Λεονάρντο Κρεμονίνι: Η πρώτη μεγάλη αναδρομική του σπουδαίου Ιταλού

του Γιάννη Ασδραχά

«Ο πίνακας είναι ένα παράθυρο» έχει επαναλάβει πολλές φορές για το ζωγραφικό του έργο ο Λεονάρντο Κρεμονίνι. Εκατοντάδες παράθυρα του σημαντικού Ιταλού καλλιτέχνη που εικονίζουν λεπτομέρειες από καθημερινές εικόνες τις οποίες προσπερνά η μνήμη, «άνοιξαν» αυτό το διάστημα στην Αθήνα. Έργα-αποτυπώματα στιγμιότυπων της ζωής που απαρτίζουν την πρώτη και μεγαλύτερη έκθεση του Κρεμονίνι στην Ελλάδα εξακτινώνονται σε δύο χώρους της πόλης: το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο (Πατησίων 43) και τον πολυχώρο «Αθηναΐς» (Καστοριάς 58-60).

«Ο κόσμος του Κρεμονίνι είναι ο κόσμος της καθημερινότητας», σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης για τον καλλιτέχνη ο Ουμπέρτο Εκο. Δεν αποτελεί έκπληξη το ότι ένας πλάστης της γραφής ασχολείται με το έργο ενός πλάστη της εικόνας και του συναισθήματος, με δυο λόγια ενός σημαίνοντος εικαστικού.

Όπως υπογραμμίζει κι ο Εκο, παραμένει εντυπωσιακός ο αριθμός όσων έχουν γράψει για τον Κρεμονίνι: συγγραφείς, φιλόσοφοι, ποιητές, κριτικοί κινηματογράφου. «Αυτό οφείλεται μάλλον στο ότι η ζωγραφική του, αν και στο έπακρο ζωγραφική (φαρδιά απλώματα της πάστας, εκτροπές, γεωμετρικές πολυφωνίες και σβησίματα της ματιέρας) δεν παύει να είναι αρκούντως φιλολογική και φιλοσοφική: αφηγείται, οργανώνει αμφίσημες πλοκές και υπονοεί μια σειρά οπτικών συλλογισμών πάνω στον ρόλο του υποκειμένου, του βλέμματος, της επιθυμίας και της ηδονής».

Σκοπός της ζωγραφικής του όπως σημειώνει ο ίδιος ο δημιουργός είναι να διεγείρει το βλέμμα, να το αποσπάσει από την απάθεια, να του μεταδώσει τη δραματική ένταση που ενυπάρχει μέσα σε κάθε αληθινή καλλιτεχνική δημιουργία.

Όλες οι θεωρητικές αναλύσεις, οι συσχετισμοί και τα συμπεράσματα για το έργο του Κρεμονίνι ταυτοποιούνται στα 152 έργα του δημιουργού που παρουσιάζονται στους δύο αθηναϊκούς χώρους.

Στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο η έκθεση με τίτλο «Leonardo Cremonini- Ζωγραφιές και Ακουαρέλλες 1946 - 1996» αποτελείται από 102 σχέδια και υδατογραφίες. Πρόκειται για μία αναδρομή της πενηντάχρονης πορείας και των αναζητήσεων του θαλερού -ακόμα και σήμερα- ογδονταπεντάχρονου εικαστικού. Στοιχειοθετείται από προσωπογραφίες, παραλίες με λουόμενους, που «ναρκωμένοι» από τον ήλιο χάνουν κάθε αίσθηση του χρόνου. Είναι άραγε αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια στην Καλαβρία;

Την αναδρομή συμπληρώνουν βουβάλια, άλογα, κατσίκες. Ζώα που αποκτούν έκφραση, σφακτά κρεμασμένα στην αλυσίδα παραγωγής αλλά και πέτρες στην θάλασσα που πάνω τους στεγνώνει ένα μαγιό.

Την έκθεση στο Ιταλικό Ινστιτούτο επιμελείται ο καθηγητής Αντριάνο Μπατσιλιέρι, πρώην Διευθυντής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Bologna, που έχει επιμεληθεί στο παρελθόν εκθέσεις του Κρεμονίνι στην Ιταλία και ο οποίος σημειώνει: «Το σχέδιο αποτέλεσε για τον Κρεμονίνι αναγκαίο και αναντικατάστατο μέσο έκφρασης της μυστηριώδους παρουσίας εκείνου του «φυσικού» κόσμου, που ήδη εικάζει μία μη συνταύτιση εικόνας και σημαινόμενου, αλλά ταυτόχρονα παρακινεί σε μία αναζήτηση γεμάτη ερωτηματικά στην αρχέγονη προέλευση των μορφών».

