Διώξεις δημοσιογράφων: Οι πληγές της ελευθεροτυπίας

του Γιώργου Κόκουβα

«Η Ελλάδα συλλαμβάνει τον Αγγελιαφόρο». Σε αυτόν τον λακωνικό και ευφυή τίτλο, οι New York Times κατόρθωσαν να χωρέσουν μια πικρή πραγματικότητα. Δεν είναι απλώς το γεγονός πως η «χώρα που γέννησε την δημοκρατία» πέρασε χειροπέδες σε έναν δημοσιογράφο ο οποίος αποκάλυψε μια λίστα με πιθανούς φοροφυγάδες. Ο Κώστας Βαξεβάνης είναι η κορυφή του παγόβουνου.

Γι’ αυτό, δεν μας καθησύχασε απόλυτα η αθώωσή του στην δική-παρωδία της περασμένης Πέμπτης, στην οποία δεν υπήρξε ούτε ένας μάρτυρας κατηγορίας. Δεν μας καθησύχασε, κυρίως επειδή η δημοσιογραφία των αποκαλύψεων, το μαχητικό ρεπορτάζ και η ουσιαστική κάλυψη γεγονότων έχει λόγους να μη νιώθει ασφαλής, όχι μόνο στα μέρη μας, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.

Σύμφωνα με τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, μέχρι στιγμής για το 2012 μετράμε 53 νεκρούς δημοσιογράφους (κι άλλους 39 bloggers και “citizen journalists”) και 151 δημοσιογράφους που βρέθηκαν στην φυλακή (προσθέστε άλλους 132 bloggers, τους λεγόμενους “netizens” ). Αυτό, ναι, μας κάνει να ανησυχούμε ακόμη περισσότερο για την ελευθεροτυπία και το κατά πόσο αποτελεί αξία. Ή κατά πόσο διώκεται ανελέητα, όπως στις περιπτώσεις των παρακάτω δημοσιογράφων, οι οποίοι την περασμένη χρονιά βρέθηκαν πίσω από κάγκελα ή έχασαν την ζωή τους εν ώρα εργασίας – ή καλύτερα επειδή έκαναν αυτή την εργασία.

*Η Συρία φλέγεται
Οι περισσότεροι θάνατοι δημοσιογράφων (και όχι μόνο) σημειώθηκαν φέτος στην Συρία, όπου οι συρράξεις μαίνονται ακόμη. Ο Abdel Karim al-Oqda, ρεπόρτερ και εικονολήπτης του δικτύου SHaam News βρήκε τον θάνατο στις 19 Σεπτεμβρίου στην Hama, μέσα στο ίδιο του το σπίτι, το οποίο έβαλαν στο στόχαστρο οι δυνάμεις ασφαλείας. Οι μάρτυρες λένε πως οι αρχές πρώτα θανάτωσαν με άγνωστο τρόπο τον δημοσιογράφο και τρεις φίλους του που βρίσκονταν μέσα στο σπίτι, και στην συνέχεια του έβαλαν φωτιά. Το πρακτορείο ειδήσεων Agence-France Presse αναφέρει πως ο καθεστωτικός στρατός τον είχε στοχοποιήσει εξαιτίας των video-καλύψεων της αναταραχής, την οποία κατέγραφε σε δεκάδες video, που ανέβαζε στο κανάλι του στο YouTube, αλλά και στις ειδήσεις δικτύων όπως το Al-Jazeera, το BBC και το CNN.

