Ξένοι στην Αθήνα: Καλά, εσύ εντάχθηκες νωρίς

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Ήδη από την προηγούμενη περιπλάνησή μας στα Αθηναϊκά «γκέτο» (αν υφίσταται αυτός ο όρος στην Ελλάδα) είχαμε δει τα πρώτα σημάδια αρμονικής ένταξης των περισσότερων μεταναστών στο κέντρο της Αθήνας. Περάσαμε έξω από παραδοσιακά μαγαζάκια που πουλούσαν κάθε λογής ανατολίτικα (και όχι μόνο) μπαχαρικά, πρατήρια ρούχων και παπουτσιών με τιμές άκρως ανταγωνιστικές (ποια Ζara;) για τα δεδομένα της «ελληνικής» αγοράς, εστιατόρια, fast food με λαχταριστά κεμπάπ και γραφικά καφενεία με άρωμα Τυνησίας.

Ναι, πολλοί θα αντιτείνουν το γεγονός ότι το κέντρο της Αθήνας συνεχίζει να είναι γεμάτο από πρεζάκια, εμπόρους ναρκωτικών και ιερόδουλες. Ότι σε ορισμένα τετράγωνα δεν μπορείς να κυκλοφορήσεις μόνος σου το βράδυ ή ακόμα και το πρωί. Όμως, με μια πιο αποστασιοποιημένη ματιά, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι οι περισσότερες από αυτές τις κουλτούρες έχουν καταφέρει να εντάξουν αρμονικά τις επιχειρήσεις τους στα ελληνικά δεδομένα, διατηρώντας παράλληλα αρκετά από τα στοιχεία της κουλτούρας τους ατόφια.

«Μεταναστευτικές» επιχειρήσεις στο κέντρο της πόλης

Δευτέρα, 6μισι το απόγευμα συναντιόμαστε με τον Χαλίς Ιμπραήμ Αχμάτ, Κούρδο στην καταγωγή, Αντιπρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Μεταναστών και Πρόεδρο της Ένωσης Κούρδων. Έχει μόλις σχολάσει από τη δουλειά του, αλλά είναι άκρως ευδιάθετος και ομιλητικός. «Πάμε ευθεία», μου λέει, «θα κάνουμε μια βόλτα για να σου δείξω ορισμένα πράγματα». Διασχίζουμε την Λιοσίων προς Ομόνοια, «Από την πλατεία Αττικής μέχρι την πλατεία Καραϊσκάκη έχουν πολλά μαγαζιά και μίνι μάρκετ κυρίως μετανάστες από το Μπαγκλαντές», λέει και μου δείχνει τα μικρά μαγαζάκια.

Εν τω μεταξύ, συζητάμε για το αν θα πτωχεύσει η Ελλάδα ή όχι. «Θα πάρουμε το δάνειο, θα παραμείνουμε στο ευρώ και μετά από έξι μήνες θα τελειώσουν πάλι τα λεφτά!», λέει γελώντας. Μου μιλάει για τα χρόνια του στην Ελλάδα, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες με το άσυλο και το ότι έρχονται σε εκείνον για να τους βοηθήσει. Καταστήματα με ρούχα, παπούτσια από την Κίνα, το Μπαγκλαντές, την Αίγυπτο, καταστήματα και μίνι μάρκετ που όπως αναφέρει είναι γεμάτα από κόσμο, Έλληνες και ξένους. «Είναι πολύ πιο φθηνά από τα Ελληνικά και οι πελάτες ξέρουν από πού έρχεται το εμπόρευμα που αγοράζουν», μου λέει.

Η Chinatown στην Αγησιλάου

Την αγορά των ρούχων την έχουν ως επί το πλείστον «καταλάβει» οι Κινέζοι μετανάστες. Δεν είναι άλλη από την «Αθηναϊκή Chinatown». Τα λίγα εκείνα οικοδομικά τετράγωνα πέριξ της Ομόνοιας, στην Αγησιλάου, όπου οι Κινέζοι μετανάστες στήνουν επιχειρήσεις, ανοίγουν καταστήματα, μεγαλώνουν τις οικογένειές τους και προσπαθούν να επιβιώσουν.
Σε όλο το μήκος της από την Ιερά Οδό μέχρι την Βούλγαρη, υπάρχουν δεκάδες μαγαζιά με κινέζικα προϊόντα κάθε λογής: παπούτσια, κοσμήματα, ρούχα, εσώρουχα και οικιακά είδη, καθώς και ένα μεγάλο εμπορικό, το εξαώροφο «Chinatown», μια κινέζικη γωνιά που προσφέρει κάθε είδους υπηρεσία: υπεραγορά, πάγκους με κινέζικα προϊόντα, παραδοσιακό κινέζικο φαγητό και δεκάδες μαγαζιά με κινέζικα ρούχα.

