Τι είναι η οριακή διαταραχή προσωπικότητας;

Μπορεί να το έχεις ακούσει και ως «οριακή προσωπικότητα», για ανθρώπους με έντονες εναλλαγές συναισθημάτων τα οποία εκδηλώνονται με ασυνήθιστη ένταση, ο σωστός όμως όρος είναι οριακή διαταραχή προσωπικότητας –στα αγγλικά, borderline personality disorder. Πρόκειται για μια διαταραχή που επηρεάζει σοβαρά την ικανότητα ενός ατόμου να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Η απώλεια συναισθηματικού ελέγχου που βιώνει ένα άτομο με οριακή διαταραχή μπορεί να αυξήσει την παρορμητικότητα, να επηρεάσει το πώς αισθάνεται για τον εαυτό του και να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις του με τους άλλους.

Πώς την αναγνωρίζουμε;

Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να βιώνουν έντονες εναλλαγές της διάθεσης και να αισθάνονται αβεβαιότητα για το πώς βλέπουν τον εαυτό τους. Τα συναισθήματά τους για τους άλλους μπορούν να αλλάξουν γρήγορα και να μετατραπούν από ακραία εγγύτητα σε ακραία αντιπάθεια. Αυτά τα μεταβαλλόμενα συναισθήματα μπορούν να οδηγήσουν σε ασταθείς σχέσεις και συναισθηματικό πόνο.

Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν επίσης να βλέπουν τα πράγματα άσπρο-μαύρο: απολύτως καλά, στα όρια του ονειρικού, ή απολύτως κακά, σε βαθμό εφιάλτη. Τα ενδιαφέροντα και οι αξίες τους μεταβάλλονται τακτικά και γρήγορα, και τα ίδια τα άτομα συχνά ενεργούν παρορμητικά ή απερίσκεπτα.

Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

- Προσπάθεια να ελαττώσουν το ρίσκο της εγκατάλειψης (πραγματικό ή φανταστικό) με το να πέφτουν με τα μούτρα σε μια σχέση, και να την τερματίζουν εξίσου απότομα.
- Έντονες και ασταθείς σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τα αγαπημένα πρόσωπα.
- Παραμορφωμένη και ασταθής αυτοεικόνα ή αίσθηση του εαυτού.
- Παρορμητικές και συχνά επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως μη ασφαλές σεξ, κατάχρηση ουσιών, επικίνδυνη οδήγηση και υπερφαγία.
- Αυτοτραυματισμός.
- Επαναλαμβανόμενες αυτοκτονικές σκέψεις.
- Έντονες και άκρως μεταβλητές διαθέσεις, με επεισόδια που διαρκούν από λίγες ώρες έως λίγες ημέρες.
- Χρόνια αισθήματα κενού.
- Έντονος θυμός ή προβλήματα ελέγχου του θυμού.
- Αίσθημα διάσπασης, αποκοπής από τον εαυτό, παρατήρηση του εαυτού έξω από το σώμα ή έντονη αίσθηση ότι αυτό που βιώνουν δεν είναι πραγματικό.

Η σοβαρότητα, η συχνότητα και η διάρκεια των συμπτωμάτων εξαρτώνται από το άτομο, και κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Δεν εμφανίζουν όλα τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τα ίδια συμπτώματα, ούτε στον ίδιο βαθμό.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Μελέτες δείχνουν ότι γενετικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν:

Οικογενειακό ιστορικό: Τα άτομα που έχουν ένα στενό μέλος της οικογένειας (όπως ένας γονέας ή ένας αδερφός) με την ασθένεια είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν οριακή διαταραχή προσωπικότητας λόγω κοινών γενετικών παραγόντων.

Δομή και λειτουργία του εγκεφάλου: Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να έχουν δομικές και λειτουργικές διαφοροποιήσεις στον εγκέφαλο, ειδικά στις περιοχές που ελέγχουν τις παρορμήσεις και τα συναισθήματα. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν αυτές οι διαφοροποιήσεις οδηγούν στη διαταραχή ή προκαλούνται από τη διαταραχή.

Περιβαλλοντικοί, πολιτιστικοί και κοινωνικοί παράγοντες: Πολλά άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας αναφέρουν ότι έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα, όπως κακοποίηση, εγκατάλειψη ή κακουχίες κατά την παιδική ηλικία. Άλλοι μπορεί να έχουν βιώσει ασταθείς, ακυρωτικές σχέσεις ή συγκρούσεις.

Θεραπεύεται;

Σχεδόν όλα θεραπεύονται. Με την ψυχοθεραπεία, πολλά άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας εκδηλώνουν μειωμένα και λιγότερο σοβαρά συμπτώματα, βελτιωμένη λειτουργικότητα και καλύτερη ποιότητα ζωής. Συνήθως, βέβαια, χρειάζεται αρκετός χρόνος για να βελτιωθούν τα συμπτώματα μετά την έναρξη της θεραπείας.

Μερικά άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να χρειάζονται εντατική, συχνά ενδονοσοκομειακή, φροντίδα για να διαχειριστούν σοβαρά συμπτώματα, ενώ άλλα μπορεί να είναι σε θέση να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους μόνο με την βοήθεια της ψυχοθεραπείας, η οποία γίνεται είτε σε ατομικές είτε σε ομαδικές συνεδρίες, ή σε έναν συνδυασμό των δύο. Οι ομαδικές συνεδρίες μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας να μάθουν πώς να αλληλεπιδρούν με άλλους και να εκφράζονται αποτελεσματικά.

Δύο είναι τα είδη της ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της οριακής διαταραχής:

Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT) αναπτύχθηκε ειδικά για άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Το DBT χρησιμοποιεί έννοιες της επίγνωσης ή της συσχέτισης της τρέχουσας συνθήκης με τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Το DBT διδάσκει επίσης δεξιότητες για να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαχειριστούν έντονα συναισθήματα, να μειώσουν τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και να βελτιώσουν τις σχέσεις τους.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) μπορεί να βοηθήσει άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας να εντοπίσουν και να αλλάξουν τις βασικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές που προέρχονται από ανακριβείς αντιλήψεις και προβλήματα αλληλεπίδρασης με τους άλλους. Το CBT βοηθά τα άτομα με οριακή διαταραχή να μειώσουν τις εναλλαγές της διάθεσης και τα συμπτώματα άγχους και μπορεί να μειώσει τον αριθμό και τη συχνότητα των αυτοτραυματιστικών ή αυτοκτονικών συμπεριφορών.

Με πληροφορίες από National Institute of Mental Health