17 «χρυσοί» κανόνες για σωστή διατροφή

του Νικόλα Γεωργιακώδη

«Ποιες τροφές πρέπει να τρώω και ποιές να αποφεύγω;», «Πόσα γεύματα πρέπει να κάνω την ημέρα;», «Παχαίνει το αλάτι;», «Γιατί πρέπει να καταναλώνω φυτικές ίνες;», «Θα πρέπει να αποφεύγω εντελώς το λίπος;» Τα ερωτήματα για κάποιον «αρχάριο» της διατροφής είναι δεκάδες και οι απαντήσεις τις περισσότερες φορές εμπεριέχουν αρκετά «εξαρτάται»: από τον τρόπο ζωής, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, τα παθολογικά προβλήματα κτλ. 

Πριν από μερικούς μήνες προσπαθήσαμε να ρίξουμε φως σε σημαντικούς παράγοντες που διέπουν μια σωστή διατροφή.

Αυτήν την φορά και με αφορμή την έλευση του χειμώνα, συγκεντρώσαμε με την βοήθεια της Διαιτολόγου – Διατροφολόγου Αλεξάνδρας Δαμβουνέλη 18 «χρυσές» συμβουλές με γνώμονα την σωστή διατροφή για υγιή άτομα.

Κανόνας 1: Ποικιλία τροφίμων

Χρειάζεστε περισσότερα από σαράντα διαφορετικά θρεπτικά συστατικά για να εξασφαλίσετε καλή υγεία και καμία τροφή δε μπορεί να τα προσφέρει όλα. Για να εξασφαλιστεί μια ισορροπημένη διατροφή λοιπόν, είναι σημαντικό τα καθημερινά σας γεύματα να περιλαμβάνουν μια ποικιλία τροφίμων, η οποία ελαχιστοποιεί την πιθανότητα να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις θρεπτικών συστατικών στη διατροφή σας. «Σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο δεν υπάρχουν απαγορευμένες τροφές αλλά όλα θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο», λέει η κ. Δαμβουνέλη.

Κανόνας 2: Μην παραλείπετε γεύματα

«Πολύς κόσμος θεωρεί πως για να χάσει βάρος θα πρέπει να παραλείψει γεύματα, αλλά αυτό δεν ισχύει», αναφέρει η κ. Δαμβουνέλη. «Το να καταναλώνετε κανονικά τα γεύματα είναι σημαντικό για να κρατήσετε το μεταβολισμό σας σε λειτουργία. Ίσως είναι ακόμα καλύτερα να μοιράσετε το γεύμα σας σε μικρότερες μερίδες και να τρώτε πιο συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας Προσπαθήστε να τρώτε κάθε δύο με τρεις ώρες για να διατηρήσετε την ενέργειά σας και να αποφύγετε την πείνα», προσθέτει.

Κανόνας 3: Αλάτι με το μέτρο

Ακόμα κι αν δεν προσθέτετε αλάτι στο φαγητό σας, μπορεί να καταναλώνετε μεγάλη ποσότητα. Περίπου τα τρία τέταρτα του αλατιού που καταναλώνουμε βρίσκεται ήδη στα τρόφιμα που αγοράζουμε, όπως τα δημητριακά πρωινού, οι σούπες, οι σάλτσες και το ψωμί. «Η υπερβολική κατανάλωση αλατιού μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση. Οι άνθρωποι με υψηλή αρτηριακή πίεση έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιακές παθήσεις ή ένα εγκεφαλικό επεισόδιο», αναφέρει η κ. Δαμβουνέλη. Η καλύτερη λύση λοιπόν, είναι να χρησιμοποιήστε τις ετικέτες των τροφίμων για να σας βοηθήσουν να το περιορίσετε.

