Μπαίνοντας στον βλάσφημο κόσμο του Λουί Μπουνιουέλ

Πάνω από 30 μεγάλου μήκους ταινίες και ίσως η πιο διάσημη ταινία μικρού μήκους που έγινε ποτέ, συγκαταλέγονται στην κληρονομιά που άφησε στον κινηματογράφο ο μεγάλος Λουί Μπουνιουέλ, ο οποίος γεννήθηκε μια μέρα σαν τη σημερινή, το 1900 στην Καλάντα της Ισπανίας.

Η καριέρα του ξεκίνησε με έναν κουρέα να κόβει με ξυράφι το μάτι μιας γυναίκας, στη σκανδαλώδη πρώτη σκηνή του Un chien andalou (1929), το οποίο γύρισε παρέα με τον Σαλβαδόρ Νταλί, και ολοκληρώθηκε με μια έκρηξη σε ένα εμπορικό κέντρο του Παρισιού, στο τέλος του That Obscure Object of Desire (1977) – χωρίς φυσικά ο ισπανός δημιουργός να σταματήσει να σοκάρει το κοινό και στο διάστημα που μεσολάβησε.

Ισχυρίστηκε ότι περίμενε με πέτρες στις τσέπες του στην πρεμιέρα του Un chien andalou, έτοιμος να τις πετάξει στο κοινό αν διαμαρτυρηθεί , όμως με έκπληξη είδε πως οι θεατές ενθουσιάστηκαν από τον σουρεάλ ερωτισμό της. Η δεύτερη ταινία του, όμως, το L'Age d'or (1930), απαγορεύτηκε στη Γαλλία μετά την εισβολή διαδηλωτών στην πρεμιέρα, οι οποίοι πέταξαν μελάνι στην οθόνη και επιτέθηκαν στους θεατές, ενώ η ισπανική ταινία του 1961, Viridiana, χαρακτηρίστηκε βλάσφημη από το Βατικανό και απαγορεύτηκε από τον Φράνκο.

Για σχεδόν μισό αιώνα, ο Μπουνιουέλ απολάμβανε να ξεφτιλίζει με υπέροχο τρόπο τις αστικές έννοιες του καλού γούστου και της ευπρέπειας, ξερνώντας φαρμάκι για αυτό που θεωρούσε ως εφησυχασμό της μεσαίας τάξης και βάλλοντας κατά της υποκρισίας της Καθολικής Εκκλησίας.

Ωστόσο, η φήμη του ως σουρεαλιστή και έντονα προκλητικού, τείνει να «κουκουλώσει» το πόσο απολαυστικός ήταν ως σκηνοθέτης. Η αγριότητα στις ταινίες του μετριάζεται από το σαρκαστικό του χιούμορ, αλλά και από τον μοναδικό τρόπο τον οποίο χρησιμοποίησε για να πει τις ιστορίες του, ο οποίος άνθισε κατά τη διάρκεια της υποτιμημένης περιόδου του στο Μεξικό (όπου έκανε τα δύο τρίτα των ταινιών του), και ωρίμασε στην περίφημη τελευταία σειρά ταινιών που γύρισε επί γαλλικού εδάφους.

Αναμφίβολα «δύσκολος» δημιουργός, ο Μπουνιουέλ δεν είναι για όλους.

Όμως αν ψάχνεις από πού να ξεκινήσεις να ασχολείσαι με το έργο του, τότε το Belle du Jour (Η Ωραία της Ημέρας, 1967) είναι μια καλή αρχή. Ανήκει στην «γαλλική περίοδο» του, γυρίστηκε με τη συνεργασία του σεναριογράφου Jean-Claude Carrière και σε τραβάει από τα πρώτα κιόλας πλάνα.  Πρωταγωνιστεί η πανέμορφη Catherine Deneuve ντυμένη με Yves Saint Laurent, υποδυόμενη μια καθωσπρέπει Παριζιάνα, τη Séverine, της οποίας οι κρυφές σεξουαλικές φαντασιώσεις την κάνουν να γίνει πόρνη.

