Tourists Go Home: Μήπως ήρθε η ώρα να φτάσει το «αντιτουριστικό» κίνημα και στην Ελλάδα;

Καθώς τα ταξίδια επιστρέφουν δυναμικά στα επίπεδα της προ πανδημίας εποχής, η Ευρώπη και μαζί της πολλοί από τους πιο αγαπητούς της προορισμούς έρχεται αντιμέτωπη με το φαινόμενο του «υπερτουρισμού». Πρόκειται για το σημείο όπου το τουριστικό ρεύμα παύει πλέον να είναι ευλογία και αρχίζει σιγά μα σταθερά να γίνεται βάρος αφού οι πόλεις ασφυκτιούν, οι υποδομές πιέζονται, και η καθημερινότητα των κατοίκων διαταράσσεται ανεπανόρθωτα.

Καταστρέφουν τελικά οι τουρίστες την Ευρώπη; Γιατί οι ντόπιοι σε όλο και περισσότερες περιοχές υψώνουν φωνή ενάντια στον ανεξέλεγκτο τουρισμό;

Το 2023 σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, η Ζάκυνθος, ένα νησί με πληθυσμό περίπου 40.000 κατοίκους υποδέχτηκε επισκέπτες σε αναλογία 150 προς 1, δηλαδή 150 φορές περισσότερους από όσο οι μόνιμοι κάτοικοί του. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι φυσικά μεμονωμένο. Από την Ισπανία ως την Ιταλία και από τις Κυκλάδες μέχρι την Κροατία, αυξάνονται οι περιπτώσεις όπου οι τοπικές κοινωνίες νιώθουν να πνίγονται μέσα στα πλήθη των επισκεπτών.

Το 2024, οι τουριστικές αφίξεις στην Ευρώπη εκτοξεύθηκαν στα 756 εκατομμύρια, μια άνοδος δηλαδή 46 εκατομμυρίων σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Μπροστά σε αυτή τη ραγδαία αύξηση, οι φωνές διαμαρτυρίας πληθαίνουν: όχι απέναντι στον τουρισμό καθεαυτό, αλλά απέναντι σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που συχνά παραμερίζει τις ανάγκες των ανθρώπων που ζουν μόνιμα σε αυτούς τους τόπους.

Η διαφορά μας με πολλούς μαγευτικούς ευρωπαϊκούς προορισμούς είναι ότι εκεί εκτός από τους τουρίστες πληθαίνουν κι όσοι δημιουργούν κινήματα ενάντια στον υπερτουρισμό ζητώντας από τους τουρίστες να επιστρέψουν σπίτια τους.

Στη Βαρκελώνη, κάτοικοι εξοργισμένοι από τον συνεχή συνωστισμό στο ιστορικό κέντρο αντέδρασαν εκτοξεύοντας νερό με νεροπίστολα προς τουρίστες, σε μια συμβολική κίνηση διαμαρτυρίας. Στη Μαγιόρκα το ίδιο με χιλιάδες ανθρώπους να κατακλύζουν τους δρόμους ζητώντας μέτρα για τη συγκράτηση του τουριστικού κύματος. Στη Γένοβα, επίσης ντόπιοι οργάνωσαν πορεία στα στενά της πόλης με σκοπό να εκφράσουν την έντονη δυσαρέσκειά τους για τη συνεχή άφιξη επισκεπτών από κρουαζιερόπλοια.

Στο Παρίσι, εργαζόμενοι του Λούβρου προχώρησαν σε κινητοποίηση καταγγέλλοντας τον υπερπληθυσμό στο μουσείο, γεγονός που άφησε πάρα πολλούς επισκέπτες εκτός του χώρου. Στη Βενετία, η κεντρική εκδήλωση του γάμου του Τζεφ Μπέζος μεταφέρθηκε εκτός πόλης, ενώ διαδηλωτές κρατούσαν πανό με συνθήματα όπως «Σώστε τη Βενετία από τον Μπέζος», σχολιάζοντας την έντονη τουριστική πίεση που βιώνει η πόλη κάθε χρόνο και δη στην μεταπανδημική περίοδο.

Την ίδια στιγμή στη Νότια Ευρώπη συγκρότησαν το Southern Europe Network Against Touristification με στόχο να ευαισθητοποιηθεί το κοινό και να καταστεί σαφής η επείγουσα ανάγκη να περιοριστεί επιτέλους η ανάπτυξη του τουρισμού.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

Μια πρόσφατη μελέτη της πλατφόρμας ενοικίασης καταλυμάτων Holidu ανέδειξε τις πιο κορεσμένες από τουρισμό πόλεις στην Ευρώπη, βασιζόμενη στον λόγο μεταξύ των ετήσιων αφίξεων επισκεπτών και του αριθμού των μόνιμων κατοίκων. Η ανάλυση αυτή επιχειρεί να αποτυπώσει με αριθμούς την πίεση που ασκείται σε κάθε πόλη λόγω του αυξανόμενου τουριστικού ρεύματος. Μάντεψε μια πόλη βρίσκεται στη δεύτερη θέση; Η Αθήνα προλαβαίνοντας μια πιθανή απάντησή σου. Παρόλα αυτά οι αντιδράσεις απέναντι στον υπερτουρισμό που βιώνει τόσο η ελληνική πρωτεύουσα όσο και πλήθος νησιών της χώρας οι αντιδράσεις εντός των ελληνικών τειχών παραμένουν χλιαρές, ενώ τα μέσα μεταφοράς –δοκίμασε να πάρεις ΚΤΕΛ σε κάποιο νησί ώρα αιχμής και θα μας θυμηθείς- κι οι δρόμοι ασφυκτιούν, το νερό τελειώνει στα ελληνικά νησιά που βρίσκονται αντιμέτωπα με τη λειψυδρία ενώ τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας γονατίζουν στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν έναν τεράστιο όγκο καθημερινών απλών ή και σοβαρών περιστατικών.