Πώς θα το κάνετε αυτό; Περισσότερα από 1.5g αλάτι ανά 100g, σημαίνει ότι το τρόφιμο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι. Μια καλή εναλλακτική για όσους είναι… εθισμένοι στα αλμυρά είναι να αντικαταστήσουν το αλάτι με συνδυασμούς βοτάνων και μπαχαρικών τα οποία δίνουν γεύση στα τρόφιμα. Τέλος, ρωτήστε το γιατρό ή το διαιτολόγο σας πριν χρησιμοποιήσετε τεχνητά υποκατάστατα αλατιού.

Κανόνας 4: Βασίστε τα γεύματά σας σε αμυλούχα τρόφιμα
 
Σύμφωνα με την κ. Δαμβουνέλη, τα αμυλούχα τρόφιμα πρέπει να αποτελούν περίπου το ένα τρίτο των τροφίμων που καταναλώνουμε. Αμυλούχα τρόφιμα είναι οι πατάτες, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, το ρύζι και ψωμί. Επιλέξτε ποικιλίες ολικής άλεσης, όταν μπορείτε καθώς περιέχουν περισσότερες φυτικές ίνες, και μπορουν να σας κάνουν να αισθάνεστε χορτάτοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Προσπαθήστε λοιπόν, η διατροφή σας να περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα αμυλούχο τρόφιμο με κάθε κύριο γεύμα.

«Μερικοί άνθρωποι σκέφτονται ότι τα αμυλώδη τρόφιμα παχαίνουν», αναφέρει η κ. Δαμβουνέλη, «αλλά το ένα γραμμάριο υδατάνθρακα περιέχει λιγότερες από τις μισές θερμίδες σε σχέση με το ένα γραμμάριο λίπους».

Κανόνας 5: Πολλά φρούτα και λαχανικά

Συνιστάται να καταναλώνετε τουλάχιστον πέντε μερίδες από διάφορα είδη φρούτων και λαχανικών κάθε ημέρα. «Πέντε μερίδες;» Και όμως, είναι πιο εύκολο από όσο ακούγεται. Ένα ποτήρι 100% χυμό φρούτων χωρίς ζάχαρη, για παράδειγμα, μπορεί να «μετρήσει» ως μια μερίδα, όπως επίσης και τα λαχανικά μαγειρεμένα σε πιάτα. Επίσης, γιατί να μην τεμαχίσετε μια μπανάνα στα δημητριακά πρωινού σας, ή να αντικαταστήσετε το σύνηθες πρωινό σας σνακ με λίγα αποξηραμένα φρούτα; Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσιες πηγές βιταμινών και ιχνοστοιχείων (βιταμίνη Α και C, Κάλιο, Ασβέστιο)

Κανόνας 6: Περισσότερες φυτικές ίνες

Τροφές όπως τα δημητριακά ολικής αλέσεως, η βρώμη, τα φρούτα και λαχανικά είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. Πώς μας βοηθούν; «Μια διατροφή υψηλή σε φυτικές ίνες μπορεί να σας βοηθήσει να μειώσετε τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα, ρυθμίζει τη λειτουργία του εντέρου και βοηθάει στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας», αναφέρει η κ. Δαμβουνέλη.

Κανόνας 7: Περιορίστε τα κορεσμένα λιπαρά και τη ζάχαρη

«Όλοι χρειαζόμαστε λίγο λίπος στη διατροφή μας. Αλλά είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή στην ποσότητα και το είδος του λίπους που τρώτε», λέει η κ. Δαμβουνέλη. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι λίπους: κορεσμένα και ακόρεστα. Πάρα πολύ κορεσμένο λίπος μπορεί να αυξήσει την ποσότητα της χοληστερόλης στο αίμα, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων. Το κορεσμένο λίπος βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα, όπως σκληρά τυριά, κέικ, μπισκότα, λουκάνικα, κρέμα γάλακτος, βούτυρο, λαρδί και πίτες. Προσπαθήστε να το μειώσετε, και να επιλέγετε τρόφιμα που περιέχουν ακόρεστα λίπη, όπως τα φυτικά έλαια, τα λιπαρά ψάρια και τα αβοκάντο. Για μια πιο υγιεινή επιλογή, χρησιμοποιήστε μόνο μια μικρή ποσότητα φυτικών αντί για βούτυρο, επίσης, επιλέξτε άπαχα κομμάτια κρέατος και αφαιρέστε το ορατό λίπος.

