Single μαμά: Έτυχε και πέτυχε

της Έλενας Μπούλια

Single μαμά μπορεί να γίνεις από επιλογή ή από «ατύχημα». Δεν είναι μία κατάσταση πρωτοφανής –τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, σύμφωνα τουλάχιστον με Στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας οι μονογονεϊκές οικογένειες έχουν φτάσει να αποτελούν το ένα πέμπτo των οικογενειών. Στην Ευρώπη, το 8% των παιδιών κάτω των 16 ετών ζουν με τον έναν γονιό. Στις περισσότερες δυτικο-Ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο, η κρατική μέριμνα είναι τέτοια ώστε οι γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τους παιδιά απολαμβάνουν σημαντικές διευκολύνσεις στον εργασιακό τομέα αλλά και φορο-ελαφρύνσεις που τους επιτρέπουν να τα βγάλουν πιο εύκολα πέρα.

Στην Ελλάδα, φυσικά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Και δεν είναι μόνο το οικονομικό που μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για έναν γονιό -μία μαμά τις περισσότερες φορές- που αναλαμβάνει να αναθρέψει μόνος το παιδί του. Υπάρχουν αμέτρητοι άλλοι παράγοντες (ψυχολογικοί, κοινωνικοί, πρακτικοί) που μπορούν να βάλουν εμπόδια και να κάνουν την ζωή όλων πιο δύσκολη. Αλλά όχι αδύνατη, ούτε καν δυστυχισμένη. Αυτό τουλάχιστον μας λένε δύο μαμάδες που μεγαλώνουν μόνες τα παιδιά τους, η μία από επιλογή και η άλλη επειδή έτυχε.

Γιατί single μαμά;
«Δεν θεωρώ τον εαυτό μου single μαμά», λέει η 38χρονη Ευαγγελία. «Υπάρχει πατέρας, έχει σχεδόν καθημερινή επαφή με τον γιο του. Απλά έχουμε επιλέξει να μην ζούμε μαζί. Single μαμά θεωρώ πως είναι η γυναίκα που απευθύνεται σε τράπεζα σπέρματος για να κάνει παιδί». Η Ευαγγελία εξηγεί ότι δεν ήταν συνειδητή η απόφαση να κάνει μονογονεϊκή οικογένεια: «Στα 35 μου βρέθηκα μπροστά στο δίλημμα να προχωρήσω ή να τερματίσω την εγκυμοσύνη μου, γνωρίζοντας ότι ο πατέρας δεν ήθελε να προχωρήσω και ενώ είχα πάρει απόφαση ότι δεν θα είμαστε ζευγάρι πριν μάθω για την εγκυμοσύνη».

Πήρε την απόφαση να προχωρήσει έχοντας την παρότρυνση και την οικονομική στήριξη του πατέρα της, «και ένιωσα τεράστια ανακούφιση όταν το ανακοίνωσα στους κοντινούς μου ανθρώπους και στον πατέρα του παιδιού».

Η Θεοδώρα, από την άλλη, έμεινε μόνη της στα 25 της, με δύο παιδιά ηλικίας 2 και 3 ετών τότε, επειδή χώρισε. «Χώρισα γιατί σε γενικές γραμμές ο σύζυγος δεν εντάχθηκε στο κλίμα της οικογένειας και συνέχισε να λειτουργεί όπως ακριβώς λειτουργούσε όταν ήταν ελεύθερος. Δηλαδή… δεν συμμετείχε». Ωστόσο, ποτέ δεν μετάνιωσε που χώρισαν. «Στην αρχή ένα διαζύγιο από έναν κακό γάμο έχει κατά κανόνα πολύ ευεργετικές επιδράσεις σε εκείνον που θέλει να χωρίσει. Όταν τελείωσαν τα δύσκολα κομμάτια του διαζυγίου ένιωσα μεγάλη ανακούφιση», λέει η Θεοδώρα.

