«Σόρογκας. 50 χρόνια ζωγραφική»: Αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Του Γιάννη Ασδραχά

«Ζωγραφίζω τα πράγματα που θνήσκουν, που αναχωρούν. Δεν ξεκολλώ από το χαλασμένο παράθυρο, τα ετοιμόρροπα σπίτια τις βουλιαγμένες στέγες, τις σκουριές. Τις φθορές των ερειπίων. Δεν μπορώ να επικεντρωθώ σε κάτι που να αστράφτει, να γυαλίζει. Πρόθεσή μου είναι να απεικονίζω την ύλη, τη ζωή που χάνεται. Πιστεύω ότι η τέχνη είναι μία μορφή παρηγοριάς, η διαπίστωση ενός απερχόμενου θανάτου». Φράσεις-απόσταγμα ζωής και τέχνης του Σωτήρη Σόρογκα για τις εσωτερικές δυνάμεις που κατευθύνουν την εμμονική παρόρμησή του να αποτυπώνει την αναπόφευκτη διαδρομή στην οδό της φθοράς.

Φέτος συμπληρώνεται μία κομβική επέτειος από τότε που ο ζωγράφος ξεκίνησε την ιχνογράφηση της προσωπική του ιστορίας. Κλείνει μια πεντηκονταετία. Δεν πρόκειται για ένα… βεβιασμένο αριθμό. Αλλά για ένα γενναίο άθροισμα που υπαγορεύει ως ανάγκη την αναδρομική ενδοσκόπηση, την ενθύμηση των πεπραγμένων μίας ζωής αλλά και την αποτίμηση των στόχων που πυροδότησαν τη διαδικασία της δημιουργίας. «Η ζωγραφική με έβγαζε πάντα από το αδιέξοδο. Λειτουργούσε ως στοιχείο απελευθέρωσης», αυτή η ειλικρινής ενθύμηση του καλλιτέχνη λειτουργεί ίσως σαν την άκρη μίτου που οδηγεί σταδιακά στην διαμόρφωση της εικαστικής του φυσιογνωμίας.

Η επαλήθευση αυτής της διαδρομής για τον καλλιτέχνη και η εξιστόρηση της για το κοινό πραγματώνεται αυτές της μέρες στο Μουσείο «Μπενάκη» (Κτήριο οδού Πειραιώς) στην αναδρομική έκθεση του που φυλλομετρά τα κεφάλαια που συνιστούν την πλούσια εικαστική παρουσία του.

Η επιλογή των έργων έγινε από τον ίδιο, παρόλο που, όπως μας εξομολογήθηκε, είναι μία διαδικασία που του δημιουργεί την αίσθηση του «ανθρώπου που αποχωρεί». «Άνοιξα ξεχασμένα μου ντοσιέ και είδα ότι δεν έβαζα ημερομηνίες στα έργα μου. Ήταν όλα μία ιστορία που προσπάθησα να αφηγηθώ σε όλη μου τη ζωή», σημειώνει για τη διαδικασία επιλογής , προκειμένου να «χτίσει» στις αίθουσες του μουσείου την δική του «κιβωτό». Εργο που για να ολοκληρωθεί χρειάστηκε νέα αναδίφηση σε μουσεία, ιδρύματα κι ιδιωτικές συλλογές.



Το αποτέλεσμα, όπως σημειώνεται, είναι τα «σπαράγματα ενός ρημαγμένου κόσμου, που μέσα στη μοναξιά του διαμαρτύρεται για τη φθορά, αποτυπώνεται δραματικά σε μισογκρεμισμένους τοίχους ερειπίων με μαύρα ανοίγματα, σε σκουριασμένες λαμαρίνες, σαπισμένα θαλάσσια ξύλα, σε μηχανήματα εγκαταλελειμμένα σε κάποιο λατομείο, σε γυναικεία πορτρέτα που θυμίζουν επιτύμβια άλλης εποχής».

