Τα φαινόμενα "Πάτση" και εμείς
Τα φαινόμενα τύπου Πάτση θα πληθαίνουν, όσο δεν παύουμε ως κοινωνία να θεωρούμε ως ευγενές σπορ το κυνήγι του κέρδους.
γράφει:
Παλαιότερο των 360 ημερών
γράφει:
Παλαιότερο των 360 ημερών
Η υπόθεση του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Ανδρέα Πάτση που, με΄σω εξωχώριων εταιριών εξαγόραζε κόκκινα δάνεια για να τα εισπράξει, φέρνει για μία ακόμη φορά στο προσκήνιο το δίλημμα μεταξύ του «νόμιμου» και του «ηθικού»- και αυτό ασχέτως του αν θα αποδειχθεί ένοχος για τις αξιόπιστες πράξεις που του καταλογίζονται ή όχι.
Είναι μάλιστα έξτρα ενδιαφέρον το ότι όλο αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που το μοντέλο των ελεύθερων αγορών δοκιμάζεται, αφού ο αμοραλισμός του και το ατέρμονο κυνήγι του κέρδους παράγει πλέον φθορά για τις ίδιες τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.
Δεν μπόρεσα με αφορμή το θέμα να μην σκεφτώ μια άλλη συζήτηση, πολιτικά φορτισμένη, περί του «ηθικού πλεονεκτήματος της αριστεράς». Δεν θα βάλω το ηθικό πλεονέκτημα στο σημείο της «καθαρής παραταξιακής συνείδησης», ούτε στο επίπεδο των διώξεων που η αριστερά στην Eλλάδα υφίστατο επι δεκαετίες. Το ηθικό πλεονέκτημα γίνεται εμφανές κατ΄ αρχάς στις ατομικότητες, εκεί όπου άνθρωποι με τον συγκεκριμένο κώδικα αξιών εξαιρετικά σπάνια βρίσκονται κατηγορούμενοι για υπεξαιρέσεις ή κατασπαταλήσεις, λοβιτούρες και λοιπά τέτοια που συνήθως- αλλά όχι πάντα- βρίσκονται κοντά στο δημόσιο χρήμα.
Δεν θα ισχυριστώ πως σε όλη την ιστορία της ελληνικής αριστεράς στην Ελλάδα δεν υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες το κέρδος να ήταν για κάποια από τα μέλη της πιο… γυαλιστερό από την επιδίωξη της παγκόσμιας δικαιοσύνης και του ίσου καταμερισμού του πλούτου. Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να ισχύει- έχει και η αριστερά την μαύρη της λίστα με τέτοια ονόματα. Όμως δεν φτάνει ούτε κατά διάνοια τις αρνητικές επιδόσεις των οπαδών του καπιταλισμού.
Απλουστευτικό το σχήμα και λαϊκίστικη η παρατήρηση θα μπορούσε να επικρίνει κάποιος. Και όμως. Θεωρώ ότι ευσταθεί σε μεγάλο βαθμό. Και πώς όχι, αφού η εκ δεξιών κοινωνική θεωρία νομιμοποιεί το κυνήγι του κέρδους σαν λογική ζωής, σαν την βασικότερη ίσως επιδίωξη στον βίο; Πώς θα μπορούσε να ήταν αλλιώς αφού όσοι μιλούν για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη κατηγορούνται για φαντασιοπληξία και έλλειμμα επαφής με την πραγματικότητα; Έχουμε κοινωνίες που αυξάνουν τις πιθανότητες να υπάρξουν φαινόμενα τύπου Πάτση.
Άρα; «Ο Πάτσης τα έκανε αυτά επειδή είναι δεξιός και άρα φταίει η Ν.Δ.;». Όχι, αυτό δεν μπορεί να είναι το συμπέρασμα, όσο εύκολο και αν μοιάζει σε ορισμένους. Πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που θα κοιτάξουν να εκμεταλλευτούν τις ανήθικες ασυμβατότητες που υπάρχουν στους νόμους και οι οποίες προέρχονται συνήθως από την αδυναμία των διατάξεων να καλύπτουν ταυτόχρονα διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις. Το θέμα είναι να εμβολιάσουμε το νομικό μας σύστημα με ηθικές «ασπίδες», ακόμη και δανεισμένες από την σοσιαλιστική ηθική.