Ο ρόλος του μπαμπά
Στην περίπτωση της Ευαγγελίας, όταν ο μπαμπάς έμαθε πως το παιδί του θα μεγαλώνει μόνο με τη μαμά ανησύχησε τόσο για την δική του σχέση με το παιδί όσο και για την συμπεριφορά της Ευαγγελίας απέναντί του. «Όλες οι ιστορίες των πικρών και εκδικητικών διαζυγίων είχαν κατακλύσει το μυαλό του: Θα τον βασανίσω, θα τον εκβιάσω, θα τον πρήζω για το πότε θα έρθει να δει το παιδί του… Σύντομα είδε ότι δεν έγινε τίποτε από όλα αυτά και έχουμε καλή σχέση. Περνά σχεδόν κάθε μέρα χρόνο με τον γιο του και κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί και πιστεύει ο ίδιος. Αυτό κάνουμε όλοι», λέει η Ευαγγελία και συνεχίζει: «Πάντα μπορείς να έχεις παράπονα, όμως εγώ επιλέγω να προσέχω αυτά που κάνει για το παιδί του, όχι αυτά που δεν κάνει».

Ο σύζυγος της Θεοδώρας, από την άλλη, παρ'όλο που τα παιδιά προέκυψαν στο πλαίσιο του γάμου και ενώ και οι δύο τα επιθυμούσαν, ήταν απών στο μεγάλωμά τους. «Δεν βοήθησε στο μεγάλωμα των παιδιών, ούτε πρακτικά ούτε οικονομικά.»

Οικογένεια και φίλοι: Στήριξη και κριτική
«Θα μου ήταν αδύνατον να τα καταφέρω και δεν ξέρω καν αν θα έπαιρνα διαζύγιο αν δεν είχα τους γονείς μου, που με βοήθησαν και στην ανατροφή και στην οικονομική υποστήριξη», συνεχίζει η Θεοδώρα. «Εφόσον κρατούσαν οι γονείς μου τα παιδιά, μπορούσα να δουλεύω και έτσι να ανταπεξέλθω οικονομικά –χωρίς φυσικά να ζούμε πλούσια».

Η Ευαγγελία είχε επίσης βοήθεια από τους γονείς της τόσο οικονομικά όσο και στα καθημερινά, όμως, όπως λέει «στο μεγάλωμα του παιδιού κανείς δεν μπορεί πραγματικά να βοηθήσει αν δεν ζει μαζί του. Τις αποφάσεις για το πιο μικρό έως το πιο μεγάλο θέμα τις παίρνει μόνο αυτός που φροντίζει το μωρό, και που μπορεί να τις υποστηρίξει, να τις τροποποιήσει και να τις παρακολουθήσει». Όσο για τους φίλους της, «χωρίς να θέλω να αδικήσω κανέναν, δεν έχουν ιδέα πώς είναι να έχεις μονογονεϊκή οικογένεια. Ήταν δίπλα μου, πάντως, ο καθένας με τον τρόπο του και παρ’όλο που για ένα μεγάλο διάστημα βρίσκονταν σε σοκ, είναι πολύ σημαντική η υποστήριξή τους.»

Οι δυσκολίες
Για μία μαμά που καλείται να αναλάβει μόνη να μεγαλώσει τα παιδιά της, οι δυσκολίες μπορεί να είναι τεράστιες –ειδικά όσο τα παιδιά μεγαλώνουν. «Ο πρώτος μήνας με το μωρό ήταν μαγικός», λέει η Ευαγγελία. «Είχα μία υπερένταση και έναν ενθουσιασμό και πρωτόγνωρα συναισθήματα που με υποστήριξαν πολύ. Στους επόμενους μήνες, όμως, άρχισαν οι κολικοί του μωρού, οι δικοί μου πόνοι στη μέση, οι ψυχολογικές μεταπτώσεις και επιπτώσεις της συσσωρευμένης κούρασης… Εκεί χρειάστηκα βοήθεια από κοντινά μου πρόσωπα, τόσο ψυχολογική όσο και πρακτική, με το μωρό».

