Ηλιακή ενέργεια: Μια νέα οικονομία «ανατέλλει»(;)

του Γιώργου Κόκουβα

Θα γίνει ο ήλιος σανίδα σωτηρίας της οικονομίας μας; Θα εξάγουμε σύντομα και ανταγωνιστική ηλιακή ενέργεια εκτός από φέτα ΠΟΠ; Θα τρέχουν τα τρένα του ΟΣΕ αποκλειστικά με ενέργεια που παράγεται εν κινήσει, από φωτοβολταϊκά πάνελ πάνω στις οροφές τους; Ή είναι όλα μια ακόμα «παγίδα» των δανειστών μας για να μας εκμεταλλευτούν;

Το σίγουρο είναι ότι η Ελλάδα παρουσιάζει έναν από τους μεγαλύτερους μέσους όρους ηλιοφάνειας στην Ευρώπη –μάλιστα σε σχετικές μετρήσεις αναδείχθηκε 6η ανάμεσα σε 35 χώρες όλου του πλανήτη (1.800KWh ανά τετραγωνικό μέτρο). Το παράδοξο όμως είναι πως μέχρι σήμερα δεν είχε γίνει κανένα δραστικό βήμα για την αξιοποίηση αυτού του φυσικού πλεονεκτήματος. Ενδεικτικά, ενώ οι βόρειες χώρες παρουσιάζουν εν δυνάμει αξιοποίηση της ηλιακής τους ενέργειας περίπου 10%, η Ελλάδα, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της πιο «προικισμένης» Μεσογείου παρουσιάζουν ποσοστό μικρότερο από 2%.

Πλέον όμως, και υπό την πίεση της κρίσης –ή ίσως παρά την κρίση- ανακοινώνονται τα πρώτα στρατηγικά σχέδια του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής για την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Φυσικά, δεν λείπουν οι εύλογες φωνές αντίρρησης στις αιτιάσεις του. Γι’ αυτό κι εμείς συγκεντρώσαμε τις σημαντικότερες εξελίξεις που… ανατέλλουν στην Ελλάδα αλλά και τον αντίλογο στα μεγαλόπνοα σχέδια «πώλησης του ελληνικού Ήλιου».

 Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ, με τον όρο Ηλιακή Ενέργεια χαρακτηρίζουμε το σύνολο των διαφόρων μορφών ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Το φως και η θερμότητα που ακτινοβολούνται, απορροφώνται από στοιχεία και ενώσεις στη Γη και μετατρέπονται σε άλλες μορφές ενέργειας. Η τεχνολογία σήμερα αξιοποιεί ένα μηδαμινό ποσοστό της καταφθάνουσας στην επιφάνεια του πλανήτη μας ηλιακής ενέργειας με τριών ειδών συστήματα: τα θερμικά ηλιακά, τα παθητικά ηλιακά και τα φωτοβολταϊκά συστήματα.

Το πρώτο είδος συστημάτων, τα θερμικά ηλιακά είναι η μέχρι σήμερα πιο διαδεδομένη μορφή ηλιακών συστημάτων, που λειτουργούν με την λογική του ηλιακού θερμοσίφωνα: Η ακτινοβολία συγκεντρώνεται από συλλέκτες και με την άμεση επαφή τους με ένα ρευστό μέσο όπως το νερό, του μεταφέρουν την θερμότητα. 

Το δεύτερο είδος, τα παθητικά ηλιακά συστήματα, σχετίζονται με την βιοκλιματική αρχιτεκτονική. Είναι δηλαδή η χρήση τέτοιων υλικών και ο σχεδιασμός των κτιρίων, ώστε να αξιοποιούν στο έπακρο άμεσα το φως του ήλιου.

Τα φωτοβολταϊκά συστήματα, τέλος, είναι αυτά για τα οποία γίνεται πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια και μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε ηλεκτρική ενέργεια. 

