Η Αθήνα με ταξιδιωτικό οδηγό
Τι ήταν το Ιλίου Μέλαθρον πριν γίνει Μουσείο; Πού βρίσκεται η μακέτα της Αθήνας του Όθωνα; Τι συμβολίζει η Αψίδα του Αδριανού; Ακολουθούμε τις διαδρομές των ταξιδιωτικών οδηγών και ανακαλύπτουμε την Αθήνα από την αρχή.
της Ηρώς Κουνάδη
Πίσω από ποιο εκκλησάκι ξεκινά η γειτονιά που λέγεται Αναφιώτικα; Πού είναι το Φετιχέ Τζαμί; Υπάρχει τρόπος να πας από το Σύνταγμα στο Καλλιμάρμαρο χωρίς να περπατήσεις σε καμία πολύβουη λεωφόρο;
Ο καλύτερος τρόπος να αισθανθείς ότι δεν ξέρεις την πόλη σου είναι να την περπατήσεις με έναν ταξιδιωτικό οδηγό ανά χείρας. Να κοντοσταθείς μπροστά στο καταπληκτικό κτίριο που σηματοδοτεί ένα κόκκινο 9 στο χάρτη με την επικεφαλίδα «walking tour», για να διαπιστώσεις ότι περνάς καθημερινά με το αυτοκίνητο μπροστά του, αλλά δεν το έχεις δει ποτέ. Κι ύστερα να ακολουθήσεις τις κατευθύνσεις προς εκείνο το χαριτωμένο café που δεν είχες ανακαλύψει, και να δοκιμάσεις την υπέροχη κουζίνα της μικρής ταβέρνας που τόσον καιρό προσπερνούσες γιατί τη θεωρούσες τουριστική.
Δύο είναι τα πράγματα που ανακαλύπτεις όταν ξεφυλλίζεις έναν ταξιδιωτικό οδηγό της Αθήνας: Πρώτον, ότι υπάρχουν ακόμα –και πάντα θα υπάρχουν– πράγματα που αγνοείς, κι ας ζεις εδώ μια ζωή. Και δεύτερον ότι, σε αντίθεση με ό,τι θέλουν να πιστεύουν οι ιθύνοντες του πάλαι ποτέ Υπουργείου Τουρισμού, οι επισκέπτες αυτής της πόλης δεν ενδιαφέρονται αποκλειστικά και μόνο για την Ακρόπολη και την αρχαία ιστορία της. Για την ακρίβεια, οι to-7 εμπειρίες της Αθήνας, όπως τις περιγράφει ο ταξιδιωτικός μας οδηγός, περιλαμβάνουν, εκτός από το sightseeing το επιούσιο, την νυχτερινή ζωή της Αθήνας (πάνω-πάνω στη λίστα), την εστιατορική σκηνή που εκτείνεται από το Θησείο ως του Μακρυγιάννη και τις βόλτες στο κέντρο μιας πόλης που είναι “downright fun”.
Με αφορμή, λοιπόν, την Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού, πήραμε ανά χείρας τον τελευταίο Lonely Planet για την Αθήνα, αυτόν που βγήκε ζεστός-ζεστός από το τυπογραφείο τον προηγούμενο Μάρτιο, και ακολουθήσαμε βήμα προς βήμα τις διαδρομές και τις οδηγίες του για ένα διήμερο στην Αθήνα. Και μάθαμε πολλά.
Σύνταγμα-Καλλιμάρμαρο μέσα από τους κήπους
Η διαδρομή ξεκινά από το Υδραγωγείο του Πεισίστρατου, το οποίο αν δεν ξέρετε πού βρίσκεται, μάλλον δεν έχετε ρίξει ποτέ μια ματιά προς τα αριστερά της εισόδου του μετρό στην πλατεία Συντάγματος.