Η παρουσίαση του έργου του Σωτήρη Σόρογκα στο Μουσείο Μπενάκη δομείται γύρω από δέκα θεματικές με τις οποίες ο εικαστικός καταπιάστηκε στην διαδρομή της πορείας του. Ο Σωτήρης Σόρογκας σε ηλικία μόλις 17 χρονών γράφτηκε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Είχε την τύχη να έχει δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη. Αποφοίτησε το 1961. Καταλυτικό ρόλο στα πρώτα του βήματα είχε η βυζαντινή κληρονομία που πρόσφερε στοιχεία απαραίτητα για έναν ζωγράφο, όπως τα σκούρα «πηχτά» χρώματα.

Στην έκθεση το κοινό εκτός από τα «πρώτα έργα» του καλλιτέχνη, στα οποία αρχίζουν να διαφαίνονται οι αναζητήσεις του, θα έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με τις «Πέτρες». Η μεγάλη συχνότητα και η πολυμορφία των συνδυασμών που παρουσιάζουν τις καθιστούν ένα από τα κυρίαρχα μοτίβα στο έργο του. Επίσης, τα «Άλογα», που αποκαλύπτουν τον προβληματισμό του Σόρογκα ως προς τη διατύπωση της κίνησης μέσα στο χώρο.

Τα «Αρχαία μάρμαρα», για τα οποία ο ζωγράφος αντλεί στοιχεία από τη σεφερική ποίηση. Άλλωστε, όπως μας έχει πει, διαβάζοντας Σεφέρη «κάτι πολύ ουσιαστικό συντελείται’ μία ψυχική συνέπεια. Με συγκινεί η ανάγνωση των ποιημάτων. Νομίζω πως ο Σεφέρης στην αντίληψη για την ζωή έχει ένα μαράζι, ένα παράπονο. Τον αγάπησα. Έβρισκα στην ποίηση του κομμάτια από τον εαυτό μου», αποκαλύπτει.

Επιπλέον, στο Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζονται επιλογές από τα «Πορτρέτα» και τα «Μαύρα ανοίγματα», έργα στα οποία είναι έντονος ο πειραματισμός του δημιουργού πάνω στο λευκό και το μαύρο. Παράλληλα υπάρχουν και οι ενότητες έργων, όπως τα «Ξύλα», τα «Θαλάσσια ξύλα» και οι «Σκουριές», στα οποία εικονογραφείται με βασανιστική εμμονή η αποσύνθεση, η γοητεία του «θνήσκοντος» και η μαγεία του εγκαταλελειμμένου. Στην πλουραλιστική αναδρομική παρουσίαση περιλαμβάνονται, ακόμα, οι μακέτες των έργων που φιλοτεχνήθηκαν από τον Σόρογκα για τον σταθμό Λαρίσης του Αττικό Μετρό.



Στον εκθεσιακό χώρο προβάλλεται και οπτικοακουστικό υλικό, ενώ διατίθενται και συγγράμματα του ίδιου του καλλιτέχνη πάνω στην τέχνη. Η έκθεση συνοδεύεται από πλούσια εικονογραφημένη έκδοση με κείμενα των Κική Δημουλά, Χάρη Καμπουρίδη, Γιάννη Μπόλη και Δημήτρη Κοσμόπουλου. Όπως σημειώνει ο τελευταίος οι λυρικής αφήγησης πίνακες του Σωτήρη Σόρογκα «δεν κρυσταλλώνουν μόνο το δράμα της φθοράς, αλλά και την τραγωδία της ιστορίας. Η επιβλητική μετάπλαση αυτού του κόσμου συνδέει το τραγικό στοιχείο με τη διερεύνηση για την αποκάλυψη ενός τέλους, δηλαδή ενός σκοπού που αιωρείται ως η υποδόρια προοπτική της τελικής αποκατάσταση».


INFO: «Σόρογκας 50 χρόνια ζωγραφική». Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου). Εως τις 19 Φεβρουαρίου. Τετάρτη , Πέμπτη, Κυριακή: 10.00-18.00. Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-22.00.