Με βάση την δυναμική της χώρας για εμπόριο ηλιακής ενέργειας, το ΥΠΕΚΑ με επικεφαλής τον υπουργό Γιώργο Παπακωνσταντίνου σπεύδει τους τελευταίους μήνες να προωθήσει το πρόγραμμα «Ήλιος» ως έναν νέο δρόμο εξωστρέφειας για την Ελλάδα. Ο υπουργός αναφέρει σχετικά σε πρόσφατο άρθρο του στην έκδοση «Greek Energy 2012» του Energypress.gr: «Το καλοκαίρι του 2011 βάλαμε μπροστά ένα φιλόδοξο αλλά ρεαλιστικό σχέδιο παραγωγής και εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ήλιο. Το ελληνικό σχέδιο “Helios” σήμερα αποτελεί και ευρωπαϊκή μέριμνα.

«Πέρα από την θετική επίπτωση στο εξωτερικό μας ισοζύγιο, οι κλάδοι της παραγωγής, κατασκευής, εγκατάστασης και λειτουργίας φωτοβολταϊκών έχουν σίγουρα να αναμένουν μεγάλα οφέλη, δημιουργώντας ταυτόχρονα έναν σημαντικό  αριθμό νέων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα μιλάμε για μια σημαντική παραγωγική βάση με αναλογικά πολύ μικρή όχληση για το φυσικό μας περιβάλλον, απόλυτα συμβατή με το πρότυπο πράσινης ανάπτυξης που χρειάζεται η χώρα μας. Αντίστοιχα, υπάρχουν σημαντικά οφέλη και για την Ευρώπη. Ενισχύεται σημαντικά η ενεργειακή αυτονομία, αλλά και η απόδοση των ευρωπαϊκών επενδύσεων σε ηλιακή ενέργεια είναι πολλαπλάσια στις χώρες του Νότου, άρα και το αποτέλεσμα για τον καταναλωτή», αναφέρει ο Γ. Παπακωνσταντίνου, ενώ σημειώνει πως ο στόχος της Ελλάδας είναι μέχρι το 2020, το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές – ο ίδιος στόχος για το 2050 τίθεται στο 60-70%.

Όπως αναφέρει δημοσίευμα του κρατικού portal InvestInGreece.gov.gr, η ηλιακή/ φωτοβολταϊκή ενέργεια πρόκειται να αποτελέσει έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες του ενεργειακού προφίλ της Ελλάδας. Η Ελλάδα διαθέτει πλούσιο ηλιακό δυναμικό και εκτιμάται ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί να καλύψει το ένα τρίτο των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η αγορά θα αναπτυχθεί σημαντικά και η αξία της θα ξεπεράσει τα 4 δισεκατομμύρια ευρώ στα επόμενα χρόνια. 

Η σημερινή δυναμικότητα των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων στη χώρα έχει φτάσει τα 340 MWh, ενώ αναμένεται να φτάσει περί τα 2.200 ΜWh μέχρι το έτος 2020. Μεταξύ των εταιρειών που έχουν επενδύσει στον τομέα ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα είναι οι γερμανικές Conergy και WPD, η γαλλική EDF-ΕEN, η αυστραλιανή Babcock & Brown, η ελληνική ΔΕΗ και ο ελληνο-ισπανικός όμιλος Ρόκας-Iberdrola.

Ο Ευρωπαϊκός Επίτροπος για την Ενέργεια, Γκίντερ Έτινγκερ, δήλωσε υπέρμαχος της ιδέας, ενώ σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel τόνισε για τα αναγκαία κονδύλια πως «αφενός μπορούμε να προτείνουμε στους Έλληνες να εκμεταλλευτούν κοινοτικά προγράμματα με συγχρηματοδότηση, αφετέρου μπορούμε μεσοπρόθεσμα να χρησιμοποιήσουμε τις ενισχυτικές δυνατότητες που διαθέτουμε, προκειμένου να δικτυώσουμε ταχύτερα την Ελλάδα με τα κράτη-μέλη»

Η Γερμανία άλλωστε αποτελεί τον πιθανότερο και μεγαλύτερο αγοραστή ηλιακής ενέργειας, καθώς αναζητά εναλλακτικές ενόψει της αντικατάστασης της πυρηνικής ενέργειας με άλλες μορφές. Υπολογίζεται πως για να καλυφθεί ο στόχος, χρειάζεται να βρεθούν 200.000 τ.χλμ. ελεύθερης έκτασης σε ελληνικά εδάφη για την τοποθέτηση ηλιακών συλλεκτών, ενώ ο Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογράφησης Ελλάδος έχει ήδη εντοπίσει ευνοϊκά σημεία. Αυτό που μένει είναι η κοστολόγηση της παραγόμενης ενέργειας, ώστε να έλθει σε ανταγωνιστικά επίπεδα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες.