Διασχίζει εν συνεχεία τον Εθνικό Κήπο και το Ζάππειο, που υπήρξε το Ολυμπιακό Χωριό των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, για να καταλήξει, μετά την παιδική χαρά του Ζαππείου, στην είσοδο του Παναθηναϊκού Σταδίου –για να ακριβολογούμε, στο απέναντι πεζοδρόμιο. Και αυτός είναι ο τρόπος για να πάτε από το Σύνταγμα στο Καλλιμάρμαρο, χωρίς να περπατήσετε σε καμία λεωφόρο, που λέγαμε στην αρχή του κειμένου.
Μνημείο του Λυσικράτη vs. Φανάρι του Διογένη
Στην Πλάκα, κάνουμε στάση στο μνημείο του Λυσικράτη, αυτό που οι περισσότεροι Αθηναίοι αποκαλούν Φανάρι του Διογένη (από την βυζαντινή του ονομασία) και το οποίο είναι το αντίστοιχο «Όσκαρ του αρχαίου κόσμου», ήτοι το βραβείο που δινόταν στον χορηγό της καλύτερης παράστασης στο Θέατρο του Διονύσου. Το πρώτο γνωστό μνημείο του κόσμου με κορινθιακά κιονόκρανα, ενσωματώθηκε κάποια στιγμή στη βιβλιοθήκη ενός μοναστηριού Γάλλων Καπουτσίνων, όπου ο Λόρδος Βύρωνας έγραψε το γνωστό του έργο Childe Harold το 1810-11. Το μοναστήρι καταστράφηκε από φωτιά το 1890.
Τα Αναφιώτικα
Από το Φανάρι του Διογένη (ναι, το ξέρουμε, ακούγεται καλύτερα από την σωστή του ονομασία) η διαδρομή ακολουθεί τις μικρές οδούς Στράτωνος και Επιμενίδου, για να καταλήξει στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου των Βράχων, που σηματοδοτεί την είσοδο στα Αναφιώτικα. Η μικρή χαριτωμένη γειτονιά με τα λευκά σπιτάκια, τα μπλε παράθυρα και τις λουλουδιασμένες αυλές, πήρε το όνομά της από τους Αναφιώτες μάστορες που ήρθαν από το μικρό ανεμοδαρμένο νησί του Αιγαίου στην Αθήνα, για να χτίσουν το παλάτι του βασιλιά, μετά την Ανεξαρτησία.
Πανεπιστήμια, παλιά και νέα
Ακολουθώντας τις ζωγραφισμένες στο χέρι πινακίδες που δείχνουν προς την Ακρόπολη από τα Αναφιώτικα καταλήγετε στην λιλιπούτεια εκκλησία του Αγίου Συμεών, σε κάτι που μοιάζει με αδιέξοδο. Δεν είναι: Συνεχίστε και θα καταλήξετε στο παλιό πανεπιστήμιο, στο εντυπωσιακό κτίριο που έχτισαν οι Βενετοί στα χρώματα της ώχρας, και το οποίο λειτούργησε επί Τουρκοκρατίας ως δημόσια γραφεία, και από το 1837 έως το 1841 ως το πρώτο Πανεπιστήμιο της απελευθερωμένης Αθήνας –μέχρι ο Δανός αρχιτέκτονας Christian Hansen να αρχίσει να σχεδιάζει το μεγαλειώδες νεοκλασικό της Πανεπιστημίου, που ολοκληρώθηκε το 1864.
Μιλώντας για την Πανεπιστημίου, το κτίριο της Ακαδημίας, που συμπληρώνει την περίφημη νεοκλασική τριλογία (μαζί με το Πανεπιστήμιο και την Εθνική Βιβλιοθήκη) σχεδιάστηκε από τον αδερφό του Hansen, Θεόφιλο, και ολοκληρώθηκε το 1885. Οι ιωνικοί κίονες της εισόδου του είναι ακριβής αντιγραφή της ανατολικής εισόδου του Ερέχθειου.