Το καλό με το Belle de jour είναι ότι μπορείς να το απολαύσεις αφ’ ενός ως μια αρκετά απλή και τολμηρή ματιά στην βρώμικη πλευρά της αστικής τάξης, αλλά και ως ένα πολυεπίπεδο δημιούργημα, το οποίο θα σε κάνει συχνά να αναρωτηθείς αν αυτό που παρακολουθείς είναι πραγματικότητα ή όνειρο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως μεγάλοι μετέπειτα δημιουργοί του σινεμά των αισθήσεων και των ονείρων (βλ. Ντέηβιντ Λιντς) επηρεάστηκαν σημαντικά από τα μοτίβα του Μπουνιουέλ

Σε αυτό το σημείο της καριέρας του, ο Μπουνιουέλ  χειρίστηκε πανέξυπνα τις παραξενιές του σουρεαλισμού και τις σέρβιρε στο κοινό σαν έναν εύπεπτο κινηματογραφικό μύθο, με αρκετούς «γρίφους» και ονειρικές στιγμές που θα το αποπροσανατόλιζαν, χωρίς όμως να το ξενίσουν.

Αν γλυκάθηκες με την «Ωραία της Ημέρας», τότε μπορείς να συνεχίσεις μπαίνοντας στα πιο βαθιά. Οι καθωσπρέπει επιταγές τις σύγχρονης αστικής κοινωνίας, βρίσκονται στο επίκεντρο της μετέπειτα συνεργασίας του με τον Carrière στο The Discreet Charm of the Bourgeoisie (Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας, 1972), το οποίο παραδόξως του χάρισε το Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας. Με πρωταγωνιστή τον ισπανό Φερνάντο Ρέι, η ταινία επικεντρώνεται σε μια ομάδα φίλων των οποίων οι προσπάθειες να δειπνήσουν μαζί διακόπτονται συνεχώς για παράξενους λόγους.

Η εξαιρετική αυτή κωμωδία έχει κάποιες ομοιότητες με το μεξικανικό αριστούργημα του The Exterminating Angel (1962), όπου οι καλεσμένοι σε ένα πάρτι που δυσκολεύονται μυστηριωδώς να φύγουν, αλλά και με το εμπρηστικό και έντονα σουρεαλιστικό (έβαλε το χεράκι του και εδώ ο Νταλί) L'Age d'or (1930), με επίκεντρο τον παράξενο έρωτα ενός ζευγαριού.

Στην τελευταία του ταινία, That Obscure Object of Desire (Το Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου, 1977), επίκεντρο είναι η (μονόπλευρη) ερωτική επιθυμία ενός πλούσιου Γάλλου για μια όμορφη χορεύτρια φλαμένκο (την υποδύονται οι Άντζελα Μολίνα και Καρόλ Μπουκέ). Ο ματαιωμένος πόθος αποτελεί σταθερή θεματική σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του Μπουνιουέλ, και αυτές οι τρεις ταινίες είναι ιδανικές για να μπεις στο κλίμα της συγκεκριμένης θεματολογίας.

Θες κάτι ακόμα πιο βαθύ, διαστροφικό και φετιχιστικό; Τότε θα ψάξεις στην πρώιμη «μεξικάνικη» περίοδό του. Το Los olvidados (1950) αποτελεί σταθερή αξία, αγαπημένο από κοινό και κριτικούς, οι οποίοι ενθουσιάστηκαν με το νεοραλιστικό του στυλ καθώς παρακολουθεί μια παρέα παραβατικών αγοριών στους δρόμους της Πόλης του Μεξικού. Η ταινία πήρε το Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Καννών το 1951 και τον έκανε διεθνώς αναγνωρίσιμο.

Της ίδιας περιόδου, το El (1953) είναι από τις λίγες ταινίες που πραγματεύτηκαν το ακανθώδες θέμα της συζυγικής ζήλιας και του πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει: ένας παρανοϊκός σύζυγος που έχει χάσει κάθε έλεγχο, βλέπει παντού εραστές της γυναίκας του και είναι έτοιμος να κάνει τα πάντα για αυτό που εκείνος θεωρεί «ιδιοκτησία». Πιο ανάλαφρο, το… αθεόφοβο Subida al Cielo (1952) παρακολουθεί τον καλό και στοργικό γιο μιας ετοιμοθάνατης γυναίκας, ο οποίος ταξιδεύει από το χωριό στην πόλη προς αναζήτηση συμβολαιογράφου, αλλά υποκύπτει στον πειρασμό ενός χυμώδους θηλυκού.

Με πληροφορίες από bfi.org