Παλιές και άγνωστες ιστορίες από την Κηφισιά

Όπως και κάθε περιοχή της Αθήνας, έτσι και η Κηφισιά κρύβει στα ολάνθιστα στενά και στα νεοκλασικά της κτίρια ιστορίες εν πολλοίς άγνωστες, οι οποίες μεταλαμπαδεύτηκαν από γενιά σε γενιά μέσα από εικονογραφήσεις και… αρχαίες πηγές.

Ξεκινάμε ένα ταξίδι στο χρόνο με βάση το όμορφο προάστιο και ανακαλύπτουμε μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την «ωραιοτέρα εξοχή εξοχή των Αθηνών».

Ένα κρυμμένο, πανέμορφο κτίριο του Τσίλλερ

Credits: Αρετή Τσαγκούρου

Στην συμβολή των οδών Πεσμαζόγλου 10 και Εμμανουήλ Μπενάκη βρίσκεται το σπίτι του Σόλωνα Βλαστού. Ο Βλαστός ήταν εκδότης της εφημερίδος Ατλαντίς στη Νέα Υόρκη του 1900 και γι’ αυτόν τον λόγο η βίλα αυτή πήρε το όνομα «Ατλαντίς». Συνδυάζει μορφολογικά στοιχεία που παραπέμπουν στην Αναγέννηση, όπως οι πέτρινες καμάρες, με στοιχεία που παραπέμπουν στην Κλασική Αρχαιότητα, όπως είναι τα αετώματα και αγάλματα.

Στο κτίριο αυτό, ο Τσίλλερ πρωτοτυπεί. Συνδυάζει μορφολογικά στοιχεία που παραπέμπουν στην Αναγέννηση, όπως οι πέτρινες καμάρες, με στοιχεία που παραπέμπουν στην Κλασική Αρχαιότητα, όπως είναι τα αετώματα και αγάλματα. Όπως διαβάζουμε εδώ, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι υδατογραφίες στα σταυροθόλια και στις όψεις που συνυπάρχουν αρμονικά με τον αυστηρό χαρακτήρα της λιθοδομής. 

«Το μόνον στίγμα διά την Κηφισσιάν…»

Τι θα μπορούσε άραγε να ασχημαίνει την εικόνα ενός όμορφου και καταπράσινου προαστίου; Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Η Εικονογραφημένη», του 1905, «το μόνον στίγμα διά την Κηφισσιάν είναι η Εταιρία των Σιδηροδρόμων Αττικής. Στίγμα αληθινόν. Μία μουντζούρα. Άπειρα βόλτ δείχνουν τα γράδα του ηλεκτρικού εργοστασίου της και όμως το πάρκο την νύκτα είναι σκοτεινό. Πολλές φορές ανεβήκαμε και τα βαγόνια ήσαν κατασκότεινα χάριν οικονομίας. Τι να πή δε κανείς για τα βαγόνια της; Αποθήκες. Σχισμένες ψάθες, χαλασμένα τα πατώματα, ελεεινά και τρισάθλια. Έμαθα ότι ακόμη δεν άλλαξε τα πρώτα βαγόνια που είχε φέρει όταν έγινε η γραμμή. Πφούϊ ! Άφησε που κάνει το τραίνο μια ώρα ολόκληρη. Τουλάχιστον δεν εκχωρεί τα δικαιώματά της εις άλλην Εταιρίαν; Πφούϊ και πάλιν πφούϊ!».

Η ιστορία του Άλσους

Από το ίδιο ρεπορτάζ, διαβάζουμε για τις απαρχές του Άλσους Κηφισιάς. «Περιγραφήν ιδιαιτέραν δεν χρειάζεται το πάρκο. Είνε άλσος θαυμάσιον, επίμηκες το οποίον αρχίζει από τον σταθμόν του σιδηροδρόμου και τελειώνει εμπρός εις του Τζαννίδη απλούμενον προ του ξενοδοχείου σαν τάπης πολύχρωμος. Η φυτεία του οφείλεται εις τον Μουχλίδην και τον Κοκκινάκην η δε συντήρησίς του εις τον Κατσίμπαν. Αλλ’ η κατασκευή του οφείλεται εις τον Τζαννίδην. Πρίν ηπλούντο οικόπεδα ακαλλιέργητα προ του ξενοδοχείου και δυό τρία παραπήγματα ασχημίζοντα την πλατεία του πλατάνου».

