Ανώνυμοι Αλκοολικοί: Άπιωτοι για μία(;) μέρα

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Στις αρχές του 1930 δύο άνθρωποι συναντώνται τυχαία στην Αμερική. Ο Bill Wilson, αθεράπευτα αλκοολικός και ο Robert Holbrook Smith γιατρός με σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού, ανακαλύπτουν με έκπληξη ότι ανταλλάσοντας τις εμπειρίες και τους κοινωνικούς τους προβληματισμούς, μπορούσαν να παραμείνουν μακριά από το αλκοόλ. Και έτσι έγινε. Μέχρι τον θάνατό τους, ο Bill W. και ο Dr. Bob – όπως έγιναν γνωστοί – δεν ξαναήπιαν ούτε σταγόνα. Η ιστορία τους μάλιστα, αποτέλεσε αφορμή για την δημιουργία τηλεταινίας το 1989 με τίτλο My Name Is Bill W.  

Η αδελφότητα που δημιούργησαν με την ονομασία «Ανώνυμοι Αλκοολικοί», διαδόθηκε ραγδαία και με την βοήθεια ενός δημοσιεύματος στην εφημερίδα Saturday Evening Post έκανε τον γύρο του κόσμου. Στην Ελλάδα ξεκίνησαν την λειτουργία τους πριν 28 χρόνια στην τότε Αμερικάνικη Βάση του Ελληνικού και σήμερα διατηρούν τα κεντρικά τους γραφεία στην Σόλωνος, έχοντας διάφορες ομάδες σε πόλεις εντός και εκτός των ορίων της Αττικής.

«Ο αλκοολισμός είναι ασθένεια», λέει ο Θοδωρής, οικογενειάρχης, μέλος των Α.Α. και έντεκα χρόνια «καθαρός» από αλκοόλ όπως παραδέχεται. «Ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι είναι μια κακή συμπεριφορά ή ένα κοινωνικό στίγμα. Ενώ το αλκοόλ είναι κοινωνικά ελεύθερο, ο αλκοολισμός και ο αλκοολικός είναι κοινωνικά απόβλητοι», συνεχίζει.

Οι Α.Α. δέχονται οποιονδήποτε στις ομάδες τους. Δεν ξεχωρίζουν, ούτε φυλή, ούτε φύλο, ούτε τάξη και δεν ασχολούνται με οτιδήποτε έχει να κάνει με κοινωνικά, θρησκευτικά ή πολιτικά status. «Οποιοσδήποτε χτυπήσει την πόρτα μας, μπορεί να περάσει μέσα. Εξάλλου ένα από τα μεγαλύτερα ατού μας είναι η ανωνυμία», μου λέει ο Θοδωρής. Οι Α.Α. δεν κρατάνε ούτε στοιχεία, ούτε τηλέφωνα, ούτε καν το όνομα των ατόμων που τους προσεγγίζουν, εφόσον οι τελευταίοι δεν θέλουν να το δώσουν.

Το κέντρο τους ονομάζεται Intergroup και βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, αλλά δεν έχουν διευθυντή ή κάποιο ηγετικό στέλεχος. Υπάρχουν μόνο άτομα που αναλαμβάνουν ορισμένες εργασίες και τα οποία εκλέγονται με δημοκρατικές διαδικασίες για να συντονίσουν τις προσπάθειες των Α.Α. Υπάρχει επίσης γραμματέας που κρατάει τα πρακτικά και ταμίας ο οποίος μαζεύει τις εθελοντικές εισφορές. Εθελοντικές, γιατί κανείς από αυτούς που θα ζητήσουν βοήθεια από τους Α.Α δεν είναι υποχρεωμένος να συνεισφέρει οικονομικά, μάλιστα οι ίδιοι δεν δέχονται καμία χρηματική συνεισφορά από κράτος και φορείς. «Είμαστε αυτοσυντήρητοι και αυτόνομοι», λέει ο Θοδωρής.
 
«Αν κάποιος δίνει λεφτά στα όργανα, τους λέει και τι να παίξουν. Εμείς δεν θέλουμε καμία τέτοια παρέμβαση από κανέναν, είτε είναι κοινωνική, πολιτική ή θρησκευτική ομάδα. Εκείνοι κάνουν την δουλειά τους, εμείς την δικιά μας». Ποια είναι όμως, αυτή η «δουλειά»; Πώς μπορούν οι Α.Α να βοηθήσουν έναν αλκοολικό;

Όσο και αν φαίνεται περίεργο, μόνο μέσω συζητήσεων που γίνονται στις ομαδικές συναντήσεις. Μερικές είναι καθημερινές, άλλες πραγματοποιούνται τρεις με τέσσερεις φορές την εβδομάδα, ανάλογα με το μέγεθος της εκάστοτε ομάδας. Αυτό που προτείνουν στον ενδιαφερόμενο, είναι να συμμετέχει σε ενενήντα συγκεντρώσεις, χωρίς όμως να είναι υποχρεωμένος να τις παρακολουθήσει όλες. «Δεν κρατάμε απουσίες», λέει ο Θοδωρής. «Του λέμε πώς ξεκινήσαμε εμείς, τι κάναμε για να μείνουμε μακριά από το αλκοόλ και του δείχνουμε μέσα από την συζήτηση πώς μπορεί και εκείνος να το καταφέρει».

