Η τηλεργασία 5 χρόνια μετά τον Covid

Κάποτε ήταν απλά ένα προσωρινό μέτρο ανάγκης. Μετά έγινε συνήθεια, κι ύστερα τρόπος ζωής. Πέντε χρόνια μετά την πανδημία, η τηλεργασία δεν είναι πια πείραμα, αλλά μια πραγματικότητα που επαναπροσδιόρισε την έννοια της δουλειάς. Από τα home offices που έγιναν μόνιμα, μέχρι τα υβριδικά μοντέλα που υιοθέτησαν οι περισσότερες εταιρείες, και από τη νέα ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής μέχρι την κόπωση της οθόνης, η τηλεργασία του 2025 μοιάζει πολύ διαφορετική από εκείνη του 2020.

Από τον καναπέ στο γραφείο (ξανά): Ποιοι συνεχίζουν να δουλεύουν από το σπίτι

Το 2020, η τηλεργασία ήταν υποχρεωτική. Το 2025, είναι επιλογή –και μάλιστα μια επιλογή που αρκετοί εργαζόμενοι δεν σκοπεύουν να εγκαταλείψουν. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurofound, περίπου το 28% των εργαζομένων στην Ε.Ε. δουλεύει εξ αποστάσεως τουλάχιστον δύο μέρες την εβδομάδα. Στην Ελλάδα, το ποσοστό είναι χαμηλότερο, αλλά σταθερά αυξανόμενο, ειδικά στους τομείς της τεχνολογίας, της επικοινωνίας και των δημιουργικών επαγγελμάτων.

Οι εργοδότες, από την άλλη, έχουν περάσει στο «υβριδικό» μοντέλο: δυο-τρεις μέρες στο γραφείο, οι υπόλοιπες από το σπίτι. Ένα μοντέλο που –αν κρίνουμε από την ανθεκτικότητά του– φαίνεται πως ήρθε για να μείνει.

Η παραγωγικότητα εκτοξεύτηκε (κι αυτό δεν είναι έκπληξη)

Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις των εργοδοτών, η τηλεργασία αποδείχθηκε σύμμαχος της παραγωγικότητας. Σύμφωνα με έρευνα του Stanford University, οι εργαζόμενοι που δουλεύουν από το σπίτι ολοκληρώνουν κατά μέσο όρο 13% περισσότερες εργασίες την ημέρα, ενώ δηλώνουν λιγότερη κόπωση και μεγαλύτερη συγκέντρωση. Αντίστοιχα, στοιχεία του Global Workplace Analytics δείχνουν ότι το 77% των εταιρειών που υιοθέτησαν το υβριδικό μοντέλο τηλεργασίας είδαν αύξηση στην απόδοση και μείωση των απουσιών.

Κι είναι λογικό: Λιγότερες μετακινήσεις, λιγότεροι περισπασμοί, περισσότερος έλεγχος του χρόνου και του χώρου εργασίας. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι λένε πως αισθάνονται πιο αυτόνομοι και πιο αποδοτικοί, ακριβώς επειδή μπορούν να οργανώσουν τη μέρα τους σύμφωνα με τους φυσικούς ρυθμούς τους. Η τηλεργασία, τελικά, δεν έκανε μόνο τη ζωή μας πιο ευέλικτη: Έκανε και τη δουλειά μας πιο ουσιαστική.

Όταν το σπίτι έγινε γραφείο (και το γραφείο σπίτι)

Τα πρώτα χρόνια, η τηλεργασία ήρθε σαν απελευθέρωση. Τέρμα τα ξυπνητήρια, τα μποτιλιαρίσματα, τα άβολα ρούχα. Μέχρι που συνειδητοποιήσαμε πως όταν το σπίτι γίνεται γραφείο, δύσκολα ξαναγίνεται σπίτι. Το laptop έμενε ανοιχτό όλη μέρα, τα email συνέχιζαν να έρχονται ως τα μεσάνυχτα, και το «off» έχασε το νόημά του.

Στην αρχή, πολλοί εργαζόμενοι δυσκολεύτηκαν να ξαναβάλουν όρια. Ένα γραφείο στην κρεβατοκάμαρα, ένας σύντροφος που κάνει call στο σαλόνι, ένα παιδί που ζητά βοήθεια στα μαθηματικά την ώρα που έχεις meeting. Η τηλεργασία μας ανάγκασε να επανεφεύρουμε τη ρουτίνα μας και να μάθουμε να λέμε όχι –ή έστω να το γράφουμε, σε corporate γλώσσα, στο Slack.

