Η αληθινή Queen’s Gambit που έκανε μήνυση στο Netflix (και κέρδισε!)
Η αληθινή πρωταθλήτρια σκακιού Νόνα Γκαπριντασβίλι μήνυσε το Netflix για δυσφήμιση — και το νίκησε πανηγυρικά.
Πριν το «Queen’s Gambit» μετατρέψει τη Μπεθ Χάρμον σε παγκόσμιο φαινόμενο, υπήρχε μια πραγματική βασίλισσα του σκακιού: η Νόνα Γκαπριντασβίλι. Γεννημένη στις 3 Μαΐου 1941 στη Σοβιετική Γεωργία, η Νόνα έσπασε όλα τα στερεότυπα του ανδροκρατούμενου κόσμου του σκακιού. Το 1962 έγινε η πρώτη γυναίκα στην ιστορία που απέσπασε τον τίτλο του Διεθνούς Μεγάλου Μετρ, σε μια εποχή όπου οι γυναίκες μόλις που αναγνωρίζονταν στο άθλημα.
Η Γκαπριντασβίλι δεν αρκέστηκε στο να ανταγωνιστεί άνδρες σκακιστές – τους νικούσε. Μέχρι το 1968, είχε ήδη αντιμετωπίσει 59 άνδρες σε επίσημες ή παράλληλες παρτίδες, εκ των οποίων 28 ήταν Grandmasters. Παράλληλα, κυριάρχησε στο γυναικείο σκάκι κατακτώντας πέντε συνεχόμενα Παγκόσμια Πρωταθλήματα, ένα ρεκόρ που παραμένει ακατάρριπτο μέχρι σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία της παρέμενε στο περιθώριο—μέχρι που το Netflix έκανε το λάθος να την υποτιμήσει.
Στο τελευταίο επεισόδιο της δημοφιλούς σειράς “The Queen’s Gambit”, ένας σχολιαστής αναφέρει πως η ηρωίδα Μπεθ Χάρμον είναι ξεχωριστή, αλλά όχι μοναδική, καθώς «υπάρχει και η Νόνα Γκαπριντασβίλι, η οποία όμως δεν έχει ποτέ παίξει με άνδρες». Η δήλωση αυτή ήταν εντελώς αναληθής και, όπως δήλωσε η ίδια, «σεξιστική και υποτιμητική».
Η Γκαπριντασβίλι, σε ηλικία 80 ετών το 2021, μήνυσε το Netflix για συκοφαντική δυσφήμιση, ζητώντας αποζημίωση 5 εκατομμυρίων δολαρίων. Η εταιρεία προσπάθησε αρχικά να απορριφθεί η αγωγή, επικαλούμενη το δικαίωμα δημιουργικής ελευθερίας βάσει του Πρώτου Τροπολογίου του αμερικανικού Συντάγματος.
Όμως η ομοσπονδιακή δικαστής Βιρτζίνια Φίλιπς απέρριψε το αίτημα, επισημαίνοντας ότι τα έργα μυθοπλασίας δεν προστατεύονται όταν περιλαμβάνουν συκοφαντικά στοιχεία για αληθινά πρόσωπα. Όπως έγραψε στην απόφασή της: «Το γεγονός ότι η σειρά είναι έργο μυθοπλασίας δεν προστατεύει το Netflix από την ευθύνη για δυσφήμιση, εφόσον πληρούνται οι υπόλοιπες νομικές προϋποθέσεις».
Η υπόθεση οδηγήθηκε στο Εφετείο του 9ου Διαμερίσματος, αλλά προτού εκδοθεί απόφαση, τον Σεπτέμβριο του 2022—όταν η Γκαπριντασβίλι ήταν 81 ετών—οι δύο πλευρές κατέληξαν σε εξωδικαστικό συμβιβασμό. Όπως δήλωσε ο δικηγόρος της, Αλεξάντερ Ρούφους-Άιζακ, «οι πλευρές είναι ικανοποιημένες που το ζήτημα επιλύθηκε». Εκπρόσωπος του Netflix επιβεβαίωσε τη συμφωνία, χωρίς να αποκαλύψει τους οικονομικούς όρους.
Παρά το γεγονός ότι η πλατφόρμα είχε προσλάβει δύο ειδικούς στο σκάκι για τη δημιουργία της σειράς, η συγκεκριμένη αναφορά αφαιρούσε από τη Γκαπριντασβίλι τη θέση που της αξίζει στην ιστορία. Το Netflix υποστήριξε ότι η αναφορά στόχευε να την τιμήσει, όχι να την υποτιμήσει. Ωστόσο, η αναπαραγωγή ενός αποδεδειγμένα ψευδούς γεγονότος είχε το αντίθετο αποτέλεσμα—και αυτό δεν το δέχτηκε η ίδια.