Υπήρχε Τζαμί στην Κηφισιά;

Κι όμως υπήρχε. Όπως διαβάζουμε εδώ, η Κηφισιά λόγω κλίματος και φυσικής ομορφιάς αποτελούσε πόλο έλξης για χριστιανούς και μουσουλμάνους. Έτσι η περιοχή φιλοξενεί, το μόνο γνωστό, εκτός Αθήνας, οθωμανικό αρχιτεκτονικό κατάλοιπο στην Αττική. Πρόκειται για ένα τμήμα τοίχου, το οποίο πιθανόν προέρχεται από το μεσαίου μεγέθους τζαμί που βρισκόταν στην σημερινή Πλατεία Πλατάνου. Το τέμενος αυτό φαίνεται ότι προϋπήρχε της επίσκεψης του περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπί το 1668, ενώ καταστράφηκε περί το 1890. Η παρακείμενη κρήνη, την ύπαρξη της οποίας βεβαιώνουν κείμενα και σωζόμενα σχέδια, δεν υπάρχει σήμερα.

Τι ήταν το «θηρίο»;

Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της Κηφισιάς έπαιξε η σιδηροδρομική σύνδεσή της με την Αθήνα το 1882. Το γνωστό… «Θηρίο», όπως αποκαλούσαν οι κάτοικοι της Αττικής το τραίνο που έφτανε μέχρι την Κηφισιά αρχικά, ήταν ατμοκίνητο, όμως μετατράπηκε αργότερα, στα 1902, σε ηλεκτροκίνητο. Χάρη σε αυτό, η πρόσβαση στα βόρεια προάστεια έγινε ευκολότερη και, σιγά-σιγά, η Κηφισιά άρχισε να καθιερώνεται ως τόπος παραθερισμού και ψυχαγωγίας των Αθηναίων.

Κι εσύ εδώ, Χανς;

Το Πάσχα του 1841 επισκέφθηκε την Κηφισιά ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Στο Οδοιπορικό στην Ελλάδα, ο διάσημος παραμυθάς περιγράφει την Κηφισιά των μέσων του 19ου αιώνα και δείχνει να εντυπωσιάζεται με έναν περίφημο πλάτανο, τα κλαδιά του οποίου σκίαζαν όλη σχεδόν την πλατεία του χωριού: «Κάτω από το δένδρο, στο παχύ γρασίδι απλώσαμε τις κάπες μας, αραδιάσαμε τα μπουκάλια με το κρασί και ριχτήκαμε στο φαγοπότι έχοντας γύρω μας ελληνοπούλες που ζήλευαν τα αρτύσιμα φαγητά μας… Έπειτα πήραμε ένα γραφικό μονοπάτι του δάσους. Τα ρυάκια κελάρυζαν δίπλα μας...».

Ο πύργος του Τούρκου

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Κηφισιά εγκαταστάθηκαν πολλοί Τούρκοι. Όπως διαβάζουμε εδώ, σύµφωνα µε μαρτυρίες, σε χρόνους που δεν προσδιορίζονται ακριβώς, διέµενε στην Κηφισιά και ένας Τούρκος διοικητής της Αθήνας, που είχε κτίσει τον πύργο του στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η εκκλησία του Αγίου ∆ηµητρίου. Στο ίδιο σηµείο βρισκόταν και ο οικισµός της Οθωμανικής περιόδου. Η θέση αυτή είχε ιδιαίτερη σηµασία για τους οθωμανούς, διότι, όπως εξηγεί ο Γιώργος Πάλλης, «εξασφάλιζε αρκετά πλεονεκτήµατα, καθώς βρισκόταν επάνω στον δρόµο που ένωνε την Αθήνα µε τον Μαραθώνα και παρείχε άνετη κατόπτευση του πεδινού χώρου της Κηφισιάς, αλλά και µιας ευρύτατης περιοχής, µέχρι και την Πάρνηθα».