Το παιδί μου δε μιλάει. Να ανησυχήσω;

Μπορεί να το έχεις παρατηρήσει εδώ και καιρό. Άλλα παιδιά στην ηλικία του αρχίζουν να λένε λέξεις, να ζητούν πράγματα, να μιλούν με νοήματα – και το δικό σου όχι. Ίσως λέει ελάχιστα, ίσως δεν προσπαθεί καν. Όσο περνούν οι μήνες τόσο μεγαλώνει μέσα σου η ανησυχία: Είναι απλώς «τεμπέλικο» στον λόγο ή συμβαίνει κάτι που πρέπει να διερευνήσεις;

Η καθυστέρηση στην ομιλία είναι κάτι που απασχολεί πολλούς γονείς, και όχι άδικα. Η γλώσσα δεν είναι απλώς μια μορφή επικοινωνίας – είναι εργαλείο σκέψης, σχέσεων, έκφρασης. Κάθε παιδί, βέβαια, έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Όμως υπάρχουν κάποια ορόσημα, κάποιες ηλικιακές φάσεις που λειτουργούν ως σημεία αναφοράς. Αν για παράδειγμα ένα παιδί δεν λέει καμία λέξη μέχρι τους 18 μήνες ή δεν σχηματίζει απλές φράσεις μέχρι τα 2,5 έτη, τότε καλό είναι να απευθυνθείς σε ειδικό.

Σε αυτό το άρθρο, δύο έμπειρες λογοθεραπεύτριες, η Kατερίνα Ανδριανοπούλου και η Σταυρούλα Κισκέα από το My Words’ Place, μας εξηγούν με απλό και κατανοητό τρόπο πότε η σιωπή ενός παιδιού είναι απλώς μια φάση και πότε αποτελεί ένδειξη για κάτι πιο ουσιαστικό. Θα σου μιλήσουν για σημάδια που αξίζει να προσέξεις, για την αξία της έγκαιρης παρέμβασης και για το πώς μπορείς να υποστηρίξεις το παιδί σου χωρίς άγχος ή βιασύνη. Γιατί, τελικά, η πρόληψη και η κατανόηση είναι τα πιο δυνατά σου εργαλεία.

«Ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών θα αργήσει να πει τις πρώτες του λέξεις και φράσεις μέχρι την ηλικία των 30 μηνών κάτι που οδηγεί τους γονείς σε προβληματισμό και άγχος. Η ανησυχία εντείνεται όταν τα συνομήλικα παιδιά στον περίγυρο αρχίζουν να λένε τις πρώτες τους λέξεις και οι γονείς μπερδεύονται ακόμα περισσότερο, όταν συγγενείς και φίλοι καθησυχάζουν με συμβουλές όπως «μην ανησυχείς και ο ξάδερφος σου άργησε να μιλήσει», ή « είναι αγόρι, θα τα πει μαζεμένα » ή « τα ξέρει, αλλά βαριέται να μιλήσει.

Στην πραγματικότητα η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι το 70% – 80% των αργοπορημένων ομιλητών (late talkers) θα συμβαδίσουν με τα παιδιά της ηλικίας τους,  όμως το 20% - 30% θα έχουν χάσει πολύτιμο χρόνο από τα πιθανά οφέλη που προκύπτουν από την έγκαιρη παρέμβαση λογοθεραπευτών » μας εξηγούν οι δύο λογοθεραπεύτριες.

Ποια είναι όμως τα παιδιά που θα χρειαστούν λογοθεραπευτική παρέμβαση; 

Τα παιδιά που μεταξύ 18 – 30 μηνών έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο για την ηλικία τους και χρησιμοποιούν περισσότερα ουσιαστικά από ότι ρήματα, δυσκολεύονται να συνδυάσουν τις λέξεις για τον σχηματισμό φράσεων και προτάσεων,   (π.χ. « μαμά έλα», ή « θέλω νερό») , δεν χρησιμοποιούν πολλές χειρονομίες για την επικοινωνία τους, δεν μιμούνται λέξεις. Παρ΄ όλα αυτά , φαίνεται να έχουν καλή κατανόηση για την ηλικία τους και σχετικά τυπικές κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες παιχνιδιού. Επίσης, δεν παρουσιάζουν σημαντικές γνωστικές δυσκολίες και ελλείμματα στην ακοή.

Ποιος είναι ο λόγος που οι late talkers αργούν να μιλήσουν;

Δεν γνωρίζουμε γιατί ένα παιδί δεν θα μιλήσει στην ηλικία που αναμένουμε. Αυτό που ξέρουμε όμως, είναι ότι αφορά περισσότερο στα αγόρια από ότι στα κορίτσια και ότι μπορεί να υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση.

Ας δούμε όμως τα βασικότερα ορόσημα που κατακτούν τα παιδιά μεταξύ 18 – 30 μηνών:

18 μηνών

Μιμείται λέξεις
Λέει τουλάχιστον 20 λέξεις
Κάνει χειρονομίες ( χαιρετάει, δείχνει με το δάχτυλο )

24 μηνών

Έχει λεξιλόγιο 50 λέξεων
Δημιουργεί μικρές φράσεις
Παρακολουθεί και «συμμετέχει» σε διαλόγους

30 μηνών

Δημιουργεί προτάσεις 3 – 4 λέξεων
Απαντάει σε απλές ερωτήσεις «τι, που, γιατί;»
Λέει πάνω από 100 λέξεις

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου;

Όσο και αν καταλαβαίνουμε ότι ο διαθέσιμος χρόνος των γονέων είναι περιορισμένος, καλό είναι να περνούν τουλάχιστον 15 – 20 λεπτά την ημέρα παίζοντας με το παιδί, να χρησιμοποιούν απλές προτάσεις, να κάθονται στο ίδιο ύψος με το παιδί, να λένε τραγουδάκια και ιστοριούλες, να δίνουν χρόνο στο παιδί να απαντήσει μόνο του και να του δημιουργούν ευκαιρίες να ζητήσει αυτό που θέλει.

Γιατί να πάω σε λογοθεραπευτή και να μην το αφήσω να μιλήσει κάποια στιγμή μόνο του;

Αν δεν ανήκει στο ποσοστό των παιδιών που θα μιλήσει μόνο του, δημιουργείται στο παιδί άγχος και ματαίωση τόσο στο σχολικό όσο και στο οικογενειακό περιβάλλον, αφού δεν θα μπορεί να εκφράσει τις επιθυμίες και τα συναισθήματα του.

Σύμφωνα με την εμπειρία μας, το ένστικτο των γονέων τις περισσότερες φορές δεν κάνει λάθος, και γι’ αυτό είναι καλύτερο, όταν οι ανησυχίες τους επιμένουν, να ζητήσουν μία λογοθεραπευτική αξιολόγηση. Ο έμπειρος Λογοθεραπευτής θα κρίνει αν χρειάζεται έγκαιρη παρέμβαση, ή θα δώσει κατευθύνσεις και συμβουλές για ένα χρονικό διάστημα έως ότου ξαναδεί το παιδί.