Λαρς Φον Τρίερ: Δαμάζοντας... τον Ναζισμό

του Γιώργου Κόκουβα

«Πραγματικά ήθελα να είμαι Εβραίος. Μετά κατάλαβα ότι ήμουν Ναζί. Κατανοώ τον Χίτλερ. Δεν ήταν αυτό που λέμε καλό παιδί, αλλά καταλαβαίνω πολλά γι’ αυτόν και τον συμπονώ λίγο… ΟΚ, είμαι Ναζί». Οι παραπάνω φράσεις που βγήκαν από τα γεμάτα εκπλήξεις χείλη του Λαρς Φον Τρίερ ήταν αρκετές για να ανακηρυχθεί ο Δανός σκηνοθέτης «persona non grata» από το Φεστιβάλ των Καννών την περασμένη εβδομάδα και να κάνουν όλο τον κόσμο να μιλά για τις αμφιλεγόμενες δηλώσεις του… εβραίου ναζιστή.

Τι από όλα αυτά είναι αλήθεια; Ήταν υπερβολική η αντίδραση του μεγάλου Φεστιβάλ της Γηραιάς Ηπείρου και ο Τρίερ ήθελε απλώς να προκαλέσει με τις δηλώσεις του; Τι τρέχει τελικά στο μυαλό του συνιδρυτή του "Δόγματος 95";

Αμαρτίες γονέων…

Η «Οδύσσεια» του Δανού σκηνοθέτη ξεκινά από την γέννησή του. Το εκρηκτικό γονεϊκό μίγμα μέσα στο οποίο μεγάλωσε ο πολύπαθος Lars περιλάμβανε τα εξής: Η μητέρα του, κομμουνίστρια και ο πατέρας του, Εβραίος σοσιαλδημοκράτης ήταν άθεοι, καθώς δεν ακολουθούσαν καθόλου την θρησκευτική οδό. Ο ίδιος ο Τρίερ έχει δηλώσει πως στο σπίτι τους δεν επιτρεπόταν «τα συναισθήματα, η θρησκεία και η απόλαυση». Οι φανατικοί γυμνιστές γονείς του τον έστελναν τακτικά σε camps γυμνιστών για να αποκτήσει τις αρετές που έκριναν κατάλληλες για το παιδί τους. Η μόνη διέξοδος του μικρού Λαρς ήταν ο κινηματογράφος, με τον οποίο άρχισε να ασχολείται από τα 11 του χρόνια, έχοντας συνεχώς ανά χείρας μια μηχανή super8 που έλαβε ως δώρο.

Ο Λαρς Τρίερ αποκτά μέσα σε τέτοιο περιβάλλον ανατροφής ένα σωρό φοβίες και ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία τον ταλαιπωρούν μέχρι και σήμερα. Ανάμεσα σε αυτά βρίσκεται η περιστασιακή κατάθλιψη και η τεράστια φοβία του για τα αεροπλάνα, γι’ αυτό και πραγματοποιεί όλα του τα γυρίσματα εντός… αυτοκινητιστικής εμβέλειας. Σύμφωνα με δηλώσεις του, φοβάται τα πάντα. Τα πάντα εκτός από το να γυρίζει ταινίες.