«Τα ζαχαρούχα τρόφιμα και ποτά, συμπεριλαμβανομένων των αλκοολούχων ποτών, είναι συχνά πλούσια σε θερμίδες, και μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους», αναφέρει σχετικά με τις… γλυκές αμαρτίες. Μειώστε λοιπόν, τα ζαχαρούχα ανθρακούχα ποτά, αλκοολούχα ποτά, κέικ, μπισκότα και γλυκά, τα οποία περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα, καθώς αυτό είναι το είδος της ζάχαρης που θα πρέπει να περιορισθεί και όχι τα σάκχαρα που βρίσκονται φυσικά σε τρόφιμα όπως τα φρούτα και το γάλα. Και εδώ οι ετικέτες των τροφίμων μπορεί να βοηθήσουν: Περισσότερα από 15 g ζάχαρης ανά 100g σημαίνει ότι η τροφή είναι υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη.

Κανόνας 8: Περισσότερα ψάρια

Τα ψάρια είναι μια καλή πηγή πρωτεΐνης και περιέχουν πολλές βιταμίνες και μέταλλα. Στόχος λοιπόν, θα πρέπει να είναι η κατανάλωση τουλάχιστον δύο μερίδων την εβδομάδα, και η μία φορά να είναι «λιπαρό» ψάρι. Τα λιπαρά ψάρια είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων. Μπορείτε να επιλέξετε από φρέσκα, κατεψυγμένα και σε κονσέρβα. Αλλά να θυμάστε. ότι τα κονσερβοποιημένα και καπνιστά ψάρια μπορεί να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι.

Κανόνας 9: Μην παραλείπετε το πρωινό

«Πολλοί άνθρωποι παραλείπουν το πρωινό επειδή σκέφτονται ότι θα τους βοηθήσει να χάσουν βάρος. Στην πραγματικότητα, έρευνες δείχνουν ότι η κατανάλωση πρωινού μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να ελέγξουν το βάρος τους», λέει η κ. Δαμβουνέλη για το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας. « Ένα υγιεινό πρωινό είναι σημαντικό μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής, και παρέχει μερικές από τις βιταμίνες και τα μεταλλικά στοιχεία που χρειαζόμαστε για καλή υγεία», προσθέτει. Δημητριακά ολικής άλεσης με γάλα ή γιαούρτι χαμηλών λιπαρών και φρούτα κομμένα σε φέτες είναι ένα νόστιμο και θρεπτικό πρωινό. Τέλος, ένα καλό πρωινό, θα εφοδιάσει τον οργανισμό σας με την απαραίτητη ενέργεια, ώστε να αποφύγετε τα μετέπειτα τσιμπολογήματα.

Κανόνας 10: Διατηρήστε ένα υγιές βάρος

Ισορροπήστε την ποσότητα τροφής που καταναλώνετε, με την ποσότητα της άσκησης και της δραστηριότητας που κάνετε, για να διατηρήσετε το κατάλληλο βάρος σώματος. Το πλεόνασμα της ενέργειας αν δεν καταναλωθεί θα αποθηκευτεί από τον οργανισμό με την μορφή του λίπους. Είναι πλέον γνωστό πως αν είστε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι μπορεί να έχετε σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης τύπου 2, ορισμένες μορφές καρκίνου, καρδιοπάθεια και εγκεφαλικό επεισόδιο.

