Β. Βαφέας: Τα ντοκυμαντέρ είναι η άποψη του σκηνοθέτη για την πραγματικότητα

Μία ανάσα στην ανύπαρκτη πολιτιστική ζωή της ακριτικής Ελλάδας φιλοδοξεί να δώσει ο θεσμός του Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ "Μεσογειακοί Διάλογοι" που ξεκινά τη δράση του φέτος στο νησί της Σάμου, και θα διαρκέσει από τις 15 έως τις 18 Σεπτεμωρίου. Ως θεσμός περιφερειακής δράσης φιλοδοξεί να φέρει κοντά στον ντόπιο πληθυσμό ένα απο τα ζωντανότερα κύταρα της 7ης τέχνης, το ντιοκυμαντέρ. Εξάλλου, με την διεθνή του διάσταση έχει ως δεύτερο στόχο να αναδείξει τα κοινά πολιτισμικά πεδία της γεωγραφικής ενότητας της Μεσογείου και να δυναμώσει τις γέφυρες ανάμεσα στους καλλιτέχνες αυτής της γωνιάς του κόσμου.

Για αυτά και για άλλα θέματα που αφορούν τον νεοπαγή θεσμό μιλήσαμε με τον καλλιτεχνικό επικεφαλής του Φεστιβάλ και επιφανή σκηνοθέτη, Βασίλη Βαφέα      

- κ. Βαφέα ποια θα λέγατε ότι είναι πολιτισμικά η σημασία περιφερειακών διοργανώσεων, όπως το Φεστιβάλ Μεσογειακού Ντοκυμαντέρ της Σάμου;

Οι περιφερειακές διοργανώσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία και για τις τοπικές κοινωνίες, αλλά και για τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν. Το κοινό στην περιφέρεια διψάει για πολιτιστικές δράσεις, σε αντίθεση με το κοινό της Αθήνας που είναι κορεσμένο και εξαντλημένο από την κουραστική καθημερινότητα και την έλλειψη ελεύθερου χρόνου.  Έτσι, στις περιφερειακές εκδηλώσεις η επικοινωνία καλλιτέχνη-κοινού επιτυγχάνεται με μεγαλύτερη ευκολία και με ιδιαίτερη θέρμη. Αυτό δίνει ζωή στους κατοίκους της περιφέρειας, τους προσφέρει ερεθίσματα που μπορούν να ενεργοποιήσουν τη δική τους δημιουργική διάθεση, ώστε να γίνουν εκείνοι δημιουργοί άλλων πολιτιστικών δράσεων και να τονωθεί η πολιτιστική ζωή στην πόλη τους. Οι δε καλλιτέχνες παίρνουν ανατροφοδότηση από το κοινό, ακούν πράγματα που ίσως δεν είχαν περάσει από το μυαλό τους και εμπλουτίζουν την πρώτη ύλη της επόμενης δουλειάς τους. Πρόκειται δηλαδή για μια σπουδαία ανακύκλωση ενέργειας, με ωραία πολιτιστικά αποτελέσματα.

Η διασύνδεση λαών και ανθρώπων απειλεί ή ενισχύει τις τοπικές πολιτισμικές συγγένειες; Υπάρχει "μεσογειακός" ή "βορειοευρωπαϊκός" κινηματογράφος, "μεσογειακό ή "κεντροευρωπαϊκό" ντοκυμαντέρ ή είναι κατηγοριοποιήσεις με πολιτική χροιά;

Ασφαλώς και ενισχύει τις τοπικές πολιτισμικές συγγένειες. Η απουσία διασύνδεσης είναι αυτό που απειλεί, γιατί αποξενώνει τους ανθρώπους και στενεύει τους ορίζοντες της σκέψης τους.