Η «μέθοδος θεραπείας» των Α.Α. – αν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι- βασίζεται σε "δώδεκα βήματα" και "δώδεκα παραδόσεις" και πρόκειται για ένα πρόγραμμα αυτογνωσίας. Τα "δώδεκα βήματα" έχουν να κάνουν με την προσωπική ανάρρωση του αλκοολικού και τον βοηθούν να βρει τους λόγους για τους οποίους οδηγήθηκε στο αλκοόλ, ενώ οι "δώδεκα παραδόσεις" είναι οι λειτουργίες και οι αντιλήψεις της ομάδας. Για παράδειγμα ένα από τα δώδεκα βήματα είναι: «Παραδεχτήκαμε ότι είμαστε εντελώς αδύναμοι απέναντι στο αλκοόλ και ότι δεν μπορούμε να κουμαντάρουμε την ζωή μας», ενώ η πρώτη από της δώδεκα παραδοχές λέει: "Το καλό του συνόλου θα πρέπει να έχει την προτεραιότητα σε όλα. Η προσωπική μας ανάρρωση εξαρτάται από την ενότητα των Α.Α.". Δείτε τις όλες εδώ.

Οι Α.Α δεν συνεργάζονται με κανέναν ψυχολόγο ή γιατρό, δεν κάνουν ιατρικές ή ψυχολογικές διαγνώσεις, ούτε παρέχουν συστατικές επιστολές για τα μέλη τους σε οποιονδήποτε φορέα (αστυνομία, επιτροπές αποφυλάκισης, δικηγόρους κτλ.).

«Ένα από τα σημαντικότερα ατού των Α.Α είναι ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα με αυτούς που έρχονται σε εμάς. Είναι βιώματα δικά μας. Όταν λέω σε κάποιον ότι πέρασα μεθυσμένος ένα κόκκινο φανάρι και είχα μέσα στο αυτοκίνητο και την οικογένειά μου, το καταλαβαίνει γιατί έχει κάνει κάτι παρόμοιο», μου λέει ο Θοδωρής.

Οι Α.Α. προσπαθούν μέσα από συζητήσεις να «μην πιούν για σήμερα». Αυτή μάλιστα, είναι και η βασικότερη αρχή τους. Στόχος της ομάδας των Α.Α. είναι να πείσουν τον αλκοολικό να μην πιεί την τρέχουσα ημέρα. Δεν είναι και τόσο εύκολο αν το σκεφτεί κανείς...

Ο αλκοολισμός είναι μια ασθένεια προοδευτική, ανίατη, θανατηφόρα, αλλά αναστρέψιμη. Προοδευτική γιατί ο αλκοολικός όσο συνεχίσει να πίνει, θα πίνει ολοένα και περισσότερο. Ανίατη, γιατί μπορεί μεν να σταματήσει να πίνει για ένα διάστημα, αλλά αν ξαναρχίσει θα συνεχίσει από εκεί που είχε μείνει, θανατηφόρα για ευνόητους λόγους (τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, βλάβες στο συκώτι, στα νεύρα, στη σπλήνα) και αναστρέψιμη γιατί από την στιγμή που ο πάσχων το πάρει απόφαση, μπορεί να βοηθηθεί – με οποιονδήποτε τρόπο αυτός επιλέξει (Α.Α., μονάδες απεξάρτησης κτλ.).

«Είναι το ‘θέλω’. Αν θέλει κάποιος να βοηθηθεί, θα βοηθηθεί. Για αυτό ζητάμε από τον ίδιο τον αλκοολικό να μας πει τι θέλει από την ζωή του. Αν θέλει να πίνει, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Είναι δική του απόφαση», διαπιστώνει ο Θοδωρής και θυμάται την εποχή που ο ίδιος αντιμετώπιζε τις εφιαλτικές καταστάσεις του αλκοολισμού, μαζί με την οικογένειά του.

