Η Μέρα της Φούστας: Μια παράσταση που επιτίθεται σε  βεβαιότητες

Με φόρα από την περσινή της επιτυχία έχει ξεκινήσει τις παραστάσεις του φετινού χειμώνα η «Μέρα της Φούστας» στο θέατρο Δίπυλο. Η παράσταση διαδραματίζεται σε μια σχολική αίθουσα όπου η συγκρουσιακή σχέση μαθητών – δασκάλου γίνεται ο καμβάς για μια συζήτηση που έχει περισσότερες διαστάσεις από ό,τι αρχικά φαίνεται.    

Η Σόνια, μια καθηγήτρια λογοτεχνίας μέσης εκπαίδευσης, παραδομένη στην βίαιη και απορριπτική συμπεριφορά των μαθητών της, αδυνατεί να κάνει μάθημα και να κρατήσει έστω και την στοιχειώδη πειθαρχία. Οι μαθητές βρίσκονται σε μια διονυσιακή κατάσταση αλληλοπροσβολών, σωματικής και λεκτικής βίας, έμφυλου και φυλετικού ρατσισμού. Εκείνη μόλις που καταφέρνει να ψελλίζει το προς παράδοση μάθημα, ενώ μοιάζει να φοβάται ακόμη και για την σωματική της ακεραιότητα.

Ένα απρόβλεπτο γεγονός οπλίζει το χέρι της και βρίσκεται να κρατά ένα περίστροφο. Έχει πλέον την προσοχή των μαθητών της. Απειλώντας τους; Έστω κι έτσι- μάλλον δεν θα γινόταν διαφορετικά. Το μάθημα τώρα κυλάει ρολόι: Την ακούν, συμμετέχουν και μοιάζουν να κατανοούν. Εκείνη, συντετριμμένη από την εξέλιξη αλλά και με άγρια χαρά μπορεί να κάνει επιτελούς τη δουλειά της.

Οι θεατές υπό την επήρεια της υπερβάλλουσας βίας και της παραβατικής συμπεριφοράς εκ μέρους των μαθητών καταλαβαίνουν τη θέση της, έστω και επιστρατεύοντας σε ορισμένες στιγμές την αίσθηση του γκροτέσκου. Η συμπεριφορά της εκπαιδευτικού μοιάζει δικαιολογημένη από την ανοριακότητα των παιδιών και το «μόνο έτσι καταλαβαίνουν» πλανάται στο μυαλό της θεατρικής πλατείας.

Και όμως, μετά από λίγο κάτι αρχίζει να μη μας αρέσει στη συμπεριφορά της καθηγήτριας. Καθώς η διάρκεια του περιστατικού ακυρώνει δραματουργικά το γκροτέσκο, αναρωτιόμαστε μήπως και αυτή υπερβαίνει τα όρια. Η συμπεριφορά της μοιάζει να περπατά όλο και βαθύτερα στο λάθος και αυτό μας απομακρύνει από κοντά της. Συμπάσχοντας λιγότερο αρχίζουμε να παρατηρούμε τον λόγο της προς τα παιδιά: Περιέχει πολλά στερεότυπα και αφ’ υψηλού κριτική· κάπως χοντροκομμένες γενικεύσεις και απόλυτη στάση για το τι είναι σωστό και για την ανωτερότητα της δικής της ματιάς.

Είναι το μορφωτικό της επίπεδο αρκετό για να έχει σε όλα δίκιο και να θέλει το επιβάλει; Είναι η αξία της καλλιέργειας αυταπόδεικτη για τις ζωές μας και, κυρίως, για τις ζωές άλλων που διαφοροποιούνται σημαντικά; Τελικά, είναι η δική μας φιλελεύθερη οπτική η μόνη αποδεκτή;

«Η Μέρα της Φούστας», η οποία αποτελεί διασκευή από το σενάριο του Ζαν-Πολ Λίλιενφελντ, μοιάζει να έχει φυτεμένους συμβολισμούς στα όσα διαδραματίζονται στην σχολική τάξη- μια σειρά από αντιστοιχίες με τον εκτός τάξης κόσμο σε διάφορες κλίμακες.

Οι μουσουλμάνοι μαθητές που κοινωνικά λειτουργούν με τους δικούς τους ιδιαίτερους κώδικες, παραπέμπουν στη σύγκρουση πολιτισμών. Η «δικαίως έξαλλη» καθηγήτρια, σε ρόλο «Δύσης», έχει τον έλεγχο μέσω της δύναμης του όπλου. Είναι σε θέση να επιβάλει μια φαινομενικά ισορροπημένη ιεραρχία που βασίζεται σε κανόνες. Όμως, τι διαχείριση της βίας κάνει η ίδια;

Όσο περνά η ώρα, η εξουσία της Σόνιας μοιάζει όλο και πιο ανήθικη. Δεν αναζητά σημεία συναινέσεων. Μάλλον προσπαθεί να επιβάλει στην τάξη της ένα προκατασκευασμένο και προκρούστειο σύστημα αξιών. Όποιος δεν συμμορφώνεται θα κηρύσσεται παραβατικός και θα αναλαμβάνει η βία. Άλλωστε «αυτοί δεν ξεκίνησαν πρώτοι;».