Πέρα από την πώληση της ενέργειας που προέρχεται από τον ήλιο, ο ΟΣΕ, σύμφωνα με δημοσίευμα του Ypodomes.com σχεδιάζει ήδη να θέσει σε λειτουργία το «ηλιακό τρένο». Συγκεκριμένα, ο άξονας Λάρισα-Θεσσαλονίκη και τα τρένα που κινούνται σε αυτόν θα λαμβάνουν ενέργεια για την κίνησή τους από πάνελ τοποθετημένα κατά μήκους του σιδηροδρομικού δικτύου, ενώ στην συνέχεια θα τοποθετηθούν φωτοβολταϊκά στην οροφή του τρένου, ώστε να τροφοδοτείται εν κινήσει και να ταξιδεύει αποκλειστικά με αυτή την ενέργεια. 

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η ΓΑΙΑ-ΟΣΕ έχει παραχωρήσει για τον ίδιο σκοπό όλους τους σταθμούς του Προαστιακού της Αττικής, ενώ σχεδιάζεται πράσινος πεζόδρομος στην διαδρομή Λεύκα-Πειραιά.

Οι υποσχέσεις του προγράμματος Ήλιος είναι πολλές και οι ελπίδες για την αναπτυξιακή ώθηση μεγάλες, αλλά δεν έχουν πειστεί όλοι. Στην Αμερική, επί παραδείγματι, επιχειρηματίες που δραστηριοποιήθηκαν στον τομέα των ΑΠΕ υποδεικνύουν την ύπαρξη «φούσκας» που έσκασε ήδη, καθώς τελικά τα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες δεν ήταν στα επίπεδα που αναμενόταν, ενώ οι παραδοσιακές πηγές ενέργειας δεν «πτοήθηκαν» στο παραμικρό. 

Εν τω μεταξύ, η Εκκλησία της Ελλάδος εξέφρασε το παράπονό της, επειδή προτιμήθηκαν οι Ευρωπαίοι επενδυτές για την δραστηριοποίηση στην τοποθέτηση φωτοβολταϊκών, ενώ σύμφωνα με τις δηλώσεις του Αρχιεπίσκοπου Ιερώνυμου, η Εκκλησία είχε ήδη ζητήσει ανάλογες εγκαταστάσεις στις εκτάσεις της για φιλανθρωπικούς σκοπούς – φυσικά, με βάση τον πρότερο… βίο εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, δεν έλειψαν και οι αντιδράσεις στην… αντίδραση.

Εν τω μεταξύ, φρένο στις ελπίδες του «Ήλιου» έβαλε και η πρόσφατη δήλωση του Γερμανού αναπληρωτή υπουργού Ενέργειας Juergen Becker, σύμφωνα με την οποία η Γερμανία (ο κυριότερος υποψήφιος «πελάτης» μας) σκοπεύει να εξαντλήσει τις δικές της δυνατότητες αξιοποίησης ηλιακής ενέργειας προτού στραφεί στην εισαγωγή της από άλλες χώρες. Την ίδια ώρα, μία από τις γερμανικές εταιρίες φωτοβολταϊκών, η Q-Cells κηρύττει πτώχευση, δείχνοντας σημάδια αδυναμίας του τομέα –τα ίδια σημάδια που έκαναν την BP να αποσυρθεί από τον συγκεκριμένο χώρο- καθώς από την Ασία εμφανίζονται όλο και περισσότερες εταιρίες με πάμφθηνα πάνελ. Για τα συμφέρονται της γερμανικής οικονομίας και τους λόγους που «καίγονται» για το πρόγραμμα «Ήλιος» διαβάστε το ενδιαφέρον δημοσίευμα του Euro2day.gr. 

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το σχέδιο Ήλιος όπως το παρουσίασε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, δείτε εδώ, ενώ για μια ενδιαφέρουσα ανάλυση των θετικών και των αρνητικών της επένδυσης σε ηλιακή ενέργεια δείτε εδώ.