Η κούραση είναι η βασική δυσκολία που φαίνεται πως αντιμετωπίζει η Ευαγγελία μέχρι σήμερα, που ο γιος της είναι σχεδόν 3 ετών. «Εξάντληση, όχι απλά κούραση από την προσπάθεια να διαχειριστώ το παιδί μου χωρίς αντιδράσεις που συνήθως καταλήγουν σε υστερίες (για λόγους αστείους, π.χ. με ποιο πιρούνι θα φάει, τι παπούτσια θα φορέσει κ.λ.π.). Με κουράζει το ότι είμαστε οι δυο μας στο σπίτι και έχει να απευθυνθεί μόνο σε εμένα για οτιδήποτε θέλει –και νομίζω ότι κουράζεται και το παιδί. Με κουράζει το ότι ο πατέρας του, μη ζώντας μαζί μας, δεν παρακολουθεί την εξέλιξη της επικοινωνίας, τους διαφορετικούς χειρισμούς που χρειάζεται το παιδί. Κάτι που γίνεται αυτόματα στα περισσότερα ζευγάρια που ζουν μαζί, για εμάς αποτελεί θέμα συζήτησης –όχι πάντα ευχάριστο.

Εν τέλει, το παιδί έχει να αντιμετωπίσει μία μαμά πιο κουρασμένη απ’ό,τι θα μπορούσε να είναι και έναν μπαμπά που γνωρίζει τον γιο του με πιο αργό ρυθμό, απ΄ό,τι θα μπορούσε, αν ζούσε μαζί του. Τέτοιες καταστάσεις, βέβαια, μπορεί κανείς να συναντήσει και μέσα σε μία συμβίωση ή έναν γάμο».

Η Θεοδώρα, της οποίας τα παιδιά σήμερα είναι μεγάλα, θυμάται ως «δυσκολία» την διαφορετική αντιμετώπιση που δεχόταν από τους άλλους γονείς στο σχολείο, από τον κοινωνικό περίγυρο, ακόμα και από μέλη της οικογένειάς της. «Είσαι η ‘χωρισμένη’ και τα παντρεμένα ζευγάρια δυσκολεύονται να σε καλέσουν σπίτι τους χωρίς συνοδό. Οι άλλες μαμάδες στο σχολείο αποφεύγουν να σε κάνουν παρέα γιατί φοβούνται ότι θα τους φας τον άνδρα. Οι σύζυγοι των μαμάδων δεν θέλουν να σε κάνουν παρέα οι γυναίκες τους για να μην τις παρασύρεις κ.λ.π. Πρέπει και εκεί να δώσεις έναν αγώνα για να πείσεις ότι δεν είσαι ούτε ‘αντροχωρίστρα’ ούτε ‘πόρνη΄. Και οφείλεις να τον δώσεις γιατί, ακόμα κι αν προσωπικά δεν σε ενδιαφέρει καθόλου η γνώμη αυτών των ανθρώπων, σε ενδιαφέρει το πώς θα φερθούν στο παιδί σου. Και σε ενδιαφέρει το παιδί σου να δέχεται δίκαιη αντιμετώπιση».

Το κοινωνικό είναι ένα θέμα που σχολιάζει και η Ευαγγελία, λέγοντας όμως ότι δεν την απασχολεί. «Είμαι τόσο σίγουρη για το ότι ένα παιδί ζει ευτυχισμένο όταν οι γονείς του είναι ευτυχισμένοι και σε καλή σχέση μεταξύ τους. Αν αυτό σημαίνει να είναι χώρια, να είναι χώρια. Αν αυτό σημαίνει να είναι μαζί, τέλεια!».

Συμβουλές προς άλλες single μαμάδες:
Η μεγαλύτερη σε ηλικία Θεοδώρα θα συμβούλευε τις νέες μαμάδες που μεγαλώνουν παιδιά μόνες τους, να προσπαθήσουν να το καταευχαριστηθούν. «Απολαύστε την ζωή σας με τα παιδάκια σας χωρίς να σας πτοεί τίποτα. Και αν φτάσατε στο σημείο να πάρετε διαζύγιο και πρέπει αν ζήσετε με αυτό, προσπαθήστε να βλέπετε την θετική πλευρά των πραγμάτων».

Η Ευαγγελία έχει να προσθέσει τις δικές της συμβουλές: «Να περνάνε ωραία όταν παίζουν με το παιδί τους. Να κάνουν χαζομάρες μαζί και να γελάνε όσο περισσότερο γίνεται. Να λένε τα λιγότερα «όχι» που μπορούνε. Τις δύσκολες ώρες να σκέφτονται ότι θα έρθει το πρωί και θα λιώνουν και πάλι γι’αυτό το δύστροπο πλασματάκι. Και να θυμούνται ότι το τέλειο παιδί τους δεν το έκαναν μόνες αλλά με τον πατέρα του.»