Αργότερα, την πεποίθηση αυτή ενίσχυσε και ο ισχυρισμός του φυσικού Abram Jofe ότι έχει διαβάσει γνήσια έγγραφα της Θεωρίας της Σχετικότητας που από κάτω είχαν την υπογραφή Marić-Einstein.

Joan Clarke

Το 1939, η Clarke στρατολογήθηκε από έναν καθηγητή της στο Cambridge, στην Κυβερνητική Σχολή Κρυπτογράφησης (Government Code and Cypher School - GCCS). Ο λόγος; Το φυσικό ταλέντο της στα μαθηματικά. Δυστυχώς δεν κατάφερε ποτέ να αποφοιτήσει, καθώς οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να πάρουν πτυχίο έως το 1948. Έπειτα μέσω του GCCS δούλεψε στο Bletchley Park, όπου της ανατέθηκε αρχικά, όπως συνηθιζόταν στα «κορίτσια» (σ.σ. δεν αναφέρονταν ποτέ ως γυναίκες), δουλειά γραφείου. Η αμοιβή της ήταν δυο λίρες την εβδομάδα, ποσό σημαντικά μικρότερο από αυτό που έπαιρναν οι άντρες συνάδελφοί της. Ωστόσο, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αναγνωρίστηκε το ταλέντο της, και σύντομα μπήκε στην Ομάδα 8, ομάδα που επιφορτίστηκε με την αποστολή αποκωδικοποίησης της γερμανικής κρυπτογραφικής συσκευής Enigma με επικεφαλής τον Alan Turing.

Προκειμένου να πληρωθεί για την προαγωγή της η Clarke έπρεπε να δηλωθεί ως γλωσσολόγος καθώς η γραφειοκρατία δεν προέβλεπε ότι την πραγματική θέση στην οποία εργαζόταν μπορούσε να καταλάβει γυναίκα. Η ίδια αργότερα θα συμπληρώσει στα σχετικά έγγραφα: «Σπουδές: Γλωσσολογία, Γλώσσες: Καμία».

Το καθήκον της Clarke ήταν να σπάει τα κρυπτογραφημένα μηνύματα σε πραγματικό χρόνο κι αυτή ήταν η πιο πιεστική εργασία στο Bletchley Park, σύμφωνα με τον Michael Smith που έχει γράψει πλήθος βιβλίων για την Enigma. «Τα μηνύματα που έσπαγε η Clarke οδηγούσαν σε άμεση στρατιωτική δράση» εξηγεί ο Smith. Τα U-boats (σκάφη που κυνηγούσαν τα συμμαχικά πλοία) είτε θα βυθίζονταν, είτε θα αποφεύγονταν, κι αυτό πρακτικά σημαίνει ότι χάρις στην Clarke σώθηκαν χιλιάδες ζωές.

Dame Susan Jocelyn Bell Burnell

Η βορειοιρλανδέζα Jocelyn Bell Burnell γεννήθηκε στις 15 Ιουλίου 1943 και είναι αστροφυσικός. Ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια, συμμετείχε στην ανακάλυψη των πρώτων ραδιοφωνικών κυμάτων από αστέρες νετρονίων το 1967. Η ανακάλυψη πήρε βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1974, αλλά παρόλο που ήταν η πρώτη που παρατήρησε τα pulsar  (αστέρες νετρονίων με ισχυρό μαγνητικό πεδίο), δεν πήρε η ίδια το βραβείο

Η εφημερίδα που ανακοίνωσε την ανακάλυψη των pulsar ανέφερε πέντε συγγραφείς. Ο επόπτης διατριβής της Bell, Antony Hewish ήταν πρώτος και η Bell δεύτερη. Ωστόσο, το βραβείο Νόμπελ πήρε ο Hewish μαζί με τον αστρονόμο Martin Ryle. Πολλοί εξέχοντες αστρονόμοι κατέκριναν το γεγονός ότι το έργο της Bell δεν αναγνωρίστηκε, συμπεριλαμβανομένου του Sir Fred Hoyle.

Ανδρομάχη Παπανικολάου

Άξια αναφοράς, αν και δεν ήταν ερευνήτρια, είναι η σύζυγος του Γεώργιου Παπανικολάου η οποία εργάστηκε στο πλευρό του ως παρασκευάστρια. Συνέβαλε καταλυτικά στην ανακάλυψη της κυτταροδιαγνωστικής αξίας του κολπικού επιχρίσματος, προσφέροντας εθελοντικά κολπικά επιχρίσματα στον σύζυγό της, σε τακτική μάλιστα βάση. Σημειωτέον, οι γυναικολόγοι προτείνουν οι γυναίκες να μην κάνουν περισσότερα από τέσσερα ΠΑΠ τεστ τον χρόνο.