Όχι για να κάνουμε την αντίστοιχη επανάσταση. Έστω, για να δούμε λίγο το «ανθρώπινο πρόσωπο» που όσο πάει μοιάζει να είναι ουτοπία- από εκείνες για τις οποίες κατηγορείται διαχρονικά ότι οραματίζεται η αριστερά.
Είναι μάλιστα έξτρα ενδιαφέρον το ότι όλο αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που το μοντέλο των ελεύθερων αγορών δοκιμάζεται, αφού ο αμοραλισμός του και το ατέρμονο κυνήγι του κέρδους παράγει πλέον φθορά για τις ίδιες τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.
Δεν μπόρεσα με αφορμή το θέμα να μην σκεφτώ μια άλλη συζήτηση, πολιτικά φορτισμένη, περί του «ηθικού πλεονεκτήματος της αριστεράς». Δεν θα βάλω το ηθικό πλεονέκτημα στο σημείο της «καθαρής παραταξιακής συνείδησης», ούτε στο επίπεδο των διώξεων που η αριστερά στην Eλλάδα υφίστατο επι δεκαετίες. Το ηθικό πλεονέκτημα γίνεται εμφανές κατ΄ αρχάς στις ατομικότητες, εκεί όπου άνθρωποι με τον συγκεκριμένο κώδικα αξιών εξαιρετικά σπάνια βρίσκονται κατηγορούμενοι για υπεξαιρέσεις ή κατασπαταλήσεις, λοβιτούρες και λοιπά τέτοια που συνήθως- αλλά όχι πάντα- βρίσκονται κοντά στο δημόσιο χρήμα.
Δεν θα ισχυριστώ πως σε όλη την ιστορία της ελληνικής αριστεράς στην Ελλάδα δεν υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες το κέρδος να ήταν για κάποια από τα μέλη της πιο… γυαλιστερό από την επιδίωξη της παγκόσμιας δικαιοσύνης και του ίσου καταμερισμού του πλούτου. Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να ισχύει- έχει και η αριστερά την μαύρη της λίστα με τέτοια ονόματα. Όμως δεν φτάνει ούτε κατά διάνοια τις αρνητικές επιδόσεις των οπαδών του καπιταλισμού.
Απλουστευτικό το σχήμα και λαϊκίστικη η παρατήρηση θα μπορούσε να επικρίνει κάποιος. Και όμως. Θεωρώ ότι ευσταθεί σε μεγάλο βαθμό. Και πώς όχι, αφού η εκ δεξιών κοινωνική θεωρία νομιμοποιεί το κυνήγι του κέρδους σαν λογική ζωής, σαν την βασικότερη ίσως επιδίωξη στον βίο; Πώς θα μπορούσε να ήταν αλλιώς αφού όσοι μιλούν για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη κατηγορούνται για φαντασιοπληξία και έλλειμμα επαφής με την πραγματικότητα; Έχουμε κοινωνίες που αυξάνουν τις πιθανότητες να υπάρξουν φαινόμενα τύπου Πάτση.
Άρα; «Ο Πάτσης τα έκανε αυτά επειδή είναι δεξιός και άρα φταίει η Ν.Δ.;». Όχι, αυτό δεν μπορεί να είναι το συμπέρασμα, όσο εύκολο και αν μοιάζει σε ορισμένους. Πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που θα κοιτάξουν να εκμεταλλευτούν τις ανήθικες ασυμβατότητες που υπάρχουν στους νόμους και οι οποίες προέρχονται συνήθως από την αδυναμία των διατάξεων να καλύπτουν ταυτόχρονα διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις. Το θέμα είναι να εμβολιάσουμε το νομικό μας σύστημα με ηθικές «ασπίδες», ακόμη και δανεισμένες από την σοσιαλιστική ηθική.
Όχι για να κάνουμε την αντίστοιχη επανάσταση. Έστω, για να δούμε λίγο το «ανθρώπινο πρόσωπο» που όσο πάει μοιάζει να είναι ουτοπία- από εκείνες για τις οποίες κατηγορείται διαχρονικά ότι οραματίζεται η αριστερά.
