Το κοιμητήριο της Πράγας: Μαθήματα (πλαστογραφημένης) Ιστορίας

Ο βίος και πολιτεία ενός πλαστογράφου που δρα τον 19ο αιώνα γίνεται το όχημα που χρησιμοποιεί ο Ουμπέρτο Έκο για να μιλήσει για τον κόσμο του σήμερα.

Η ιστορία
Ο Σιμόνε Σιμονίνι μυείται από την παιδική ηλικία του στο αντισημιτικό πνεύμα του 19ου αιώνα, χάρη στην αυστηρή γαλούχηση του βασιλικού και καθολικού παππού του. Η εξέλιξή του σε ένα κυνικό, αμοραλιστή πλαστογράφο και συνεργάτη των μυστικών υπηρεσιών θα τον ταξιδέψει από το Τορίνο στη Σικελία, και από εκεί στο Παρίσι, ακολουθώντας τα μεγάλα γεγονότα της εποχής του (την εκστρατεία του Γαριβάλδη στη Σικελία, τη μετατροπή της γαλλικής δημοκρατίας σε αυτοκρατορία από τον Ναπολέοντα Γ’, τον γαλλογερμανικό πόλεμο, την παρισινή Κομούνα, την υπόθεση Ντρέιφους) για να συμβάλει -λιγότερο ή περισσότερο, αλλά πάντα παρασκηνιακά- στην τροπή τους. Το πλαστογραφικό έργο της ζωής του, μέσα από συνεχείς αναπαραγωγές και προσθήκες, θα μετεξελιχθεί σε αυτό που αργότερα έμεινε γνωστό ως «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών».

Το κίβδηλο τότε και σήμερα
Ο συγγραφέας του «Ρόδου» εγκαταλείπει τα οικεία εδάφη του Μεσαίωνα και μεταφέρεται στην κοχλάζουσα Ευρώπη του 19ου αιώνα για να περιγράψει έναν κόσμο που βρίθει από θεωρίες συνωμοσίας, συστηματική προπαγάνδα, αντισημιτισμό, ρατσισμό, μισαλλοδοξία και φανατισμό, επί της ουσίας να αφηγηθεί μια μεγεθυμένη παραβολή του σήμερα. Ο Έκο γράφει για την αυγή του σύγχρονου κόσμου -πνιγμένη στα απόνερα του ενθουσιασμού που προκάλεσε η Βιομηχανική και η Γαλλική Επανάσταση, απογοητευμένη από τη διάψευση των ελπίδων που γέννησε ο Διαφωτισμός, και τσακισμένη στους ανεμόμυλους που αντιπάλεψαν οι κοινωνικές εξεγέρσεις του 1848- για να μιλήσει για τα στερεότυπα που ακόμη κυριαρχούν στο συλλογικό ασυνείδητο. Το μάθημα ιστορίας που δίνει ο πλαστογράφος του βιβλίου, βγάζει στο φως την κίβδηλη καταγωγή όλων των σύγχρονων μύθων και ξεγυμνώνει τις αιτίες της τεχνητής κατασκευής τους.

Υπό αυτή την έννοια, το Κοιμητήριο της Πράγας είναι ένα «στρατευμένο» μυθιστόρημα, όπου η αφήγηση μιας φανταστικής ιστορίας υπηρετεί τη διδακτική πρόθεση του συγγραφέα. Στα 79 του χρόνια, και ζώντας στην Ιταλία του Μπερλουσκόνι, ο Έκο νιώθει την ανάγκη να πάρει θέση, να αποσαφηνίσει τις πλάνες και να επιτελέσει τον ουμανιστικό ρόλο του ως διανοούμενος. Και αν το θεματικό τοπίο του βιβλίου δεν είναι από μόνο του επαρκής απόδειξη, ο ίδιος ο συγγραφέας δεν αντιστέκεται στον πειρασμό να το καταστήσει σαφές στον επίλογο, όπου διευκρινίζει ότι «αν το καλοσκεφτούμε, ακόμα και ο Σιμόνε Σιμονίνι, παρόλο που είναι αποτέλεσμα ενός κολάζ, το οποίο του αποδίδει πράγματα που έγιναν στην πραγματικότητα από διαφορετικά άτομα, υπήρξε κατά κάποιον τρόπο. Και για να είμαστε ειλικρινείς, ζει ακόμα ανάμεσά μας».

Όσο για τη λογοτεχνική αξία του μυθιστορήματος; Δύσκολα θα μπορούσε να αμφισβητήσει κάποιος τις συγγραφικές αρετές και την ευρυμάθεια του Ουμπέρτο Έκο. Καλογραμμένο, χωρίς να παρασύρεται σε επιδεικτικές φιοριτούρες, αποφεύγοντας μακροσκελείς ή δυσνόητες παρενθέσεις που πιθανόν δυσκόλευαν τον αναγνώστη, με κλασικό ύφος που φροντίζει να μην κλέβει την παράσταση από το ίδιο το κείμενο, το Κοιμητήριο της Πράγας είναι γεννημένο για να γίνει best-seller, στα πλαίσια του στόχου τού συγγραφέα να απευθυνθεί στο ευρύτερο κοινό και όχι σε μία επιλεκτικότερη κάστα αναγνωστών.

Γεωργία Γκαντή

Το κοιμητήριο της Πράγας
Εκδόσεις Ψυχογιός
σελίδες: 584
τιμή: €19,90