Υπό τον τίτλο «Leonardo Cremonini Ζωγραφική 1965-2005» παρουσιάζονται στους εκθεσιακούς χώρους της Αθηναΐδας 50 ελαιογραφίες, έργα μικρών και μεγάλων διαστάσεων πληθωρικά από χρώμα, φωτίζουν συλλογικές ή ατομικές πτυχές της ζωής που εξελίσσονται είτε σε λαϊκά λουτρά, είτε σε μοναχικές παραλίες, είτε σε βιτρίνες καταστημάτων. Οι χώροι «περιγράφονται» με απόντα ή πρωταγωνιστή τον άνθρωπο έστω και αποσπασματικά.

"Λίγοι δημιουργοί έχουν το χάρισμα να οδηγούν και να αναπτύσσουν διάλογο με τον θεατή, να συγκινούν και να προβληματίζουν", σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης και καλλιτεχνικός διευθυντής της Αθηναΐδας Τάκης Μαυρωτάς, υπογραμμίζοντας για τους πίνακες του Ιταλού εικαστικού ότι «κρύβουν καλά τα μυστικά τους από το βλέμμα εκείνου του θεατή που θαρρεί ότι μπορεί εύκολα να διεισδύσει στον υπαινικτικό κόσμο του. Η αγωνία, ο φόβος και η βαθιά περισυλλογή αποτυπώνονται στη μυστηριώδη ζωγραφική του προκαλώντας το ερώτημα: Τι μπορεί να προσφέρει η ζωγραφική στα επίπεδα της λογικής οργάνωσης του χώρου και της πνευματικής ή δραματικής προσέγγισης της ζωής;»

Όμως υπάρχει και μία άλλη πτυχή του Ιταλού εικαστικού που τον φέρνει πιο κοντά στην Ελλάδα. «Στο έργο του Κρεμονίνι συναντώνται η ιταλική, η γαλλική και η ελληνική κουλτούρα», τονίζει για τον ζωγράφο η διευθύντρια του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, Μελίτα Παλεστίνι.

Ο Ιταλός καλλιτέχνης βρέθηκε πολλές φορές και διαφορετικές εποχές στα νησιά της Ελλάδας και την ηπειρωτική χώρα. Συνέλεξε εικόνες και αναμνήσεις, φυσική συνέχεια μίας μύησης με την Ελλάδα που ξεκίνησε όταν αντίκρισε νεαρός για πρώτη φορά τις ελληνικών επιρροών τοιχογραφίες της Πομπηίας. «Η αρχαία ελληνική ζωγραφική μου επέτρεψε να βρω ένα νήμα που με συνδέει με τη σημερινή πραγματικότητα. Αυτή η συνάντηση συνεχίζεται μέχρι σήμερα ακόμη και τώρα που η ζωτικότητά μου δεν είναι αυτή που ήταν», είπε ο ίδιος ο καλλιτέχνης στην Αθήνα όταν βρέθηκε προ ημερών παρά τα κινητικά του προβλήματα.

Παρέβλεψε κάθε εμπόδιο καθώς ήθελε, με αφορμή τη διπλή έκθεσή του, να τιμήσει την ειδική σχέση με την χώρα, η οποία έχει λειτουργήσει μέσα από τα αλλεπάλληλα ταξίδια ως μία δεξαμενή έμπνευσης. Υπάρχει και άλλος «δεσμός»: Ως καθηγητής της Ecole de Beaux Arts στο Παρίσι «πρόσεξε» ιδιαίτερα τους Έλληνες φοιτητές. Οι αλλοτινοί μαθητές του σήμερα είναι άνθρωποι που στοιχειοθετούν το σύγχρονο ελληνικό εικαστικό τοπίο: Στέφανος Δασκαλάκης, Γιώργος Ρόρρης, Eδουάρδος Σακαγιάν, Αλέξης Βερούκας κ.ά.

* Στις 25 Φεβρουαρίου πραγματοποιείται στρογγυλό τραπέζι στο Iταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο, με θέμα "O Leonardo Cremonini και η σύγχρονη ελληνική ζωγραφική". Η Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, καθηγήτρια Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, θα συντονίσει τη συζήτηση στην οποία θα συμμετάσχουν οι Αλέκος Φασιανός, Τίτος Πατρίκιος, καθώς και οι Στέφανος Δασκαλάκης, Γιώργος Ρόρρης και Eδουάρδος Σακαγιάν.

Leonardo Cremonini «Designi e Acquarelli 1946-1996»
Διάρκεια έκθεσης 25 Φεβρουαρίου έως 24 Μαρτίου 2010
- Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών: Πατησίων 47, Αθήνα, τηλ. 210 5242646, 210 5242674.
- Πολυχώρος Πολιτισμού Αθηναΐς: Καστοριάς 58-60, Αθήνα (Βοτανικός), τηλ. 210-3480000.