Μια βόλτα στα ιστορικά παζάρια της Κωνσταντινούπολης

Την δεύτερη φορά που θα πας Κωνσταντινούπολη, λένε, θα την εκτιμήσεις περισσότερο. Και κάθε φορά μετά από αυτήν θα είναι καλύτερη από την προηγούμενη. Ακούγεται περίεργο, ναι, κυρίως επειδή για καμία άλλη πόλη δεν το λέμε αυτό, αλλά είναι αλήθεια: Με τα 22 περίπου εκατομμύρια του πληθυσμού της, τις τόσες διαφορετικές μεταξύ τους γειτονιές και τον αβάσταχτο αριθμό μουσείων και αξιοθέατων από τις πιο σημαντικές περιόδους της Ιστορίας μας, η Πόλη των πόλεων μπορεί την πρώτη φορά να σε αγχώσει. Είναι επιβλητική, χαώδης, ξελογιάστρα και τόσο πλουραλιστική που σχεδόν ακυρώνει την έννοια του πλουραλισμού. Δεν γίνεται να μην την αγαπήσεις. Απλά θα χρειαστεί να δώσεις χρόνο.

Γι’ αυτό είναι ωραιότερη η δεύτερη φορά: Αφότου ξεμπερδέψεις με τα πιο SOS αξιοθέατα, κάνεις χαωμένος/η τις πρώτες αναγνωριστικές βόλτες, και αλλάξεις 23 διαφορετικές γνώμες για τις δύο πιο διχαστικές αυτοκρατορίες στην παγκόσμια Ιστορία, είσαι ελεύθερος/η να βολτάρεις, να χαζέψεις, να περιπλανηθείς άσκοπα και να χαθείς σε λαβύρινθους από σοκάκια που αναδίδουν αρώματα μπαχαριών και ιστορικής μνήμης. Εκεί κάπου θα σε παρασύρουν και οι σκεπαστές αγορές, τα ιστορικά παζάρια και τα διατηρητέα χάνια της Πόλης, να χαθείς σε έναν βουερό λαβύρινθο από στοές, πλακόστρωτα, πολύχρωμα κιλίμια και βουνά μπαχαρικών, λες και πρωταγωνιστείς στις Χίλιες και Μία Νύχτες.

Η Σκεπαστή Αγορά

Τη λένε Καπαλί Τσαρσί, ή και Grand Bazaar, ή και Παζάρι σκέτο, γιατί δεν έχει σημασία το όνομα, όλοι ξέρουν σε τι αναφέρεσαι: Το μεγάλο, κεντρικό παζάρι της Κωνσταντινούπολης με τα 61 σκεπαστά σοκάκια του και τα περίπου 4.000 μαγαζιά απλώνεται σε μια έκταση 30.700 τετραγωνικών και πουλάει… τα πάντα, από χαλιά και έπιπλα μέχρι λουκούμια και φιστίκια, και από ρούχα και χρυσαφικά μέχρι μπακίρια. Το παζάρι όπως το βλέπεις σήμερα χρονολογείται εν πολλοίς στα τέλη του 17ου αιώνα, αν και στην πρώιμη εκδοχή του υπήρχε ήδη από το 1455.

Τα λαβυρινθώδη σοκάκια του είναι μια από τις ωραιότερες βόλτες που θα κάνεις στην Κωνσταντινούπολη, ακόμα και τίποτα να μην έχεις σκοπό να αγοράσεις. Αν πάλι έχεις, θυμήσου ότι το παιχνίδι του παζαρέματος ξεκινάει από το 50% της αρχικής τιμής που θα σου πει ο πωλητής, και ανεβοκατεβαίνει από εκεί. Μην ντρέπεσαι, είναι θεσμός, εξ ου και κανένα από τα εμπορεύματα δεν γράφει επάνω τιμή. Σκοπός του παιχνιδιού είναι να καταλήξεις σε μια τιμή με την οποία θα είστε ευχαριστημένοι και εσύ και ο μαγαζάτορας («μην τους λυπάστε, δεν είναι φτωχοί, κοιτάχτε λίγο γύρω σας» μας είπε χαρακτηριστικά ο ξεναγός μας σε ένα υπαίθριο πάρκινγκ τίγκα στις Mercedes έξω από την πύλη του παζαριού).