Η παράνοια της συριακής καθημερινότητας σήμανε το τέλος της ζωής και της Mika Yamamoto, φωτογράφου και εικονολήπτριας του ιαπωνικού δικτύου Japan Press. Η 45χρονη ανταποκρίτρια, που είχε καλύψει και τους πολέμους του Αφγανιστάν και του Ιράκ, έχασε την ζωή της την ώρα που μετακινούνταν μαζί με μέλη του επαναστατικού στρατού στην περιοχή του Aleppo. Άλλος ένας συνάδελφός της που βρισκόταν στην ίδια ομάδα αποκάλυψε πως τους πλησίασαν καμουφλαρισμένοι μερικοί άνδρες, που πιθανότατα ήταν μέλη του καθεστωτικού στρατού και άνοιξαν πυρ, μόλις 20 με 30 μέτρα μακριά τους. Οι υπόλοιποι δημοσιογράφοι σκορπίστηκαν και γλίτωσαν, αλλά η Yamamoto παγιδεύτηκε, τραυματίστηκε, και ξεψύχησε σε κοντινό νοσοκομείο. Ο Υπουργός Εξωτερικών του κράτους, πάντως, ισχυρίστηκε ότι ο θάνατός της οφειλόταν σε «ένοπλες ομάδες», όπως μετέδωσε το Associated Press.

Ακόμη πιο τραγικός και χαρακτηριστικός ήταν ο θάνατος του 17χρονου Σύριου ανταποκριτή Anas al-Tarsha, στην υπό πολιορκία πόλη Homs. Ο νεαρός Σύριος κατέγραφε εικόνες και τις ανέβαζε στο Youtube ή τις παραχωρούσε σε διεθνή Μέσα, ως απάντηση στην προσπάθεια του καθεστώτος να καταπνίξει την ενημέρωση από την πρώτη στιγμή της εξέγερσης. Ο γενικός κανόνας ήταν (και είναι) η απαγόρευση εισόδου ξένων ανταποκριτών στην χώρα, γι’ αυτό και ο al-Tarsha φρόντιζε να… κάνει την δουλειά τους. Μέχρι που ένας όλμος του στέρησε για πάντα αυτό το δικαίωμα.

*Και η Τουρκία συλλαμβάνει αγγελιαφόρους
Ο Vedat Kurşun, πρώην αρχισυντάκτης της Azadiya Welat, της μοναδικής τουρκικής εφημερίδας με περιεχόμενo στην γλώσσα των Κούρδων, συνελήφθη τον Ιανουάριο του 2009 στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, σύμφωνα με την οργάνωση για την ελευθερία του Τύπου, Bia. Οι κατηγορίες εναντίον του στοιχειοθετήθηκαν στην βάση του Νόμου κατά της Τρομοκρατίας, και εξαντλούνταν στον ισχυρισμό πως διέδιδε προπαγανδιστικό υλικό υπέρ του απαγορευμένου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος στα φύλλα του ’07 και του ’08. Καταδικάστηκε σε 166 χρόνια και έξι μήνες(!) φυλάκισης, ενώ ο ίδιος δήλωσε πως «ο φάκελος της υπόθεσής μου δεν είχε άλλα αποδεικτικά στοιχεία παρά εφημερίδες». Το 2010, η Ένωση Τούρκων Δημοσιογράφων τον τίμησε με το Βραβείο της Ελευθερίας του Τύπου.

*Το blogging είναι έγκλημα στην Αίγυπτο

Ο Maikel Nabil Sanad ήταν ένας Αιγύπτιος blogger (και λέμε «ήταν» γιατί δυστυχώς πίσω από τα κάγκελα της φυλακής δεν μπορεί πλέον να μπλογκάρει), ο οποίος έκανε το «τραγικό έγκλημα» να σχολιάσει σε μία από τις αναρτήσεις του την ανικανότητα και την αδιαφάνεια που χαρακτήριζε κατά την γνώμη του τον αιγυπτιακό στρατό, κατά την διάρκεια των γεγονότων της πτώσης του Μουμπάρακ. Αυτη η ανάρτηση στο blog του, Ibn Ra, ήταν επαρκές αποδεικτικό στοιχείο για την στρατιωτική δικαιοσύνη της χώρας, που τον καταδίκασε σε τρία χρόνια φυλάκισης τον Μάρτιο του 2011. Μετά από μια απόπειρα έφεσης του Sanad, η ποινή «έπεσε» στα δύο έτη, ενώ ακολούθησε η απεργία πείνας που κήρυξε ο ίδιος. Μάλιστα, παλιότερα είχε καταγγείλει και βασανισμό που υπέστη σε προγενέστερη σύλληψή του.