Κάπου στην μέση της Αγησιλάου, βρίσκονται και τα γραφεία της «China Greece Times», της μοναδικής εφημερίδας που κυκλοφορεί στην Ελλάδα στα κινέζικα. Με έναν από τους δημοσιογράφους της εφημερίδας, τον κ. Wemtzen - μου είπε να τον λέω «Ρόμπιν» για μεγαλύτερη ευκολία- κατάφερα και μίλησα την επόμενη μέρα στο τηλέφωνο σχετικά με την είσοδο και ένταξη των Κινέζων μεταναστών στην Ελλάδα.

«Το πρώτο κύμα ήρθε το 1998 και ήταν από την Κίνα και από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες», αναφέρει. «Ήρθαν στην Ελλάδα για ένα καλύτερο μέλλον και περισσότερες ευκαιρίες για δουλειά. Ήθελαν περισσότερο να κάνουν τις δικές τους επιχειρήσεις και όχι να δουλέψουν για λογαριασμό κάποιου εργοδότη», λέει ο Ρόμπιν και συνεχίζει: «Στην αρχή τα πράγματα ήταν εξαιρετικά δύσκολα για αυτούς, αλλά τώρα όλοι σχεδόν έχουν βρει τον δρόμο τους και ζουν καλύτερα σε σχέση με πριν».

Και μπορεί εμείς οι Έλληνες να νομίζουμε ότι τα Κινέζικα προϊόντα είναι κάκιστης ποιότητας επειδή έχουν χαμηλή τιμή, αλλά αυτό που ξεχνάμε είναι ότι οι κινέζικες επιχειρήσεις δεν παύουν να είναι επιχειρήσεις. «Η χαμηλή ποιότητα, ακόμα και αν η τιμή είναι χαμηλή δεν έχει μέλλον στην επιχείρηση», τονίζει ο Ρόμπιν, «Τα τελευταία χρόνια η ποιότητα των κινέζικων προϊόντων έχει βελτιωθεί κατά πολύ για να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα. Ελάχιστα είναι πλέον τα κινέζικα προϊόντα που είναι χαμηλής ποιότητας», προσθέτει.

Όσον αφορά την Κινέζικη κουλτούρα, αυτή διατηρείται σε αρκετές περιπτώσεις από τους Κινέζους μετανάστες, όπως αναφέρει ο Ρόμπιν: «Με την βοήθεια της Κινέζικης Πρεσβείας, αλλά και ανεξάρτητα μπορούμε και διοργανώνουμε ακόμα γιορτές. Γιορτάζουμε τον ερχομό της Άνοιξης, την Χρονιά του Λαγού (κάτι σαν την δική μας Πρωτοχρονιά) και διοργανώνουμε κατά καιρούς διάφορα events».

Ανατολίτικες ταβέρνες, μίνι μάρκετ και καφενεία

Συνεχίζοντας την βόλτα με τον Χαλίζ στα πέριξ της Ομόνοιας, περνάμε μπροστά από αρκετές ταβέρνες με παραδοσιακή ανατολίτικη κουζίνα. Είναι όλες γεμάτες. «Το πρωί εδώ γίνεται χαμός», λέει ο Χαλίζ για μια ταβέρνα που την έχει ανοίξει φίλος του από το Κουρδιστάν και η οποία παραμένει γεμάτη και τα απογεύματα. Το μαγαζί κάνει «χρυσές» δουλειές. Συνεχίζουμε οδικώς προς την Σωκράτους και περνάμε μπροστά από ένα πρατήριο με ρούχα από Αίγυπτο, παραδοσιακά και μοντέρνα. Ο Χαλίζ συνήθως αγοράζει από εδώ μπουφάν και σακάκια μιας και οι τιμές όπως μου λέει είναι εξαιρετικά χαμηλές και η ποιότητα πολύ καλή. Παρκάρω και μπαίνουμε μέσα. Το μαγαζί ανήκει σε Αιγύπτιο, αλλά το «δουλεύει» ένας φίλος του Χαλίζ.

Λίγο πιο πάνω, το «Εμπόριο Τροφίμων» του Αμπού Μαλέκ, όπως γράφει η ταμπέλα, είναι ένα αξιοπρεπέστατο μανάβικο – μίνι μάρκετ με Αραβικά προϊόντα, μπαχαρικά, κρέατα, τυριά και ξηρούς καρπούς. Πέντε λίτρα ελαιόλαδο κοστίζουν 7.5€ και πολύ χαμηλές τιμές – για τα δεδομένα των ελληνικών σούπερ μάρκετ – σε είδη πρώτης ανάγκης. Ο Χαλίζ μου δίνει να δοκιμάσω ένα σπόρο, τον «Χελ», το οποίο χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο ως αρωματικό σε τσάγια, αλλά και ως γιατροσόφι για το στομάχι και τα νεφρά. Η γεύση του είναι πολύ έντονη και αρωματική, δεν θυμάμαι να έχω δοκιμάσει κάτι παρόμοιο. 400 γραμμάρια «Χελ» παρακαλώ… 

Διασχίζουμε κάθετα την Πειραιώς και συνεχίζουμε στην Ζήνωνος. Σταματάμε σε ένα γωνιακό καφενείο, όπου ο ιδιοκτήτης – πάλι γνωστός του Χαλίζ – κερνάει αρωματικό τσάι. «Όλοι αυτοί εδώ είναι φίλοι μου. Έρχονται και μου ζητούν βοήθεια για να βγάλουν τα χαρτιά τους, αλλά και για ο,τι μπορείς να φανταστείς», λέει.