Η Αιγυπτιακή Αγορά

Θα τη βρεις στους χάρτες και ως Spice Bazaar, ή Misir Carsisi (Μισίρ είναι η Αίγυπτος, εξ ου και Μισιρλού η Αιγύπτια, τι μαθαίνεις σήμερα). Τελευταίος σταθμός των καραβανιών που διέσχιζαν τον Δρόμο του Μεταξιού από την Κίνα και την Ινδία προς την Ευρώπη, η Αιγυπτιακή Αγορά βρίσκεται στην ακτή του Κεράτιου, σχεδόν απέναντι από την Γέφυρα του Γαλατά, και χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Είναι ίσως η ομορφότερη σκεπαστή αγορά που θα δεις ποτέ σου, με τις ζωγραφιστές αψίδες της να σκεπάζουν τα 85 μαγαζάκια της που πουλάνε (το μάντεψες) κυρίως μπαχάρια, αλλά και λουκούμια, φυσικά σαπούνια, ξηροκάρπια και αποξηραμένα φρούτα.

Σχεδόν δίπλα στην Αιγυπτιακή Αγορά, το ιστορικό χάνι Beta Yeni ήταν το σημείο όπου αλέστηκε ο πρώτος κόκκος του καφέ που θα κατακτούσε αργότερα ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία και θα βαφτιζόταν αντίστοιχα με το όνομα της κάθε χώρας που θα τον υιοθετούσε. Σήμερα, στο υπόγειο μπορείς να δεις τον πρώτο εκείνο μύλο μαζί με ολόκληρο το σύστημα επεξεργασίας του καφέ. Από πάνω, στην αυλή και τα δωματιάκια του εντυπωσιακά αναστηλωμένου χανιού, θα πιάσεις τραπεζάκι για καφέ ή παραδοσιακό τσάι, το οποίο μπορείς να αγοράσεις και για το σπίτι σε πολύ καλές τιμές από το ομώνυμο μαγαζί μέσα στο χάνι.

Δυο βήματα από εδώ, ένα άλλο χάνι, το Kuru Kahveci, μοσχοβολά κι αυτό φρεσκοαλεσμένο καφέ κι αποτυπώνει την ιστορική εξέλιξη των χανιών από τον 16ο στον 20ο αιώνα, όταν έπαψε να υπάρχει η ανάγκη για χώρο που θα στεγάσει τις καμήλες. Χτισμένο το 1912, με την περίτεχνη πρόσοψη και την εντυπωσιακά στενή αυλή του, το διακοσμημένο με ζωγραφιστά πλακίδια χάνι διατηρεί λίγη από την γερασμένη του αίγλη και αξίζει μια επίσκεψη, παρόλο που σήμερα στεγάζει κυρίως αποθήκες –και ένα παραδοσιακό καφεκοπτείο που θα σε σύρει από την μύτη στο ισόγειό του.

Το παζάρι της Arasta

Στο σημείο όπου βρισκόταν το Μέγα Παλάτιον των Βυζαντινών (που εγκαταλείφθηκε την εποχή των Παλαιολόγων, από το 1261 και μετά) πολύ κοντά στο Μπλε Τζαμί, το υπαίθριο παζάρι της Arasta με τα 40 μαγαζάκια της που πουλούν υαλικά, υφάσματα, χαλιά και σουβενίρ, είναι η λάιτ εκδοχή των κωνσταντινουπολίτικων παζαριών, ιδανική για όσους αγχώνονται με την πολυκοσμία του Grand Bazaar.