Στοχεύστε να μειώσετε τις τροφές που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη, και να τρώτε πολλά φρούτα και λαχανικά. Μην ξεχνάτε ότι το αλκοόλ έχει επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, έτσι η μείωσή του μπορεί να σας βοηθήσει να ελέγξετε το βάρος σας. Η κίνηση και η άσκηση θα σας βοηθήσει να αποκτήσετε και να διατηρήσετε μια καλή φυσική κατάσταση. Ιδανικά, η φυσική σας δραστηριότητα θα πρέπει να περιλαμβάνει έναν συνδυασμό αερόβιας άσκησης και ασκήσεις με αντιστάσεις.

Κανόνας 11: Πίνετε άφθονο νερό

Πίνετε τόσο νερό, ώστε να μην αισθάνεστε διψασμένοι. Όταν διψάσετε έχετε ήδη αφυδατωθεί. Το νερό δημιουργεί αίσθηση κορεσμού, χαλιναγωγεί την όρεξή σας και αποτοξινώνει τον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι πολύ σημαντικό επίσης, όταν αθλείστε να είστε βέβαιοι ότι πίνετε νερό πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από κάθε δραστηριότητα, ώστε να μην αφυδατώσετε τον οργανισμό σας.

Κανόνας 12: Παρακολουθείτε το μέγεθος της μερίδας σας

Μην αφήνετε τον εαυτό σας να καταναλώνει πολύ μεγάλες μερίδες τροφίμων. Να θυμάστε ότι τα σώματα μας επιθυμούν ποιοτική διατροφή και όχι τεράστιες ποσότητες τροφών για να νιώσουμε ικανοποιημένοι. Ακόμη και οι «υγιεινές» τροφές σε μεγάλες ποσότητες μπορούν να παρέχουν υπερβολικές θερμίδες, συμβάλλοντας στην αύξηση του βάρους. 

Κανόνας 13: Μην αμελείτε τα γαλακτοκομικά

Καταναλώνετε καθημερινά μερίδες γαλακτοκομικών με χαμηλά λιπαρά (1,5-2%), έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η απαραίτητη πρόσληψη ασβεστίου και φωσφόρου. «Η πρόσληψη της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης ασβεστίου και φωσφόρου, σε συνδυασμό με την καθημερινή φυσική δραστηριότητα και την αποχή από το κάπνισμα, μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση οστεοπενίας και οστεοπόρωσης», αναφέρει η κ. Δαμβουνέλη.

Κανόνας 14: Μειώστε ορισμένα τρόφιμα, αλλά μην τα αποκλείσετε εντελώς

«Αν τα αγαπημένα σας φαγητά είναι πλούσια σε λιπαρά, αλάτι ή ζάχαρη, το κλειδί είναι να μειώσετε τις ποσότητες και όχι να τα αποκλείσετε τελείως», λέει η κ. Δαμβουνέλη, «Άλλωστε αν τα απαγορεύσετε στον εαυτό σας υπάρχει μεγάλη πιθανότητα κάποια στιγμή να μην τηρήσετε τις αποφάσεις σας και να ξεσπάσετε έντονα πάνω σε κακής ποιότητας τρόφιμα»

Κανόνας 15: Προτιμήστε την κατανάλωση ελαιολάδου έναντι άλλων λιπών (βούτυρο, μαργαρίνη κλπ). Το ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε ωφέλιμα λιπαρά οξέα (μονοακόρεστα) και διαθέτει επίσης αντιοξειδωτικές βιταμίνες. Προσθέστε το στο φαγητό σας ωμό ή προς το τέλος του μαγειρέματος και πάντα με μέτρο.

Κανόνας 16: Καταναλώνετε κόκκινο κρέας μόνο μια φορά την εβδομάδα, προκειμένου να μειώσετε τη πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών. Μπορείτε να αντικαταστήσετε το κρέας με όσπρια ή ψάρι, καθώς και πουλερικά.

Κανόνας 17: Αποφεύγετε όσο μπορείτε τη μαγιονέζα, την κρέμα γάλακτος και γενικά όλες τις λευκές σάλτσες που είναι πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά. Προτιμήστε σάλτσες από φρέσκια ντομάτα, λαχανικά, βότανα, μυρωδικά και λίγο ελαιόλαδο.