Δύσκολοι καιροί για μετανάστες

Πάντως σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι όλα ρόδινα και συχνά η ένταξη στην ελληνική κοινωνία αρκετές φορές ήταν δύσκολη. Μπορεί αρκετοί από αυτούς να κατάφεραν να στεριώσουν ανοίγοντας επιχειρήσεις και μαγαζιά στην Αθήνα, αλλά χιλιάδες ακόμα ανεβαίνουν τον δικό τους Γολγοθά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μόνικα, από την Αιθιοπία, η οποία ζει 25 χρόνια στην Ελλάδα μέλος της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών. Πρόκειται για μια οργάνωση 50 περίπου γυναικών, οι οποίες συνεργάζονται µε άλλες οµάδες γυναικών, όπως της Γκάνας, της Σιέρα Λεόνε, της Τανζανίας, της Νιγηρίας και του Καµερούν. Στόχος τους η υποστήριξη των Αφρικανών γυναικών που ζουν στην Ελλάδα.

«Προσπαθούμε να ενταχθούμε στην ελληνική κοινωνία, αλλά εγώ προσωπικά έχω φτύσει αίμα για να τα καταφέρω», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Δεν έχω πειράξει ποτέ κανέναν, αλλά υπάρχει τόση αδιαφορία για εμάς, τόση γραφειοκρατία, τόσο περιθώριο, που πραγματικά από ένα σημείο και μετά απογοητεύεσαι», συνεχίζει. «Φίλοι μου από την Αιθιοπία που έχουν μεταναστεύσει εδώ μου λένε ότι νιώθουν σαν να είναι νέου τύπου φυλακισμένοι, σε ένα μοντέρνο κλουβί. Πώς να μπορέσουμε να ενταχθούμε σε αυτή τη χώρα αρμονικά, κάτω από αυτές τις συνθήκες; Γιατί να μάθουμε Ελληνικά αν δεν μπορούμε να νιώθουμε ασφαλείς; Αν δεν ξέρουμε αν θα μείνουμε ή θα φύγουμε;».

Κυριακή… σχολική γιορτή

Στην προσπάθεια για ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία έχουν συμβάλλει κατά καιρούς διάφοροι μη κρατικοί φορείς, όπως σύλλογοι, ενώσεις μεταναστών, αλλά και ανεξάρτητες πρωτοβουλίες εθελοντών.

Μια τέτοια πρωτοβουλία είναι το Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών. Εκεί παραδίδονται δωρεάν μαθήματα ελληνικών, σε ενήλικους μετανάστες και πρόσφυγες, από Έλληνες δασκάλους, φιλολόγους, μεταπτυχιακούς φοιτητές, συνταξιούχους εκπαιδευτικούς. Ξεκίνησε το 2004 και έκτοτε έχουν περάσει από τα… θρανία του περίπου τέσσερεις χιλιάδες εθελοντές, σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Θανάση Κούρκουλα. «Στοχεύουμε στην ένταξη και όχι στην ενσωμάτωση των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία», αναφέρει ο κ. Κούρκουλας. «Υπάρχουν πέντε επίπεδα μάθησης στο σχολείο, το καθένα από τα οποία διαρκεί έξι μήνες. Οι μετανάστες που έρχονται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα κατατάσσονται σε κάθε επίπεδο ανάλογα με τη μόρφωσή τους», προσθέτει.

Στο σχολείο διοργανώνονται κατά καιρούς διάφορες δραστηριότητες και γιορτές, οι οποίες έχουν όμως μεικτό χαρακτήρα και δεν επικεντρώνονται απαραίτητα στην κουλτούρα μιας συγκεκριμένης μερίδας μεταναστών. Σε αυτές όπως μας πληροφορεί ο κ. Κούρκουλας, συμμετέχουν Έλληνες, αλλά και ξένοι καλλιτέχνες.

And life goes on

Ολοκληρώσαμε την βόλτα με τον Χαλίζ, καταλήγοντας στην παραδοσιακή αραβική ταβέρνα του φίλου του, Ομάρ, στην Αυλώνος λίγο πάνω από την Αχαρνών. Αφού μας κέρασε απίστευτα πιροσκί γεμιστά με κιμά και μυρωδικά, συζητήσαμε για τα επιχειρηματικά του σχέδια. «Είχα ανοίξει εστιατόριο στο Μπουρνάζι αλλά δεν πήγε καλά. Έτσι μεταφερθήκαμε εδώ. Θέλω να έρχονται και Έλληνες γιατί το φαγητό είναι πραγματικά φθηνό και ποιοτικό, αλλά και μετανάστες ανεξαρτήτως εθνικότητας», μου λέει.