«Δεν μπορείς να διανοηθείς για τι ποσότητες μιλάμε. Δεν υπάρχει περιορισμός. Μέχρι να σκάσεις. Ακόμα και το φαγητό ήταν δευτερεύον. Εμένα με ενδιέφερε η ουσία», θυμάται. «Ο κόσμος πίνει καφέ το πρωί, εγώ έπινα κρασί. Υπάρχουν αλκοολικοί που προτιμούν ένα είδος, άλλοι πίνουν τα πάντα. Υπάρχουν άνθρωποι που πίνουν άκουαφόρτε και κολώνιες», λέει.

Οι πάσχοντες που καταφεύγουν στους Α.Α. είναι συνήθως άτομα που έχουν «πιάσει πάτο» με όλη τη σημασία της λέξης. «Αν θέλει ο αλκοολικός να είναι απόλυτα ειλικρινής με τον εαυτό του, γνωρίζει την ασθένεια που έχει. Ο υπέρμετρος εγωισμός του όμως δεν τον αφήνει να ζητήσει βοήθεια. Κάποια στιγμή, όταν πιάσει πάτο, του κάνει ‘κλικ’», διαπιστώνει ο Θοδωρής, αντλώντας τα συμπεράσματα του από τις προσωπικές του εμπειρίες. «Όταν είχα πρωτομπεί, ακόμα και τα τότε μέλη είχαν τρομοκρατηθεί. Ήμουν ένα πράγμα. Δεν μπορούσα καν να εκφέρω λόγο», λέει χαρακτηριστικά.

Πέρα από τους Α.Α, υπάρχουν και οι ομάδες Ala-non και Ala-teen. Η Ala-non μπορεί να βοηθήσει τους συγγενείς των αλκοολικών, να αντιμετωπίσουν την κατάσταση των συγγενικών τους προσώπων (ο αλκοολικός μπορεί να επηρεάσει αρνητικά από δέκα μέχρι τριάντα ανθρώπους), η Ala-teen από την άλλη, απευθύνεται σε παιδιά από 13 μέχρι 19 χρονών, τα οποία έχουν συγγενείς ή φίλους που έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ. Μάλιστα, όπως διαπιστώνει ο Θοδωρής, υπάρχει αύξηση των περιστατικών αλκοολισμού σε παιδιά ηλικίας 15 μέχρι 21 χρονών, η οποία οφείλεται ως επί το πλείστον στην αυξημένη πίεση για τα μαθήματα, αλλά και σε προσωπικές απογοητεύσεις κάθε είδους.

Η εν γένει ιδεολογία πίσω από τους Α.Α. πάντως, δεν είναι εναντίον του αλκοόλ. Αν κάποιος μπορεί να πιει μετρημένα και να ελέγξει το ποτό του δεν σημαίνει ότι χρειάζεται βοήθεια. Αν όμως αυτό αρχίσει και γίνεται καθημερινά, τότε ίσως αποτελέσει πρόβλημα. Για τον συγκεκριμένο λόγο η ομάδα έχει διατυπώσει δώδεκα ερωτήσεις, με την βοήθεια των οποίων μπορεί κάποιος να διαπιστώσει αν χρειάζεται την βοήθειά τους ή όχι.

Το κατά πόσο οι Α.Α. μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν έναν αλκοολικό δεν μπορεί να αποδειχθεί με στοιχεία, πέρα από μαρτυρίες όπως αυτές του Θοδωρή. Η ανωνυμία των μελών που συμμετέχουν στις ομάδες δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Το γεγονός όμως ότι οι συγκεκριμένες ομάδες προσφέρονται αφιλοκερδώς να βοηθήσουν οποιονδήποτε αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, είναι σίγουρα θετικό, ακόμα και αν η διαδικασία αντιμετώπισης με βάση τα «12 βήματα και 12 παραδόσεις» έχει δεχτεί αιτιάσεις που της προσάπτουν υιοθέτηση αποκρυφιστικών αρχών.

Προς το παρόν, οι ομάδες των Α.Α. στην Ελλάδα δεν έχουν αντιμετωπίσει συγκεκριμένες κατηγορίες, αν και στο εξωτερικό αυτές αποτελούν συχνό φαινόμενο. Οι ίδιοι δεν διαψεύδουν την χρησιμότητα που έχει για την επιτυχία το προγράμματος η πίστη «σε μια Ανώτερη Δύναμη». «Είναι βασικό στοιχείο στο πρόγραμμα ανάρρωσης», λέει ο Θοδωρής. "Ο αλκοολικός που έρχεται σε εμάς πιστεύει σε ένα μπουκάλι. Για να ξεφύγει από αυτήν την πλάνη θα πρέπει να την αντικαταστήσει με πίστη σε κάτι Ανώτερο".