Ωστόσο, οι αξιαγάπητοι γονείς του, του φύλαγαν περισσότερες εκπλήξεις, μέχρι και την τελευταία στιγμή. Η μητέρα του, στο νεκροκρέβατό της αποκαλύπτει στον Λαρς Τρίερ πως δεν είναι ένας… Τρίερ. Ο Δανός σκηνοθέτης μαθαίνει πως πατέρας του δεν είναι ο Εβραίος κ. Τρίερ, όπως μέχρι τότε γνώριζε, αλλά ένας εργοδότης της μητέρας του με γερμανικές ρίζες από μεγάλη καλλιτεχνική οικογένεια. Η μητέρα του διατείνεται πως έμεινε επί τούτου έγκυος από το… αφεντικό της για να μην αποκτήσει το παιδί της την αδυναμία και την έλλειψη στόχων του πατριού του. «Στεναχωρήθηκα πολύ με αυτή την αποκάλυψη. Και μετά νιώθεις πως έχεις χειραγωγηθεί όταν τελικά καταλήγεις δημιουργικός. Αν γνώριζα το πραγματικό σχέδιο της μητέρας μου, θα γινόμουν κάτι άλλο. Θα της έδειχνα εγώ! Την καριόλα!», δήλωσε ο φον Τρίερ.
(Σημείωση: Στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε Τρίερ, αλλά ούτε και… Φον. Το τελευταίο του κόλλησε σαν παρατσούκλι στην σχολή κινηματογράφου όπου φοιτούσε και ο ίδιος το κράτησε ως φόρο τιμής στους μεγάλους σκηνοθέτες Von Stroheim και Von Sternberg).

Το Δόγμα, η καριέρα και οι… τσόντες

Ο Λαρς Φον Τρίερ μετρά στην πολύκροτη καριέρα του 10 μεγάλου μήκους ταινίες, 5 μικρού μήκους και τέσσερις τηλεοπτικές παραγωγές –μεταξύ των οποίων και η αριστουργηματική Μήδεια. Το 1984 με την Τριλογία της Ευρώπης αρχίζει και μια σχέση αγάπης-μίσους: Αυτή του σκηνοθέτη με το Φεστιβάλ των Καννών. Οι προβολές των ταινιών του εκεί κατά την δεκαετία του ’80 και του ’90 συνοδεύονται από τις καλύτερες περγαμηνές και το γαλλικό φεστιβάλ στρώνει κόκκινα χαλιά για τον Δανό γητευτή της κάμερας.

Το 1995 ενώνει τις δυνάμεις του με τον έτερο Δανό γητευτή, Thomas Vinterberg και μερικούς ακόμη δημιουργούς που συνυπογράφουν το περίφημο Δόγμα 95, θέλοντας να ακολουθήσουν νέους κινηματογραφικούς δρόμους, μακριά από στούντιο και στιλιζαρισμένες λήψεις. Μπορεί ο Τρίερ γρήγορα να ακολούθησε άλλα παρακλάδια του Δόγματος από τους άλλους σκηνοθέτες της κολεκτίβας, ωστόσο οι χαρακτηριστικές ταινίες του από εκείνη την περίοδο κλέβουν την παράσταση με τις ριζοσπαστικές τους ιδέες.

Το «Δαμάζοντας τα Κύματα» μένει εμβληματικό στην ιστορία της έβδομης τέχνης, αποσπώντας ένα ακόμη Grand Prix από –πού αλλού- τις Κάννες, το «Χορεύοντας στο Σκοτάδι» παρουσιάζει την Bjork σε ένα ιλιγγιώδες δραματικό μιούζικαλ με τρεμάμενη εικόνα, κερδίζοντας άλλον έναν Χρυσό Φοίνικα και το «The Idiots» περιλαμβάνει ωμές σκηνές σεξ που σόκαραν τον κόσμο και ενέπνευσαν μια περίοδο «ελευθεριότητας» στην κινηματογραφική έκφραση. Η… ρομαντική σχέση του με τους πρωταγωνιστές του διαφαίνεται από τους ομηρικούς καβγάδες που είχε με την Bjork, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, κάθε πρωί πριν το γύρισμα του έλεγε «Κύριε Φον Τρίερ, σας σιχαίνομαι» και τον έφτυνε.



Οι καινούριες ιδέες του συνεχίζονται με την «αμερικανική του τριλογία», όπου μεταξύ άλλων η Nicole Kidman πρωταγωνιστεί σε ένα ανύπαρκτο σκηνικό που οριοθετείται από κιμωλία στο πάτωμα (Dogville), ενώ ο ηθοποιός John Reilly εγκαταλείπει έντρομος τα γυρίσματα του «Manderlay», όταν μαθαίνει πως ο Τρίερ σχεδιάζει να σφάξει έναν γάιδαρο για να χρησιμοποιηθεί ως φαγητό σε σκηνή της ταινίας.