Τι ήταν το Νομισματικό Μουσείο πριν γίνει Μουσείο;
Μένοντας για λίγο –μια που το έφερε η κουβέντα– στην Πανεπιστημίου, πιάνουμε τραπεζάκι για καφέ στον υπέροχο κήπο του Νομισματικού Μουσείου, που στεγάζεται στο εξίσου φαντασμαγορικό, και επίσης νεοκλασικό, Ιλίου Μέλαθρον. Πριν στεγάσει την συλλογή με τα 400.000 νομίσματα από την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, η εντυπωσιακή έπαυλη ήταν το σπίτι του αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν.
Η Αθήνα δύο αιώνων
Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς έμοιαζε η Αθήνα το 1842; Ή μήπως ακόμα παλαιότερα, πριν την ενετική καταστροφή του 1687; Οι απαντήσεις βρίσκονται σε μια καταπληκτική μακέτα κι έναν γιγάντιο πίνακα αντίστοιχα. Αμφότερα θα τα δείτε στο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών, το οποίο στεγάζεται στο παλάτι που φιλοξενούσε τον Όθωνα από το 1830 έως το 1846.
Και λίγη από οθωμανική αυτοκρατορία
Το σημείο που κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν είναι Πλάκα ή Μοναστηράκι, εκείνο γύρω από τους Αέρηδες, βρίθει από σημεία αναφοράς στην οθωμανική αυτοκρατορία τα περισσότερα εκ των οποίων γερνούν όχι ιδιαίτερα γοητευτικά πίσω από πόρτες με βαριά λουκέτα, καθώς το Υπουργείο Πολιτισμού προσπαθεί να ξεχάσει την ύπαρξή τους –κι ίσως ενδόμυχα ελπίζει να γκρεμιστούν με τον καιρό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Φετιγιέ Τζαμί, στη Ρωμαϊκή Αγορά. Φωτεινή εξαίρεση στον κανόνα, αποτελούν τα τουρκικά λουτρά του 17ου αιώνα, δίπλα στον Πύργο των Αέρηδων, που είναι αναστηλωμένα και επισκέψιμα από τις 9.00 έως τις 14.30 Τετάρτη με Δευτέρα.
Ο Αδριανός και η Αθήνα του
Μπροστά από τον μεγαλύτερο ναό της αρχαιότητας, αυτόν του Ολυμπίου Διός (ο οποίος μπορεί να περιγραφεί σε τρία εντυπωσιακά νούμερα: 104 κορινθιακοί κίονες, 17 μέτρα ύψος, 700 και κάτι χρόνια για να ολοκληρωθεί το χτίσιμό του) ο αυτοκράτορας Αδριανός ύψωσε, ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση του, την μεγαλειώδη αψίδα που γράφει από την μία πλευρά «αυτή είναι η Αθήνα, η αρχαία πόλη του Θησέα» και από την άλλη «αυτή είναι η Αθήνα, πόλη του Αδριανού και όχι του Θησέα», για να σηματοδοτήσει το όριο μεταξύ της αρχαίας και της ρωμαϊκής πόλης. Η αψίδα χτίστηκε ακριβώς έναν χρόνο μετά την ολοκλήρωση του Ναού, το 132 μ.Χ. –και για να επιστρέψουμε στα εντυπωσιακά νούμερα που λέγαμε προηγουμένως, το χτίσιμό του είχε ξεκινήσει τον 6ο αιώνα π.Χ., από τον Πεισίστρατο, ο οποίος εγκατέλειψε το μεγαλόπνοο σχέδιό του λόγω έλλειψης χρηματικών πόρων.
Η πρώτη καμπάνα που χτύπησε στην Αθήνα
Ο Άγιος Νικόλαος Ραγκαβάς μπορεί να μην είναι η παλαιότερη εκκλησία της Αθήνας (τον τίτλο αυτό κρατά το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, στην Αρχαία Αγορά) αν και χρονολογείται από τον 11ο αιώνα• ήταν, όμως, η πρώτη που απέκτησε καμπάνα, πράγμα που απαγορευόταν κατά την Τουρκοκρατία. Αυτή η καμπάνα ήταν η πρώτη που ήχησε στην Αθήνα για να ανακοινώσει την απελευθέρωσή της το 1833. Το εκκλησάκι στη γωνία Πρυτανείου και Επιχάρμου στην Πλάκα ήταν κομμάτι του παλατιού της οικογένειας των Ραγκαβά, που μετρούσε μεταξύ των απογόνων της τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Α’ του Βυζαντίου.