Η ψυχική υγεία στην εποχή του “always on”

Η εξ αποστάσεως εργασία μάς έμαθε, ταυτόχρονα, ότι η απομόνωση έχει κόστος. Η έλλειψη φυσικής επαφής με συναδέλφους, οι ατελείωτες ώρες μπροστά στην οθόνη, η αίσθηση ότι δουλεύεις μόνος/η σε ένα σπίτι έχουν αφήσει σημάδια στην ψυχική υγεία κάποιων εργαζομένων. Έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν αύξηση των περιστατικών άγχους, burnout και κατάθλιψης σε όσους εργάζονται εξ αποστάσεως πλήρως.

Από την άλλη, για πολλούς εργαζομένους, η τηλεργασία έγινε σανίδα σωτηρίας: Τους επέτρεψε να μετακομίσουν εκτός πόλης, να κερδίσουν χρόνο για τον εαυτό τους, να μειώσουν το στρες των μετακινήσεων και των (βαρετών και χρονοβόρων) διά ζώσης συναντήσεων που θα μπορούσαν να είναι απλά ένα email, όπως λέει και το γνωστό αστειάκι του ίντερνετ. Το ζητούμενο σήμερα δεν είναι αν η τηλεργασία είναι καλή ή κακή, αλλά πώς μπορεί να γίνει βιώσιμη.

Η νέα ισορροπία: Δουλειά, οικογένεια, χρόνος για ζωή

Πολλοί μιλούν για «τη μεγάλη αναπροσαρμογή»: τη μετατόπιση της αξίας από την καριέρα προς την ποιότητα ζωής. Η τηλεργασία έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη στροφή. Οι άνθρωποι αναζητούν πια λιγότερο το status του επαγγέλματος και περισσότερο την ευελιξία. Θέλουν να δουλεύουν από όπου νιώθουν καλά –από ένα νησί, ένα χωριό, ένα coworking space στη γειτονιά τους– αρκεί να μπορούν να ζουν ουσιαστικά.

Το work-life balance έγινε work-life blend: Τα όρια θόλωσαν, αλλά για πολλούς, η δυνατότητα να ελέγχουν το πρόγραμμά τους είναι ανεκτίμητη. Κι αν κάτι έμεινε από την εποχή της πανδημίας, είναι η πεποίθηση ότι η ζωή δεν πρέπει να «χωράει» γύρω από τη δουλειά, αλλά το αντίστροφο.

Από το Zoom στα coworking spaces: Πώς αλλάζει ο επαγγελματικός χάρτης

Η ανάγκη για κοινότητα έφερε στο προσκήνιο τα coworking spaces, όχι μόνο στις μεγάλες πόλεις, αλλά και στην περιφέρεια. Νέα hubs ξεφυτρώνουν σε μέρη όπως τα Χανιά, τα Τρίκαλα ή η Σύρος, προσελκύοντας remote workers από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ταυτόχρονα, πολλές εταιρείες μειώνουν τα ενοίκιά τους, επενδύοντας σε πιο ευέλικτους χώρους και τεχνολογικές υποδομές. Οι συναντήσεις γίνονται πιο ουσιαστικές, οι μετακινήσεις λιγότερες, και η έννοια του γραφείου επαναπροσδιορίζεται, όχι πια ως τόπος, αλλά ως εμπειρία.

Το μέλλον της τηλεργασίας: Τι έρχεται μετά

Η επόμενη μέρα δεν είναι μακριά: η τεχνητή νοημοσύνη, η εικονική πραγματικότητα και τα ψηφιακά γραφεία του metaverse υπόσχονται να πάνε την τηλεργασία ένα βήμα παραπέρα. Ίσως σε λίγα χρόνια να μη λέμε «δουλεύω από το σπίτι», αλλά «δουλεύω από οπουδήποτε».

Ωστόσο, όσο κι αν αλλάζουν τα εργαλεία, το ζητούμενο παραμένει το ίδιο: Πώς μπορούμε να δουλεύουμε καλύτερα, όχι περισσότερο. Αν κάτι μας δίδαξαν αυτά τα πέντε χρόνια, είναι ότι η ευελιξία είναι πολύτιμη, και η ισορροπία αναγκαία. Και αυτή, τελικά, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της νέας εποχής.