Εν τω μεταξύ, ο πολυπράγμων Λαρς έχει ήδη ιδρύσει την δική του εταιρία παραγωγής, που εκτός των ταινιών του, χρηματοδοτεί πορνογραφικά έπη. Το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων πρόκειται για σκληρές ερωτικές ταινίες που απευθύνονται στο γυναικείο κοινό, το οποίο ήταν αρκετά αδικημένο μέχρι τότε στον τομέα «τσόντα». Η δραστηριότητά του αυτή, με παραγωγές όπως η «Ροζ Φυλακή» και το «Hot men-CoolBoyz» βοηθά στην νομιμοποίηση της πορνογραφίας στην Νορβηγία και κάνει τις συντάκτριες του Cosmopolitan να τον ανακηρύξουν… μέγα ευεργέτη τους.

Πιθανώς να άλλαξαν, όμως γνώμη, όταν ο Τρίερ έβγαλε στις αίθουσες τον «Αντίχριστό» του. Το σκοτεινό, ωμό, βίαιο πόνημα του σκηνοθέτη έφερε ένα βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις «αγαπάμε-να-τον-μισούμε» Κάννες, ενώ η ειδική «Οικουμενική Επιτροπή» του Φεστιβάλ που φροντίζει για τις ουμανιστικές αξίες και την ανθρώπινη πλευρά των ταινιών αποφαίνεται: «Είναι η ταινία με τον περισσότερο μισογυνισμό από τον αυτοαποκαλούμενο μεγαλύτερο σκηνοθέτη του κόσμου».

Persona non grata

Ο Τρίερ αψηφά τα σχόλια και επιστρέφει μετά από δύο χρόνια με την «Μελαγχολία» του στον τόπο του εγκλήματος. Στην συνέντευξη τύπου, ο Δανός με την… γερμανική ψυχή κάνει με τρεμάμενη φωνή τις δηλώσεις που μπορείτε να δείτε στο παρακάτω video, όσο η πρωταγωνίστριά του, Kirsten Dunst κοιτάζει απορημένη τον Τρίερ να προσπαθεί να μαζέψει τα ασυμμάζευτα.



Την επόμενη ημέρα, και αφού το Φεστιβάλ τον αποκηρύσσει –άγνωστο μέχρι πότε- και τον παρακαλεί, αν τελικά είναι ο νικητής να μην παραστεί στην βράβευση, ο Τρίερ σε άλλη μία συνέντευξη λέει πως όλες του οι δηλώσεις ήταν μέρος του δανέζικου χιούμορ του σχετικά με τον βιολογικό πατέρα του, που μάλλον δεν γίνεται αντιληπτό από τους Γάλλους, οι οποίοι είναι ευαίσθητοι στο θέμα των Εβραίων, αφού τους φέρθηκαν τόσο άσχημα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης, πρόσθεσε: «Δεν ταυτίζομαι με τον Χίτλερ ούτε για ένα δευτερόλεπτο».

Μέχρι να δούμε την «Μελαγχολία» του, παίρνουμε νέες πληροφορίες, που θέλουν τον Τρίερ να ετοιμάζει την επόμενη του ταινία με τίτλο «Nymphomaniac» και πλοκή που αφορά την σεξουαλική αφύπνιση μιας γυναίκας. «Ο παραγωγός μου, μου έλεγε συνεχώς να μην πέσω στην παγίδα των σκηνοθετών που γερνούν και βάζουν στις ταινίες τους όλο και νεότερες, όλο και γυμνότερες γυναίκες. Μόνο αυτό χρειαζόμουν να ακούσω. Σκοπεύω να κάνω τους γυναικείους χαρακτήρες στις ταινίες μου όλο και νεότερους, όλο και πιο γυμνούς». Τα σχόλια… δικά σας.