Όσα (επιστημονικά) μας έμαθε το 2011

Τι μας έμαθε το 2011; Πολλά, σε επίπεδο (διεθνούς, εσωτερικής και ατομικής) οικονομίας, ιστορικών εξελίξεων και… λαϊκής δύναμης, για να παραφράσουμε το πρόσφατο εξώφυλλο του Time. Κι ακόμα περισσότερα στον τομέα των επιστημών, αν ρωτήσετε το περιοδικό Science και την Αμερικανική Εταιρεία για την Προώθηση της Επιστήμης, που δημοσιεύουν κάθε χρόνο τη λίστα με τα σπουδαιότερα επιτεύγματα της χρονιάς.

Στην πρώτη θέση της εν λόγω λίστας για το 2011, λοιπόν, φιγουράρει η έρευνα του Μάιρον Κοέν και της ομάδας του της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα, που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine τον περασμένο Αύγουστο και απέδειξε πως τα φάρμακα κατά του AIDS είναι σχεδόν εξίσου αποτελεσματικά με τα προφυλακτικά στην αποφυγή της διάδοσης του ιού.

Η έρευνα ξεκίνησε το 2007 με τη συμμετοχή 1.763 ετεροφυλόφιλων ζευγαριών, στα οποία ο ένας εκ των δύο συντρόφων ήταν οροθετικός. Κατέληξε, δε, στο συμπέρασμα ότι οι ασθενείς που λάμβαναν έγκαιρα αντιρετροϊκά φάρμακα μείωναν τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού στον/ στη σύντροφό τους κατά 96%.

Η ανακάλυψη χαρακτηρίστηκε ορόσημο προόδου στη μάχη κατά της νόσου, η οποία έχει μολύνει, μέσα σε τριάντα χρόνια, περί τα 33 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Μόνο το 2009 1,8 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του AIDS.

Τη λίστα με τα σημαντικότερα επιστημονικά επιτεύγματα του 2011 συμπληρώνουν οι εξής ανακαλύψεις:

Η επιστροφή του Χαγιαμπούσα
Το διαστημικό σκάφος Χαγιαμπούσα επέστρεψε στη Γη, φέρνοντας μαζί του δείγματα από την επιφάνεια του αστεροειδή Ιτοκάβα. Οι τεχνικές δυσκολίες που παρουσιάστηκαν καθυστέρησαν κατά τρία χρόνια την αποστολή. Η ανάλυση που πραγματοποιήθηκε τελικά στο δείγμα, όμως, έδειξε, μεταξύ άλλων, ότι ο ηλιακός άνεμος αποχρωματίζει τους αστεροειδείς, και ότι οι χονδρίτες, οι μετεωρίτες που βρίσκονται περισσότερο απ’ όλους στην Γη, προέρχονται από αστεροειδείς όπως ο Ιτοκάβα.

Αυστραλοπίθηκος, ο πρόγονός μας
Σε συνέχεια των μελετών του 2010 που έδειχναν ότι Ευρωπαίοι και Ασιάτες έχουμε κληρονομήσει ένα 2% έως 6% του DNA μας από τους Νεάντερταλ, νέες έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η επιμιξία με τους ανθρώπους των σπηλαίων ενίσχυσε το ανοσοποιητικό σύστημα των σύγχρονων ανθρώπων. Ως αποτέλεσμα των συγκεκριμένων ερευνών, εγείρονται νέα ερωτήματα σχετικά με την άμεση καταγωγή μας από τον δεξιοτέχνη Αυστραλόπιθηκο sediba.

Φωτοσύνθεση power!
Ιάπωνες ερευνητές απεικόνισαν για πρώτη φορά τη δομή του «Φωτοσυστήματος 2», μιας φωτοσυνθετικής πρωτεΐνης την οποία χρησιμοποιούν τα φυτά για να διασπάσουν το νερό σε άτομα υδρογόνου και οξυγόνου. Η συγκεκριμένη ανακάλυψη ενδέχεται να διευκολύνει την παραγωγή «καθαρής» ενέργειας.

Ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του Big Bang (;)
Οι αστρονόμοι, χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο Κεκ της Χαβάης, εντόπισαν δύο «παρθένα» νέφη υδρογόνου, τα οποία φαίνεται να έχουν την ίδια χημική σύνθεση με αυτήν που εκτιμάται ότι υπήρχε κατά τα πρώτα χρόνια μετά το αρχικό «Μπιγκ Μπανγκ» της δημιουργίας. Μια άλλη ομάδα ανακάλυψε ένα άστρο χωρίς σχεδόν καθόλου μέταλλα, όπως ήταν τα πρώτα άστρα στο σύμπαν, πράγμα που δείχνει ότι πιθανότατα, παρά την βίαιη φύση του σύμπαντος, διατηρούνται στα βάθη του διαστήματος αρχέγονες «νησίδες» που έχουν διατηρήσει την πρωτογενή σύστασή τους.

Τα μικρόβια που ζουν… μέσα μας
Οι επιστήμονες έριξαν νέο φως στις ευμεγέθεις μικροβιακές κοινότητες που ζουν στο ανθρώπινο σώμα και συμβιώνουν μαζί μας –το λεγόμενο «μικροβίωμα». Η έρευνα, μεταξύ άλλων, έδειξε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει μια «δική του» κυρίαρχη κατηγορία βακτηρίων στο έντερό του, από τα οποία άλλα προτιμούν το κρέας και τις πρωτεΐνες και άλλα είναι φυτοφάγα.

Το εμβόλιο της ελονοσίας έρχεται
Η προσπάθεια δημιουργίας του πρώτου αποτελεσματικού εμβολίου για την ελονοσία σημείωσε σημαντική πρόοδο μετά τη δημοσιοποίηση των πρώτων αποτελεσμάτων μιας μεγάλης κλινικής δοκιμής που έδειξε ότι μειώνει στο μισό περίπου τον κίνδυνο μόλυνσης.

Ο αστρονομικός μας χάρτης μεγαλώνει
Πολλές ήταν το 2011 οι ανακαλύψεις νέων παράξενων εξωπλανητών, κυρίως χάρη στο διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler της NASA. Ξεχώρισαν μία ομάδα έξι μεγάλων πλανητών σε τροχιά γύρω από το άστρο Κepler 11, σε απόσταση περίπου 2.000 ετών φωτός από τη Γη, καθώς επίσης και ο εντοπισμός δέκα «ορφανών» πλανητών που δεν φαίνεται να περιφέρονται γύρω από κανένα μητρικό άστρο, ενός πλανήτη που έχει δύο ήλιους και ενός άλλου που περιφέρεται με αντίστροφη φορά από τη φορά του άστρου του.

Τα καινούρια μας ορυκτά
Χημικοί ανακάλυψαν νέα συνθετικά πορώδη ορυκτά, τους ζεόλιθους, τα οποία μπορούν να βρουν άπειρες πρακτικές εφαρμογές, όπως νέου τύπου απορρυπαντικά για τα πλυντήρια και νέες διαδικασίες καθαρισμού στη βιομηχανία (πετρελαίου, αερίου κ.ά.). Οι νέοι ζεόλιθοι είναι φθηνότεροι, πιο λεπτοί και περισσότερο κατάλληλοι για την επεξεργασία και κάθαρση μεγάλων οργανικών μορίων.

Δεν θα γεράσουμε ποτέ (;)
Στον τομέα της βιολογίας, ξεχώρισε η ανακάλυψη ότι η απομάκρυνση των παλαιών κυττάρων (που έχουν πάψει πια να διαιρούνται) μπορεί να επιβραδύνει τα συμπτώματα της γήρανσης. Τα σχετικά πειράματα με ποντίκια έδειξαν ότι ο «καθαρισμός» του οργανισμού από τα γερασμένα κύτταρα μπορεί να καθυστερήσει την εμφάνιση καταρράκτη ή μυϊκής αδυναμίας. Η διάρκεια ζωής των πειραματόζωων δεν επιμηκύνθηκε, αλλά η ποιότητα ζωής τους βελτιώθηκε.

Πηγή: Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων
Η.Κ.