Το Hollywood των 80’s: Μια δεκαετία σε ταινίες

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Η δεκαετία του 80 στο Hollywood υπήρξε καθοριστική για την σημερινή εικόνα της τεράστιας αυτής βιομηχανίας παραγωγής ταινιών. Στα 80’s η βιομηχανία του κινηματογράφου στην Αμερική λάνσαρε μερικά από τα πιο δημοφιλή έργα στην ιστορία της, δημιουργώντας με ρυθμούς πολυβόλου μόδες και πρότυπα προς… μαζική κατανάλωση για το mainstream κοινό. Η καλλιτεχνική δημιουργία και η προσωπικότητα των δημιουργών παραμερίζεται, προς όφελος του μεγαλειώδους blockbuster, το οποίο ενισχύεται και από την τότε Κυβέρνηση Reagan.

Οι κινηματογραφικές τάσεις στο Hollywood των 80s

«Πρόκειται για μια συντηρητική δεκαετία σε όλους τους τομείς. Οι πολυεθνικές κάνουν κουμάντο και παρατηρείται μια φοβερή τυποποίηση στην οποία τον πρώτο λόγο έχουν τα μεγάλα στούντιο. Έτσι ενώ στα 60’s και τα 70’s έχουμε έναν κινηματογραφικό φιλελευθερισμό με απήχηση στα κοινωνικά κινήματα, η εμφάνιση του Ronald Reagan στην εξουσία, ο οποίος αντικαθιστά τον δημοκρατικό Κάρτερ, εισάγει μια πλήρη απαξίωση όλων των κοινωνικών αξιών και μεθοδεύει μια σύγκρουση με την Σοβιετική Ένωση μέσα από τον κινηματογραφικό νεοσυντηρητισμό», παρατηρεί ο κ. Παναγιώτης Μπαστέας, Θεωρητικός Κινηματογράφου στη Σχολή Λυκούργου Σταυράκου.

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι στις αρχές της δεκαετίας, ο Υπουργός Εξωτερικών του Reagan, Richard Hague παραιτείται με την λήξη της πρώτης του θητείας και αναλαμβάνει ειδικός σύμβουλος του Hollywood, της δεύτερης σε μέγεθος επιχείρησης μετά την βιομηχανία όπλων τότε, ως υπεύθυνος σε στρατιωτικά ζητήματα.

Ταινίες που γίνονται μόδες αυτήν την περίοδο αφορούν κατά κύριο λόγο ένα πακέτο βίας, το οποίο δίνεται συνήθως με στρατιωτικό/μιλιταριστικό περιτύλιγμα στο κοινό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα το Top Gun με τον πιλότο Tom Cruise ο οποίος γίνεται ίνδαλμα του μέσου Αμερικάνου και αυξάνει δραματικά τις κατατάξεις στον στρατό, ο «Ιπτάμενος και Τζέντλεμαν» Richard Gere, ο Sylvester Stalone με το Rambo και το Rocky, στο οποίο υπάρχουν έμμεσες αλλά και άμεσες αναφορές στην κόντρα με την Σοβιετική Ένωση και ο Arnold Schwarzenegger o οποίος ανδρώνεται κινηματογραφικά μέσα από το Conan the Barbarian του 1982 και συνεχίζει στο ίδιο βίαιο- μιλιταριστικό στυλ με το Commando του 1985.

«Πρόκειται για ένα συνολικό κινηματογραφικό πακέτο βίας, το οποίο αναθερμαίνει και ανανεώνει την αισθητική της βίας με προεξάρχον το στρατικοβιομηχανικό σύμπλεγμα», λέει σχετικά ο κ. Μπαστέας και προσθέτει:

«Παράλληλα όλα τα είδη τονίζουν ένα στοιχείο ανταγωνισμού, ότι δηλαδή αυτή η βία δεν είναι τυχαία. Έτσι εμφανίζονται ταινίες – ρομάντζα οι οποίες βασίζονται σε ταξικές διακρίσείς, π.χ. ο πλούσιος με την φτωχή ή η πλούσια με τον φτωχό, στα οποία υπάρχει και η λογική του success story. O ανταγωνισμός νομιμοποιείται πλέον θεσμικά. Στην κοινωνία έχουν όλοι επιτυχημένη θέση, αρκεί να προσπαθήσουν και να αρπάξουν την ευκαιρία. Το στοιχείο της επιτυχίας είναι αντίστοιχο με το στοιχείο της νίκης στην πολεμική βιομηχανία», επισημαίνει ο κ. Μπαστέας. Χαρακτηριστικές ταινίες αυτής της τάσης είναι ταινίες όπως το Flashdance ή το Dirty Dancing, οι οποίες έχουν τεράστια απήχηση στην νεολαία εκείνη την εποχή και δημιουργούν ολόκληρη «σχολή» πάνω στην κινηματογραφική απεικόνιση του success story και του αμερικάνικου ονείρου.

Βέβαια, σε όλη αυτήν την μιλιταριστική αντίληψη των ταινιών της δεκαετίας του ’80, υπάρχει και ο αντίποδας. Απέναντι στην μυθοποίηση της ηρωικής εκπαίδευση του Αμερικανού στρατιώτη, έρχεται και η απομυθοποίησή της μέσα από ταινίες όπως το Platoon του Oliver Stone (1986), το Born on the 4th of July (1989) και το αριστούργημα του Kubrick Full Metal Jacket, στο οποίο η στρατιωτική εκπαίδευση δεν κριτικάρεται απλά, αλλά κατακρίνεται μέσα από το βλέμμα του μεγάλου αυτού δημιουργού ο οποίος προσπαθεί να στηλιτεύσει όλη αυτήν την στημένη σε πολεμικές λογικές βιομηχανία.

Τέλος, μία ακόμα κινηματογραφική τάση της δεκαετίας αυτής φαίνεται να είναι η προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το AIDS ως όπλο απέναντι στην σεξουαλική επανάσταση που προέκυψε από τη γενικά του Woodstock και των χίπηδων στα τέλη των 60’s. Τα πάντα οδηγούν στην αμερικάνικη οικογένεια, η φιλοσοφία της οποία ανασυντάσσεται για να αποτελέσει το βασικό κύτταρο της αμερικάνικης κοινωνίας και του αμερικάνικου ονείρου. Το AIDS στον κινηματογράφο των 80’s χτυπά τις ελεύθερες σχέσεις και προκαλεί φόβο στο κοινό μέσα από ταινίες όπως το Fatal Attraction του 1987, στο οποίο η αμερικάνικη οικογένεια απειλείται από το… one night stand του Michael Douglas με την ψυχωτική Glen Glose.

Οι ταινίες που διαμόρφωσαν τα 80’s

Blade Runner (1982): Το σκοτεινό αριστούργημα επιστημονικής φαντασίας του Riddley Scott ασχολήθηκε με το μετά-αποκαλυπτικό μέλλον και το αποτέλεσμα ήταν μια ποιητική και συνάμα πεσιμιστική ματιά στις επιπτώσεις της τεχνολογίας στον άνθρωπο του μέλλοντος. Συνδυάζοντας την ατμόσφαιρα των φιλμ νουάρ των 40’s με μια εις βάθος φιλοσοφική ανάγνωση του είδους της επιστημονικής φαντασίας, το Blade Runner ξεπέρασε τα όρια του είδους και έγινε σύμβολο για το πώς το «εμπορικό» σινεμά μπορεί να είναι διαλεκτικό και ευρηματικό.

Top Gun (1986): Η μιλιταριστική απεικόνιση του γόη πιλότου μέσα από την γοητευτική περσόνα του Tom Cruise συνάντησε αναπάντεχη επιτυχία, σε μια δεκαετία όπου τα ιδανικά του πολέμου έγιναν mainstream μόδα προς ευρεία κατανάλωση και η πίστη στην πατρίδα θεσμός.