Πίσω από ποιο εκκλησάκι ξεκινά η γειτονιά που λέγεται Αναφιώτικα; Πού είναι το Φετιχέ Τζαμί; Υπάρχει τρόπος να πας από το Σύνταγμα στο Καλλιμάρμαρο χωρίς να περπατήσεις σε καμία πολύβουη λεωφόρο;
Ο καλύτερος τρόπος να αισθανθείς ότι δεν ξέρεις την πόλη σου είναι να την περπατήσεις με έναν ταξιδιωτικό οδηγό ανά χείρας. Να κοντοσταθείς μπροστά στο καταπληκτικό κτίριο που σηματοδοτεί ένα κόκκινο 9 στο χάρτη με την επικεφαλίδα «walking tour», για να διαπιστώσεις ότι περνάς καθημερινά με το αυτοκίνητο μπροστά του, αλλά δεν το έχεις δει ποτέ. Κι ύστερα να ακολουθήσεις τις κατευθύνσεις προς εκείνο το χαριτωμένο café που δεν είχες ανακαλύψει, και να δοκιμάσεις την υπέροχη κουζίνα της μικρής ταβέρνας που τόσον καιρό προσπερνούσες γιατί τη θεωρούσες τουριστική.
Δύο είναι τα πράγματα που ανακαλύπτεις όταν ξεφυλλίζεις έναν ταξιδιωτικό οδηγό της Αθήνας: Πρώτον, ότι υπάρχουν ακόμα –και πάντα θα υπάρχουν– πράγματα που αγνοείς, κι ας ζεις εδώ μια ζωή. Και δεύτερον ότι, σε αντίθεση με ό,τι θέλουν να πιστεύουν οι ιθύνοντες του πάλαι ποτέ Υπουργείου Τουρισμού, οι επισκέπτες αυτής της πόλης δεν ενδιαφέρονται αποκλειστικά και μόνο για την Ακρόπολη και την αρχαία ιστορία της. Για την ακρίβεια, οι to-7 εμπειρίες της Αθήνας, όπως τις περιγράφει ο ταξιδιωτικός μας οδηγός, περιλαμβάνουν, εκτός από το sightseeing το επιούσιο, την νυχτερινή ζωή της Αθήνας (πάνω-πάνω στη λίστα), την εστιατορική σκηνή που εκτείνεται από το Θησείο ως του Μακρυγιάννη και τις βόλτες στο κέντρο μιας πόλης που είναι “downright fun”.
Με αφορμή, λοιπόν, την Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού, πήραμε ανά χείρας τον τελευταίο Lonely Planet για την Αθήνα, αυτόν που βγήκε ζεστός-ζεστός από το τυπογραφείο τον προηγούμενο Μάρτιο, και ακολουθήσαμε βήμα προς βήμα τις διαδρομές και τις οδηγίες του για ένα διήμερο στην Αθήνα. Και μάθαμε πολλά.
Σύνταγμα-Καλλιμάρμαρο μέσα από τους κήπους
Η διαδρομή ξεκινά από το Υδραγωγείο του Πεισίστρατου, το οποίο αν δεν ξέρετε πού βρίσκεται, μάλλον δεν έχετε ρίξει ποτέ μια ματιά προς τα αριστερά της εισόδου του μετρό στην πλατεία Συντάγματος.
Διασχίζει εν συνεχεία τον Εθνικό Κήπο και το Ζάππειο, που υπήρξε το Ολυμπιακό Χωριό των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, για να καταλήξει, μετά την παιδική χαρά του Ζαππείου, στην είσοδο του Παναθηναϊκού Σταδίου –για να ακριβολογούμε, στο απέναντι πεζοδρόμιο. Και αυτός είναι ο τρόπος για να πάτε από το Σύνταγμα στο Καλλιμάρμαρο, χωρίς να περπατήσετε σε καμία λεωφόρο, που λέγαμε στην αρχή του κειμένου.