Έλα ιδανικά νωρίς το πρωί, για να το πετύχεις χωρίς κόσμο και να βολτάρεις ανενόχλητος/η στο ένα και μοναδικό δρομάκι του και να παρατηρήσεις με την ησυχία σου κάποια από τα ψηφιδωτά των Βυζαντινών που έχουν απομείνει στο πλακόστρωτο. Περισσότερα θα δεις στο Μουσείο των Μωσαϊκών, στο οποίο βγάζει μία από τις εξόδους του παζαριού, με τη μικρή αλλά θαυματουργή συλλογή μωσαϊκών από το Μέγα Παλάτι της περιόδου 450-550 μ.Χ. που βρέθηκαν στις ανασκαφές εδώ.

Το Sahaflar

Βιβλιοφάγοι μας, εδώ είστε. Ανάμεσα στο Grand Bazaar και το Τζαμί του Βαγιαζήτ, το Sahaflar ή αλλιώς Παζάρι των Βιβλίων συγκεντρώνει τα πλήθη των βιβλιόφιλων από το 1890, όταν μετακόμισαν εδώ οι βιβλιοπώλες του κεντρικού Παζαριού. Η πυρκαγιά που ξέσπασε το 1950 κατέστρεψε τα ξύλινα κτίρια του, που έχουν σήμερα αναστηλωθεί (κι ας μην είναι πια ξύλινα) και φιλοξενούν 23 βιβλιοπωλεία, τα οποία πουλάνε κυρίως βιβλία από δεύτερο χέρι και αντίκες. Ο κύριος του οποίου η προτομή στολίζει το κέντρο του παζαριού είναι ο İbrahim Müteferrika που γεννήθηκε το 1674 και υπήρξε ο πρώτος εκδότης και τυπογράφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Στοά των Λουλουδιών

Παζάρι μπορεί να μην είναι, αξίζει όμως μια θέση στην βόλτα σου έστω και μόνο για την Ιστορία της: Στη θέση της διάσημης στοάς της Ιστικλάλ με την εντυπωσιακά μπαρόκ είσοδο, βρισκόταν κάποτε το Θέατρο Ναούμ. Το 1870, μετά την πυρκαγιά που το αφάνισε, τον χώρο αγόρασε ο έλληνας τραπεζίτης Χρηστάκης Ζωγράφος, εξ ου και θα ακούσεις τους παλιούς Πολίτες να την αναφέρουν και ως Στοά Χρηστάκη. Ο αρχιτέκτονας Κλεάνθης Ζάννος της έδωσε το 1876 την σημερινή της μορφή, και στα μέσα του 20ου αιώνα η στοά φιλοξενούσε κυρίως ανθοπωλεία, από τα οποία πήρε και το σημερινό της όνομα, Cicek Pasaji, που θα πει Στοά των Λουλουδιών. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της καταλαμβάνουν café και εστιατόρια, ενώ μία από τις πλαϊνές εξόδους της βγάζει στην παρακείμενη ψαραγορά.

Πολύ κοντά στη Στοά, το αναστηλωμένο χάνι Narmanlı χτίστηκε το 1831 και στέγαζε αρχικά την Ρωσική Πρεσβεία, προτού μετατραπεί σε μίνι εμπορικό κέντρο με αντικερί, καταστήματα χαλιών, ζαχαροπλαστεία, συμβολαιογραφεία και μικρά διαμερίσματα σε ένα από τα οποία ζούσε και έγραφε ο Αχμέντ Χαμντί Τανπινάρ, συγγραφέας μεταξύ άλλων του αριστουργηματικού Ινστιτούτου Ρύθμισης Ρολογιών. Το χάνι σήμερα φιλοξενεί café, γλυκοπωλεία, εμπορικά μαγαζάκια και ένα υπέροχο γλυπτό του ζωγράφου και ποιητή Bedri Rahmi Eyüboğlu, ο οποίος επίσης ζούσε εδώ, να μοιράζεται το παγκάκι του με μια γάτα που κοιμάται.