Terminator (1984): Ο φόβος της πυρηνικής απειλής ενσωματώθηκε άψογα σε ένα blocκbuster το οποίο συνάντησε τεράστια εμπορική επιτυχία και έθεσε νέα στάνταρ στον σχεδιασμό των ειδικών εφέ, καθιστώντας τον σκηνοθέτη James Cameron μετρ στο είδος του και ανοίγοντας διάπλατα τις πόρτες για την χολιγουντιανή καταξίωση του Arnold Schwarzenegger.

Nightmare on Elm Street (1984): O φόβος της άγνωστης απειλής, στην προκειμένη περίπτωση ενός δολοφόνου βγαλμένου από τους εφιάλτες των πρωταγωνιστών, καθιέρωσε στην Αμερική την μόδα των «θρίλερ της Παρασκευής» και ανανέωσε το ενδιαφέρον για τις νεανικές ταινίες τρόμου, καταξιώνοντας τον τότε πρωτοεμφανιζόμενο Johnny Depp στην βιομηχανία του θεάματος.

Full Metal Jacket (1987): Σε μια περίοδο όπου ο πόλεμος του Βιετνάμ αποτελούσε ταμπού για τους Αμερικάνους και οι ταινίες μιλιταριστικής προπαγάνδας έβγαιναν κατ’ εξακολούθηση, ο Kubrick απομυθοποιεί κομμάτι- κομμάτι την στρατιωτική εκπαίδευση των Αμερικάνων.

Ghost Busters (1984): H ταινία που ανανέωσε το ενδιαφέρον του κοινού για το αθέατο (εν προκειμένω μια ομάδα... κακών φαντασμάτων), συνδυάζοντας απολαυστικά το είδος της buddy movie με εκείνο της ταινίας τρόμου και φαντασίας. Οι μετέπειτα ταινίες που ασχολήθηκαν με τον κόσμο της φαντασίας και γνώρισαν επιτυχία, οφείλουν πολλά στην διασκεδαστική παραγωγή του Robert Zemeckis.

Raging Bull (1980): Ο Martin Scorsese κάνει την μοναδική του εμφάνιση στην δεκαετία αυτή, γυρίζοντας ένα συγκλονιστικό αθλητικό/βιογραφικό δράμα με επίκεντρο τον μποξέρ Jake LaMotta, έναν πιο… προσγειωμένο Rocky.

E.T. (1982): H ασυνήθιστη φιλία μεταξύ ενός μικρού κοριτσιού και ενός συμπαθέστατου εξωγήινου, έγινε στα χέρια του Spielberg μια ταινία για όλη την οικογένεια, η οποία διατηρεί την αυθεντική της γοητεία μέχρι σήμερα.

Brazil (1985): Επηρεασμένος από το οργουελικό σύμπαν, ο Terry Gilliam στήνει μια εφιαλτική κωμωδία(;) στην οποία η γραφειοκρατία και η κρατική παρέμβαση μεταμορφώνονται σε σκοτεινό εφιάλτη για τον μέσο πολίτη.

Back to the Future (1985): Στον αντίποδα του νεοσυντηρητισμού της εποχής, ο Robert Zemeckis λανσάρει μια ρομαντική αίσθηση νοσταλγίας για τα χρόνια της παιδικής αθωότητας μέσα από ένα φουτουριστικό ταξίδι στον χρόνο.

Karate Kid (1984): Ένας ζεν δάσκαλος διδάσκει καράτε και αξίες σε ένα μελαχρινό Αμερικανόπουλο, σε μια παραγωγή η οποία αποτέλεσε «άνοιγμα» του Hollywood στο ασιατικό κοινό, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και είχε τεράστια απήχηση στο νεανικό κοινό.

Die Hard (1988): Το πρότυπο του σκληροτράχηλου ντετέκτιβ των 80’s δεν θα μπορούσε να βρει ιδανικότερο εκπρόσωπο από την μορφή του αστυνομικού John McLane, o οποίος έθεσε γερές βάσεις για την ανανέωση του είδους «καταιγιστική περιπέτεια δράσης».