Once Upon A Time In Anatolia: Μια φορά... και μια υπέροχη ταινία

του Λουκά Τσουκνίδα

Μετά από το εξαιρετικό “Three Monkeys”, ο Νούρι Μπίλγκε Τζεϊλάν επιστρέφει με ένα αστυνομικό δράμα στημένο στις στέππες της Ανατολίας, εκεί όπου ένας φίλος του, γιατρός, έζησε διάφορα περίεργα περιστατικά, ανάμεσά τους κι αυτό που αποτέλεσε τη βάση της ταινίας. Το “Once Upon A Time In Anatolia” δεν είναι φόρος τιμής στα γουέστερν σπαγγέτι ούτε μια ταινία αγωνίας. Είναι μια υπέροχη μελέτη χαρακτήρων και μια ενδιαφέρουσα αναζήτηση ερωταπαντήσεων σε ερωτήματα ηθικής φύσεως κρυμμένα πίσω απ' την επιφάνεια της υποτυπώδους πλοκής και την προστατευτική μεμβράνη της γραφειοκρατικής ρουτίνας.

Η υπόθεση

Μια μέρα στις στέππες της Ανατολίας, ο αστυνόμος Νατσί, ο γιατρός Τζεμάλ, ο εισαγγελέας Νουσρέτ και η κουστωδία τους μεταφέρουν δύο συλληφθέντες για φόνο εκεί όπου υποτίθεται ότι έθαψαν το πτώμα. Όμως ο ύποπτος Κενάν δε θυμάται ακριβώς κι έτσι η ομάδα αναγκάζεται να φάει όλη τη νύχτα περνώντας από μισοπαρατημένα χωριά και ξεχασμένους δρόμους μέχρι να βρεθεί ο νεκρός, η σχετική γραφειοκρατία να πάρει το δρόμο της κι η ζωή να συνεχιστεί με τους γνώριμους ρυθμούς της...

Η κριτική

Όπως αναμενόταν, ο σκηνοθέτης δεν συμβιβάζει το στιλ του για χάρη του είδους στο οποίο μοιάζει να υπάγεται η ταινία του κι έτσι, πρωταγωνίστρια μαζί με τους κεντρικούς χαρακτήρες είναι και η ίδια η Ανατολία, οι στέππες και οι κρύες νύχτες της, τα δέντρα, οι δρόμοι, τα χωριά και οι άνθρωποί της. Μάστορας της φωτογραφίας ο ίδιος, φροντίζει να μας αποζημιώσει για τη μακρόσυρτη αφήγησή του με την πανέμορφη εικονογράφηση του τόπου όπου διαδραματίζεται η ιστορία, την άψογη τοποθέτηση των χαρακτήρων μέσα στα κάδρα του και την εικαστική ματιά του σε λεπτομέρειες, όπως η πορεία ενός μήλου απ' το δέντρο σ' ένα ρυάκι κι από 'κει όπου πάει το ρεύμα. Αυτά όμως είναι κάπως δεδομένα σε μια ταινία του Νούρι Μπίλγκε Τζεϊλάν και σπάνια απογοητεύουν.

Όπως ανέφερα πιο πάνω, το περιστατικό που παρακολουθούμε είχε συμβεί κάποτε στην Ανατολία και μάρτυρας ήταν ένας φίλος του δημιουργού, μαζί με τον οποίο έγραψαν και το σενάριο. Ο Τζεϊλάν το αφηγείται με αργό ρυθμό, βάζοντάς μας σιγά σιγά δίπλα στους χαρακτήρες του, μετατρέποντας την πλοκή σε πρόσχημα για να τους γνωρίσουμε καλύτερα και να ακούσουμε πιο προσεκτικά όσα έχουν να πουν.



Ο γιατρός Τζεμάλ κι ο εισαγγελέας Νουσρέτ είναι ξένοι σ' αυτόν τον τόπο, ο ένας πιθανότατα περαστικός κι ο άλλος σε μόνιμη επαφή με τις χειρότερες εκφάνσεις της ζωής εκεί, λόγω του ρόλου του. Ο αστυνόμος Νατσί είναι από εδώ, μεγαλώνει την οικογένειά του εδώ, αλλά θα έφευγε για οπουδήποτε αν ξαναγινόταν νέος. Ο δήμαρχος του μικρού χωριού που τους φιλεύει, πάλι, είναι άρχοντας σ' αυτό το μικροσκοπικό βασίλειο που οι άλλοι βλέπουν με συγκατάβαση κι ο οδηγός Αράμπ Αλί, γαμπρός εδώ, θεωρεί τόπο με κακούς ανθρώπους. Ο ύποπτος Κενάν περιφέρεται σα κινούμενο πτώμα προσπαθώντας να θυμηθεί που είναι το κανονικό, κουβαλώντας εμφανώς μια τραγική ιστορία μέσα του, βγαλμένη κάτω απ' το χαλί της μικρής τοπικής κοινωνίας.

Όσο η ώρα περνά και το πτώμα δε βρίσκεται, οι αντιδράσεις των ανθρώπων μαρτυρούν διάφορα για 'κείνους και για το περιβάλλον τους, ενώ στο επίκεντρο έρχονται ο γιατρός με τον εισαγγελέα, οι δύο σπουδαγμένοι της παρέας που συνομιλούν γενικώς πριν η κουβέντα τους γίνει πιο προσωπική και πιο ενδιαφέρουσα. Ο δημιουργός εδώ ούτε καινοτομεί ούτε προσπαθεί να εντυπωσιάσει, αλλά αφήνει την ιστορία του να εκτυλιχθεί φυσικά και να φτάσει από μόνη της σε μια κλιμάκωση η οποία μπορεί είτε να ικανοποιήσει είτε να συγκινήσει είτε να απογοητεύσει. Με αρκετές δόσεις χιούμορ, μικρές εξάρσεις και άλλα τεχνάσματα αποφόρτισης καταφέρνει να μας απορροφήσει στον αργό ρυθμό, που στο δεδομένο περιβάλλον και μ' αυτές τις συνθήκες δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικός και να μοιάζει φυσικός. Οι εξαιρετικές ερμηνείες, από επαγγελματίες και ερασιτέχνες, είναι η πινελιά που ολοκληρώνει το έργο.

Το “Once Upon A Time In Anatolia” είναι μια πολύ καλή ταινία, στο γνώριμο ύφος και τους γνώριμους ρυθμούς του Τζεϊλάν, αλλά με θεματολογία που αφορά ένα ευρύτερο κοινό.

Βγαίνουν ακόμη:

- Οι “Άλπεις”, η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, που επιστρέφει μαζί με τον σεναριογράφο του μετά τον πετυχημένο τους “Κυνόδοντα”. Στο ίδιο ακριβώς ύφος, με πανομοιότυπη αισθητική, αφήγηση και ερμηνείες με το προηγούμενο πόνημά τους, οι “Άλπεις” μοιράζονται και τους ίδιους ακριβώς συμβολισμούς, απλώς τους αντλούν έξω απ' την οικογένεια με το στενό ορισμό του όρου, αλλά μέσα σε μια άλλου τύπου “οικογένεια” με παρεμφερείς κώδικες αφοσίωσης, προδοσίας και επικοινωνίας. Δυστυχώς, μοιάζει τόσο με τον “Κυνόδοντα” που ίσως και να αδικείται. Ελπίζω απλώς, να μην πρόκειται για τριλογία.

- Το σίκουελ “Λούφα και Παραλλαγή: Σειρήνες στη Στεριά” του Νίκου Περράκη.