Μνημείο του Λυσικράτη vs. Φανάρι του Διογένη
Στην Πλάκα, κάνουμε στάση στο μνημείο του Λυσικράτη, αυτό που οι περισσότεροι Αθηναίοι αποκαλούν Φανάρι του Διογένη (από την βυζαντινή του ονομασία) και το οποίο είναι το αντίστοιχο «Όσκαρ του αρχαίου κόσμου», ήτοι το βραβείο που δινόταν στον χορηγό της καλύτερης παράστασης στο Θέατρο του Διονύσου. Το πρώτο γνωστό μνημείο του κόσμου με κορινθιακά κιονόκρανα, ενσωματώθηκε κάποια στιγμή στη βιβλιοθήκη ενός μοναστηριού Γάλλων Καπουτσίνων, όπου ο Λόρδος Βύρωνας έγραψε το γνωστό του έργο Childe Harold το 1810-11. Το μοναστήρι καταστράφηκε από φωτιά το 1890.
Τα Αναφιώτικα
Από το Φανάρι του Διογένη (ναι, το ξέρουμε, ακούγεται καλύτερα από την σωστή του ονομασία) η διαδρομή ακολουθεί τις μικρές οδούς Στράτωνος και Επιμενίδου, για να καταλήξει στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου των Βράχων, που σηματοδοτεί την είσοδο στα Αναφιώτικα. Η μικρή χαριτωμένη γειτονιά με τα λευκά σπιτάκια, τα μπλε παράθυρα και τις λουλουδιασμένες αυλές, πήρε το όνομά της από τους Αναφιώτες μάστορες που ήρθαν από το μικρό ανεμοδαρμένο νησί του Αιγαίου στην Αθήνα, για να χτίσουν το παλάτι του βασιλιά, μετά την Ανεξαρτησία.
Πανεπιστήμια, παλιά και νέα
Ακολουθώντας τις ζωγραφισμένες στο χέρι πινακίδες που δείχνουν προς την Ακρόπολη από τα Αναφιώτικα καταλήγετε στην λιλιπούτεια εκκλησία του Αγίου Συμεών, σε κάτι που μοιάζει με αδιέξοδο. Δεν είναι: Συνεχίστε και θα καταλήξετε στο παλιό πανεπιστήμιο, στο εντυπωσιακό κτίριο που έχτισαν οι Βενετοί στα χρώματα της ώχρας, και το οποίο λειτούργησε επί Τουρκοκρατίας ως δημόσια γραφεία, και από το 1837 έως το 1841 ως το πρώτο Πανεπιστήμιο της απελευθερωμένης Αθήνας –μέχρι ο Δανός αρχιτέκτονας Christian Hansen να αρχίσει να σχεδιάζει το μεγαλειώδες νεοκλασικό της Πανεπιστημίου, που ολοκληρώθηκε το 1864.
Μιλώντας για την Πανεπιστημίου, το κτίριο της Ακαδημίας, που συμπληρώνει την περίφημη νεοκλασική τριλογία (μαζί με το Πανεπιστήμιο και την Εθνική Βιβλιοθήκη) σχεδιάστηκε από τον αδερφό του Hansen, Θεόφιλο, και ολοκληρώθηκε το 1885. Οι ιωνικοί κίονες της εισόδου του είναι ακριβής αντιγραφή της ανατολικής εισόδου του Ερέχθειου.
Τι ήταν το Νομισματικό Μουσείο πριν γίνει Μουσείο;
Μένοντας για λίγο –μια που το έφερε η κουβέντα– στην Πανεπιστημίου, πιάνουμε τραπεζάκι για καφέ στον υπέροχο κήπο του Νομισματικού Μουσείου, που στεγάζεται στο εξίσου φαντασμαγορικό, και επίσης νεοκλασικό, Ιλίου Μέλαθρον. Πριν στεγάσει την συλλογή με τα 400.000 νομίσματα από την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, η εντυπωσιακή έπαυλη ήταν το σπίτι του αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν.