Εμείς, δηλαδή οι διοργανωτές του Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ «Μεσογειακοί διάλογοι» που θα πραγματοποιηθεί στο Καρλόβασι της Σάμου από τις 15 μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου και στο οποίο συμμετέχουν ταινίες από διάφορες χώρες της Μεσογείου, θέλουμε να εκφράσουμε έμπρακτα την αντίληψη ότι η Μεσόγειος δεν είναι μια θάλασσα που χωρίζει τους κατοίκους των χωρών που την περιβάλλουν, αλλά το στοιχείο που τους ενώνει πολιτισμικά. Έτσι, θεωρούμε ότι απαιτούνται ευκαιρίες διαλόγου μεταξύ των καλλιτεχνών και των διανοουμένων των χωρών αυτών, προκειμένου να αναζητηθούν η κοινή ταυτότητα και τα κοινά ενδιαφέροντα τους στον 21ο αιώνα.  Γι’ αυτό και, παρόλο που οι οικονομικές δυνατότητες του φεστιβάλ είναι ελάχιστες, έχουμε προσκαλέσει δημιουργούς από διάφορες χώρες. Στόχος είναι να δώσουμε όλοι μαζί αγώνα, ώστε από θάλασσα θανάτου που έχει καταστεί τα τελευταία χρόνια η Μεσόγειος να γίνει θάλασσα ειρήνης και πολιτισμού.

Και βέβαια ο πολιτισμός έχει πολιτική διάσταση και αυτή είναι η δύναμή του. Και οι γεωγραφικές κατηγοριοποιήσεις έχουν σχέση με την κοινή ιστορία που επηρεάζει την πολιτιστική ανάπτυξη και τα ενδιαφέροντα των καλλιτεχνών.  Η αρχική ιδέα ξεκίνησε από τον Ερμεία και τόσο ο Δήμος Δυτικής Σάμου όσο και η Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου που λειτουργεί στο Καρλόβασι, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας για συνδιοργάνωση του φεστιβάλ γιατί κι εκείνοι συμφωνούν με την οπτική μας.

Τι είναι σήμερα, στη σύγχρονη κινηματογραφία, το ντοκυμαντέρ; Πώς καταλαβαίνετε εσείς την υπέρβαση της ταξινόμησής τους ως "ταινίες τεκμηρίωσης";

Επιλέξαμε το ντοκιμαντέρ γιατί είναι το κινηματογραφικό είδος που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τον διάλογο που προανέφερα, μια που το ντοκιμαντέρ δεν καταγράφει απλά την πραγματικότητα σε μια χρονική στιγμή, αλλά αποτυπώνει την άποψη του σκηνοθέτη γι’ αυτήν. 

Σε ιστορικές περιόδους εντροπίας, όπως είναι αυτή που βιώνουμε, η άποψη των καλλιτεχνών, που από ιδιοσυγκρασία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στα μηνύματα των καιρών, είναι πολύτιμη. Η εποχή μας έχει ανάγκη από μια νέα πρωτοπορία, καλλιτεχνών και διανοουμένων που θα ανοίξει νέους δρόμους και θα βοηθήσει τις κοινωνίες να δώσουν απαντήσεις στις νέες προκλήσεις. Και μάλιστα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ο προβληματισμός πρέπει να γίνει σε διεθνές επίπεδο και γι’αυτό επιλέξαμε το φεστιβάλ να είναι διεθνές. Επίσης επιλέξαμε συνειδητά να μην είναι ανταγωνιστικό, γιατί στόχος είναι οι δημιουργοί του ντοκυμαντέρ να μη μείνουν στο εγώ, αλλά να επικοινωνήσουν τόσο μεταξύ τους όσο και με το κοινό, και να φτάσουν στο εμείς, που αυτό είναι που θα δημιουργήσει ένα νέο πολιτιστικό κίνημα.

Επίσης, μας ενδιαφέρει το τρίπτυχο παρελθόν–παρόν– μέλλον. Δηλαδή, μια που τα κινηματογραφικά έργα μιλούν από μόνα τους, μας ενδιαφέρει ο διάλογος μεταξύ των ντοκυμαντέρ που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν και αυτών του παρόντος, προκειμένου να προβληματιστούμε για την εξέλιξη του είδους στο μέλλον, σε επίπεδο τόσο περιεχομένου όσο και αισθητικής προσέγγισης.