Μπορεί η βία να είναι λύση ή είναι απλώς άλλης μορφής αδιέξοδο; Το ερώτημα, αν και ρητορικό, δεν απασχολεί τον θεατή από την αρχή. Η διάθεσή του αλλάζει κατά τη διάρκεια της παράστασης και η εύκολη (;) απάντηση μορφοποιείται μέσα του σταδιακά, κρυμμένη αρχικά στο σύννεφο της έντασης, αλλά τελικά διαυγής. 

Οδηγός σε αυτή τη συνειδητοποίηση είναι οι μεταπτώσεις στην συμπεριφορά της καθηγήτριας. Είναι σταδιακές και αδιόρατες- «τόσο όσο» να μην μπορεί ο θεατής να εντοπίσει τα σημεία καμπής. Πότε ακριβώς η εκπαιδευτικός άρχισε να μην ακούγεται απολύτως σωστή; Μήπως από όταν κράτησε το όπλο; Μήπως όταν ένιωσε ισχυρή μέσα από τη χρήση του ή μήπως από την αρχή;

Προϊόν της σκηνοθετικής επιδεξιότητας της Ζωής Χατζηαντωνίου αφενός, και της ερμηνευτικής ακρίβειας της Θεοδώρας Τζήμου αφετέρου, οι λεπτές αποχρώσεις της Μέρας της Φούστας» έρχονται σε αντιπαράθεση με την ωμή της πρόζα και προστατεύουν την παράσταση από το να είναι «ένα ακόμη από τα φωνακλάδικα ανεβάσματα» που τρεντάρουν τα τελευταία χρόνια στις αθηναϊκές σκηνές.

Ο ρυθμός δεν χάνεται ποτέ, ούτε όταν το διασκευασμένο σενάριο μοιάζει να έρχεται σε αμηχανία αναφορικά με το τι θέλει τελικά να πει και σε ποιον, σαν κάτι να μένει ανολοκλήρωτο. Εύστοχη η λειτουργία των χορικών ιντερμέδιων που σταματούν στιγμιαία τη δράση και δίνουν με οικονομία στον θεατή το μέτρο της έντασης – εξασφαλίζουν ότι αυτός δεν θα εξοικειωθεί με τη βία και την ωμότητα της κυρίως δράσης.

Στο τελευταίο τμήμα της παράστασης η εστίαση των συμβολισμών επιστρέφει ξανά στη μικρή κλίμακα και στα προσωπικά διλήμματα και αδιέξοδα. Οι ήρωες φαίνεται να έχουν δοκιμάσει τα πάντα για να βρουν τον δρόμο τους: Αυτοανάλυση, σύγκρουση, αμφισβήτηση, ανατροπή, τέχνη. Μεγάλος απών η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα. Το «μαζί» λείπει εκκωφαντικά από τις επιλογές των ηρώων. Ίσως εκεί να βρίσκεται το κλειδί της ερμηνείας του αδιεξόδου τους.

Η Μέρα της Φούστας είναι μια πολύ καλή παράσταση που δικαίως έκανε πέρσι θόρυβο- τον δικαιούται. Η ατμόσφαιρα θρίλερ και τα στοιχεία δομής αρχαίας τραγωδίας υπηρετούν την  κοινωνική της θεματική. Οι υποβλητικοί υψηλοί της τόνοι είναι μέσον και όχι σκοπός και η ερμηνεία της Θ. Τζήμου υποδειγματική.     

Ταυτότητα Παράστασης
Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία: Ζωή Χατζηαντωνίου
Σκηνογραφία: Ελίνα Λούκου
Μουσική: Γιώργος Μιζήθρας
Φώτα: Νίκος Βλασόπουλος 
Κοστούμια: Ελμίνα Νέου (2ος χρόνος)
Φωνητική διδασκαλία: Γιώργος Ιατρού (2ος χρόνος)
Πιάνο: Μαρία Παπαπετροπούλου
Βοηθός σκηνοθέτιδας: Κωνσταντίνος Σακουλάς (2ος χρονος)
Φωτογραφίες: Alex Kat 
Γραφίστας: Πασχάλης Ζέρβας
Επικοινωνία & Γραφείο Τύπου: Μαρία Τσολάκη
Διαφήμιση-Social Media: RENEGADE MEDIA, Βασίλης Ζαρκαδούλας
Διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Καμαρινοπούλου
Συμπαραγωγή της ΤΕΧΝΗΧΩΡΟΣ & της QUADRAT ΑΜΚΕ.
 
Στον ρόλο της καθηγήτριας η Θεοδώρα Τζήμου
Στους ρόλους των μαθητών οι Μαρία Αρζόγλου (Μαριάμ), Νατάσα Βλυσίδου (Νατάσα), Νικόλας Γραμματικόπουλος (Λουκάς),  Πάνος Κλάδης (Μιχάλης), Θάνος Κόνιαρης (Χακίμ), Οδυσσέας Πετράκης (Φώτης), Πάνος Χατσατριάν (Γκορ)