*Το ανέκδοτο της ελευθεροτυπίας στην Κίνα
Τι συμβαίνει αν είσαι Κινέζος και θέλεις να ιδρύσεις ένα αντιπολιτευτικό κόμμα; Σε φυλακίζουν για δώδεκα χρόνια. Τουλάχιστον αυτό υποδεικνύει η περίπτωση του αρθρογράφου Huang Jinqui, ο οποίος είχε την δική του στήλη στην αμερικανική ιστοσελίδα Boxun News, την οποία είχε αναλάβει όταν ζούσε στις ΗΠΑ. Τότε, είχε αναφέρει την πρόθεσή του να ιδρύσει το «Κινεζικό Πατριωτικό Δημοκρατικό Κόμμα», σε άρθρο για το οποίο η οικογένειά του είχε δεχθεί αρκετές κυβερνητικές απειλές. Όταν επέστρεψε στην Κίνα, απέφυγε τόσες ενέδρες, όσες χρειάστηκε για να καταφέρει να δει την οικογένειά του και να γράψει το τελευταίο του άρθρο με τίτλο «Εγώ και οι Φίλοι μου της Δημόσιας Ασφάλειας» και θέμα την στενή του παρακολούθηση από τις αρχές. Επόμενη σκηνή: Η σύλληψή του, η οποία γνωστοποιήθηκε στην οικογένειά του μετά από τρεις μήνες, και η ποινή που έλαβε, ύψους 12 ετών φυλάκισης και 4 ετών στέρησης των πολιτικών του δικαιωμάτων. Το 2007 η ποινή του μειώθηκε κατά 22 μήνες, αλλά όπως έγινε γνωστό, του αρνήθηκε η αναστολή για λόγους υγείας – ο αρθρογράφος πάσχει από αρθρίτιδα.

*Φθορές και διαφθορές στην Ινδία
Στις 10 Σεπτεμβρίου του 2011, οι ινδικές αρχές συνέλαβαν τον Lingaram Kodopi, έναν freelance δημοσιογράφο, σε μια υπαίθρια αγορά, την ώρα που χρηματιζόταν από έναν εκπρόσωπο χαλυβουργικής εταιρίας. Μάλιστα, οι αρχές τον κατηγόρησαν για "Μαοϊκή συνεργασία". Αυτή ήταν η επίσημη αιτιολόγηση. Ο ίδιος έχει άλλη άποψη, την οποία και μετέφερε στην δημοσιότητα: Η αστυνομία τον έχει στοχοποιήσει εδώ και καιρό, από τότε που αρνήθηκε να γίνει «τσιράκι» της, και να επιδοθεί σε «παιδομάζωμα» των αυτοχθόνων της περιοχής Dantewada για να αντιμετωπίσουν τους στασιαστές.

Εν τω μεταξύ, ούτε οι κατηγορίες, ούτε η δίκη του, ούτε η ποινή του ήταν σαφείς, και πολλοί δημοσιογράφοι και ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έκαναν λόγο για καθυστέρηση των αρχών, μόνο και μόνο για να μην μπορέσει ο Kodopi να δημοσιοποιήσει τον ρόλο της κυβέρνησης στις αγριότητες που έλαβαν χώρα στην περιοχή. Τον Απρίλιο, ο δημοσιογράφος κατέθεσε πως κατά την διάρκεια μιας αντι-Μαοϊκής επιχείρησης της αστυνομίας, οι αρχές έκαψαν σπίτια, ενώ συνάδελφοί του κάνουν λόγο για ωμότητες χωρίς προηγούμενο, μιλώντας για κυβερνητικές πυρκαγιές που έκαψαν τρία ολόκληρα χωριά. Πάντως, οι αστυνομικές αρχές ακόμη προσπαθούν να εξακριβώσουν τον ρόλο του στο Μαοϊκό κίνημα.

Πηγή: CPJ.org