Η Αθήνα δύο αιώνων
Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς έμοιαζε η Αθήνα το 1842; Ή μήπως ακόμα παλαιότερα, πριν την ενετική καταστροφή του 1687; Οι απαντήσεις βρίσκονται σε μια καταπληκτική μακέτα κι έναν γιγάντιο πίνακα αντίστοιχα. Αμφότερα θα τα δείτε στο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών, το οποίο στεγάζεται στο παλάτι που φιλοξενούσε τον Όθωνα από το 1830 έως το 1846.
Και λίγη από οθωμανική αυτοκρατορία
Το σημείο που κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν είναι Πλάκα ή Μοναστηράκι, εκείνο γύρω από τους Αέρηδες, βρίθει από σημεία αναφοράς στην οθωμανική αυτοκρατορία τα περισσότερα εκ των οποίων γερνούν όχι ιδιαίτερα γοητευτικά πίσω από πόρτες με βαριά λουκέτα, καθώς το Υπουργείο Πολιτισμού προσπαθεί να ξεχάσει την ύπαρξή τους –κι ίσως ενδόμυχα ελπίζει να γκρεμιστούν με τον καιρό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Φετιγιέ Τζαμί, στη Ρωμαϊκή Αγορά. Φωτεινή εξαίρεση στον κανόνα, αποτελούν τα τουρκικά λουτρά του 17ου αιώνα, δίπλα στον Πύργο των Αέρηδων, που είναι αναστηλωμένα και επισκέψιμα από τις 9.00 έως τις 14.30 Τετάρτη με Δευτέρα.
Ο Αδριανός και η Αθήνα του
Μπροστά από τον μεγαλύτερο ναό της αρχαιότητας, αυτόν του Ολυμπίου Διός (ο οποίος μπορεί να περιγραφεί σε τρία εντυπωσιακά νούμερα: 104 κορινθιακοί κίονες, 17 μέτρα ύψος, 700 και κάτι χρόνια για να ολοκληρωθεί το χτίσιμό του) ο αυτοκράτορας Αδριανός ύψωσε, ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση του, την μεγαλειώδη αψίδα που γράφει από την μία πλευρά «αυτή είναι η Αθήνα, η αρχαία πόλη του Θησέα» και από την άλλη «αυτή είναι η Αθήνα, πόλη του Αδριανού και όχι του Θησέα», για να σηματοδοτήσει το όριο μεταξύ της αρχαίας και της ρωμαϊκής πόλης. Η αψίδα χτίστηκε ακριβώς έναν χρόνο μετά την ολοκλήρωση του Ναού, το 132 μ.Χ. –και για να επιστρέψουμε στα εντυπωσιακά νούμερα που λέγαμε προηγουμένως, το χτίσιμό του είχε ξεκινήσει τον 6ο αιώνα π.Χ., από τον Πεισίστρατο, ο οποίος εγκατέλειψε το μεγαλόπνοο σχέδιό του λόγω έλλειψης χρηματικών πόρων.
Η πρώτη καμπάνα που χτύπησε στην Αθήνα
Ο Άγιος Νικόλαος Ραγκαβάς μπορεί να μην είναι η παλαιότερη εκκλησία της Αθήνας (τον τίτλο αυτό κρατά το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, στην Αρχαία Αγορά) αν και χρονολογείται από τον 11ο αιώνα• ήταν, όμως, η πρώτη που απέκτησε καμπάνα, πράγμα που απαγορευόταν κατά την Τουρκοκρατία. Αυτή η καμπάνα ήταν η πρώτη που ήχησε στην Αθήνα για να ανακοινώσει την απελευθέρωσή της το 1833. Το εκκλησάκι στη γωνία Πρυτανείου και Επιχάρμου στην Πλάκα ήταν κομμάτι του παλατιού της οικογένειας των Ραγκαβά, που μετρούσε μεταξύ των απογόνων της τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Α’ του Βυζαντίου.