Για τις τιμές των καταλυμάτων ειδικά στους χοτ προορισμούς τα έχουμε πει εδώ καθιστώντας πια όνειρο τρελό έως κι απατηλό τις διακοπές στις Κυκλάδες αλλά και στα πιο δημοφιλή ελληνικά νησιά. Βλέπεις, όταν κάθε παππουδόσπιτο που μπορεί να φιλοξενήσει σε ξύλινο ντιβανομπάουλο έως και τρία άτομα σε τιμές που αγγίζουν έως και τα 100€ τη βραδιά τότε τα ξενοδοχεία με τις basic comfort παροχές θα προσαρμόσουν τις τιμές τους κοιτώντας ολοένα και ψηλότερα αφού tourist sky is the limit.

Oι τιμές στις ξαπλώστρες αφήνονται στη διακριτική ευχέρεια του κάθε επιχειρηματία που έχει μισθώσει παραλίες φιλέτα και φτιάχνουν ζώνες για κάθε λουόμενο πορτοφόλι που θέλει να ταγκαριστεί στα καταγάλανα νερά μας. Όμως το εγχώριο τουριστικό επιχειρηματικό δαιμόνιο δεν σταματά εκεί κι εφευρίσκει νέους τρόπους για να ικανοποιήσει τη «ζήτηση» διοργανώνοντας βαρκάδες με κάτι ετοιμόρροπα πλοιάρια που θες μισό νεφρί για να πληρώσεις τη συμμετοχή σου αλλά και farm days με τριψήφια ποσά για να μάθεις πως καλλιεργούνται άνυδρα τα καρπούζια και να «κεραστείς» μια βιολογική ομελέτα από αλανιάρες κοτούλες.

Παράλληλα μέσω του Airbnb οι τιμές των ενοικίων και στις μεγάλες πόλεις σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, με τη μέση τιμή γκαρσονιέρας στο Κουκάκι να ξεπερνά τα 500€ και στα βόρεια αλλά και νότια των Αθηνών να πληθαίνουν τα σπίτια –έως 100 τετραγωνικά- που νοικιάζονται με τετραψήφια ποσοστά κάθε μήνα. Την ίδια στιγμή το gentrification καταπίνει αγαπημένες αθηναϊκές κι όχι μόνο γειτονιές μοιράζοντας παπαρουνόψωμα, αποδομημένους μουσακάδες, σούσι με προβατίνα και σεξουαλικά βοηθήματα μαζί με μπιγκόνιες για την τουριστική άνθιση ημών που δεν έχουμε άλλη βαριά βιομηχανία κι αναμένουμε τα τουριστάκια τα ζουμπουρλούδικα να μας σώσουν από τη φτώχεια μας πληρώνοντας αυγά ποσέ με των 12€ και χωριάτική με των 19,5€.

Κι όσο κι αν έχουμε τσιμπήσει το ειρωνικό μας ύφος κατά τι η αλήθεια είναι πως καθημερινά όλοι μας έχουμε έρθει αντιμέτωποι με τα δεινά του υπερτουρισμού ο οποίος πλήττει βασικά κοινωνικά αγαθά, για τα οποία θα έπρεπε να είχαμε ξεχυθεί στους δρόμους οργανωμένα και με εμπεριστατωμένα επιχειρήματα εναντίον του, αντί να ωχαδερφίζουμε όσο βολευόμαστε στο εξοχικό του κουνιάδου μας, ή νοικιάζοντας εκείνο το ημιυπόγειο που κληρονομήσαμε σε ένα γραφικό χωριουδάκι ή αραιοκατοικημένο νησάκι του Αργοσαρωνικού για να πατσίσουμε τα σπασμένα των περσινών διακοπών.

Ο τουρισμός αν εκφυλιστεί μπορεί κάλλιστα από ευλογία για το χωριό, το νησί, την πόλη, τη χώρα μας να εξελιχθεί σε κατάρα για εκείνους που προσπαθούν να μείνουν όρθιοι στο τουριστικό κρεβάτι του Προκρούστη που προσαρμόζεται αναλόγως της «ζήτησης» περισσότερων καταλυμάτων, ξενοδοχείων, λεωφορείων, πλοίων, καυσίμων, υδροφόρων, καφετεριών, ξαπλωστρών, κατεψυγμένων τροφίμων, αναλωσίμων, ανθυποινφλουένσερ, ταλαίπωρων εργαζομένων και των αναγκών που γεννιούνται από δαύτα.